حمایت از علوم پایه می‌تواند بهترین بازدهی را در پی داشته باشد

به گزارش سراج24؛ آئین افتتاحیه «سال  بین‌المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار» در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در این مراسم به سخنرانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

واقعیت این است؛ انتظاری که از همایش علوم پایه کارگروه با مدیریت دکتر نصیری قیداری وجود دارد این است که آسیب‌های علوم پایه تا شرایط کنونی را بررسی کنیم و ببینیم چه کارهایی می‌توانیم برای آن انجام دهیم؛ چون صرفاً صحبت کافی نیست و جوامع انسانی را با قانون و مقررات می‌توان اداره کرد لذا توسعه با توصیه حاصل نمی‌‌شود.

لزوم هدایت علاقه‌مندان به سوی علوم پایه

لازم است فکر کنیم که چه قوانین و مقرراتی لازم داریم که اگر در مراجع ذی‌صلاح تصویب شود، منجر به تقویت علوم پایه می‌شود تا داوطلبان علاقه‌مند و عاشق این رشته‌ها را به سمت علوم پایه هدایت کنیم. سیاست ما باید این باشد که خروجی سال ۲۰۲۲ که سال علوم پایه است برخی شیوه نامه‌ها و مقررات باشد که جنبه اجرایی داشته باشد و در صورت اجرا، خواسته ما محقق شود.

خوشبختانه اهرم‌ها و مراجع ذی صلاح خوبی داریم و می‌توانیم قوانین و مقررات را به آنجا برده و با تعامل مصوب کنیم. در شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیئت دولت و مجلس می‌توانیم ارتباطات خوبی برقرار و از این پتانسیل به نحو شایسته‌ای استفاده کنیم. حال چرا المپیادی‌های ما مدال طلای جهانی در فیزیک، ریاضی، زیست‌شناسی و سایر رشته‌های علوم پایه کسب می‌کنند، اما در یک رشته غیرمرتبط درس می‌خوانند. اگر دانش‌آموزی که از مطالعه لذت می‌برد و استعداد بالایی دارد حمایت شود، می‌تواند دانشمندی طراز اول باشد.

چگونه باید از علوم پایه حمایت کنیم؟

 چرا این حمایت‌ها صورت نمی‌گیرد؟ واقعیت این است که به جای هدایت تحصیلی هدایت تحمیلی داریم و دانش آموزان بر اساس علاقه ذاتی خودشان رشته را انتخاب نمی‌کنند، چون نگران شغلشان هستند. لذا به سمت رشته‌هایی می‌روند که آینده شغلی تضمین شده داشته باشد. حال چه باید بکنیم؟ حداقل کار این است که می‌توانیم از المپیادی‌ها شروع کنیم و در بنیاد نخبگان، وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی قانونی را تصویب کنیم تا افرادی که المپیادی هستند اگر درس خواندن را ادامه دهند و ارزیابی خوبی از بار علمی آنها وجود داشته باشد، بعد از اتمام تحصیل تبدیل به هیئت علمی شوند.

نکته دیگر اینکه برخی از رشته‌های علوم پایه همانند شیمی آلی، شیمی معدنی و شیمی تجزیه بازار کار خوبی دارند. بنابراین باید احصا کنیم که در کجا برای این رشته‌ها شغل وجود دارد و ارتباط منطقی بین دانشگاه‌ها و آن بخش‌ها ایجاد کنیم. بنده به وزیر آموزش و پرورش گفتم که اگر فارغ‌التحصیلان علوم انسانی و علوم پایه را برای دبیری انتخاب کنید، هم شرایطی برای استخدام آنها فراهم می‌شود و هم افرادی که وارد این رشته‌ها می‌شوند امیدی به آینده شغلی دارند. در این راستا نیازمند اصلاح قوانین و مقررات هستیم تا افرادی که وارد رشته‌های علوم پایه می‌شوند نگران آینده شغلی خود نباشند.

راهکار دیگر این است که کاری کنیم تا مسئولان باور داشته باشند که علم فقط فناوری و نوآوری که امروز به آن نیاز داریم نیست، بلکه علوم پایه هم نقش زیادی در توسعه کشور دارند. زمانی‌که جاذبه یا بسیاری دیگر از قوانین فیزیک و ریاضی کشف شد کسی تصور نمی‌کرد که روزی بتوان از آنها برای ساخت هواپیما یا ماهواره استفاده کرد. امروزه هم اگر ریاضی و آمار را از علوم بگیریم، دیگر چیزی از آن باقی نمی‌ماند و اساساً نمی‌توان زندگی را بدون دانش ریاضی و آمار مدیریت کرد.

دیدگاه رهبر انقلاب درباره علوم پایه

باید باور داشته باشیم که فیزیک فراتر از زمان و مکان و حتی تفکر و تعقل انسان ناشی از واکنش‌های شیمیایی است و نوع این واکنش‌ها میزان هوش یک نفر و نحوه فکر کردن وی را نشان می‌دهد و فکر انسان نیز نتیجه رفتار مولکول‌هاست. لذا اگر می‌خواهیم روی فکر و فرهنگ جامعه مطالعه و تمرکز کنیم، باید علم شیمی را به خوبی بدانیم. بنابراین علوم پایه خیلی فراتر از آن چیزی است که بسیاری از ما فکر می‌کنیم و یکی از وظایف ما این است که تلاش کنیم تا مسئولان کشور متوجه اهمیت علوم پایه شوند.

خوشبختانه مقام معظم رهبری در زمینه علوم پایه تأکید کردند که این علوم معدن طلاست. خدا را شکر می کنیم که رهبر حکیم و فرزانه انقلاب چنین دیدی وسیع و جامع‌الاطراف به علوم پایه و علوم انسانی دارند، اما شاید بسیاری از افراد نیاز داشته باشند که آنها را از اهمیت علوم پایه آگاه کنیم، چراکه هرچقدر برای برخی افراد در شرایط کنونی توضیح می‌دهیم که خروجی هرکدام از تحقیقات علمی متفاوت است، هنوز به اهمیت علوم پایه پی نبرده‌اند.

بازدهی سرمایه‌گذاری در علوم پایه و انسانی

سرمایه‌گذاری در علوم پایه و علوم انسانی می‌تواند بهترین بازدهی را داشته باشد. در شرایط کنونی ۶۷ واحد پژوهشی و ۱۶۴ مجله علمی - پژوهشی در رشته‌های مرتبط با علوم پایه در کشور ما فعالیت می‌کنند، اما لازم است پروژه‌هایی کلان از سوی انجمن‌های علمی مرتبط با علوم پایه تعریف و به وزارت علوم معرفی شوند تا با حمایت مالی از آنها به شکوفایی در این حوزه کمک شود.

کشور ما یک درصد جمعیت جهان را داراست، اما در حدود دو درصد علم جهان را در سال گذشته تولید کردیم و این امر با تلاش اعضای هیئت علمی و پژوهشگران کشور و با کمترین امکانات و تجهیزات به دست آمده است و در صورتی‌که سرمایه‌گذاری مناسب در زمینه علم و فناوری و بروزرسانی تجهیزات آزمایشگاهی صورت گیرد، قطعاً شاهد دستاوردهای علمی بیشتری خواهیم بود.