شاعر عاشورایی در برابر فتنه سکوت نمی کند

به گزارش «سراج24» میلاد عرفان پور از شعرای هیأتی و فعال در مراسم مذهبی در سال 1367 در شیراز متولد شد. دوران دانش آموزی را در شیراز گذراند و برای تحصیل در رشته «سیاست گذاری فرهنگ و ارتباطات» در دانشگاه امام صادق(ع) وارد تهران شد و در حال حاضر نیز مشغول نوشتن پایان نامه است. وی از سال 82 تا 83 به طور جدی شروع به سرودن شعر کرد و یکی از مهم ترین توفیقات دوران تحصیل خود در دانشگاه را همکاری با هیأت های مذهبی و سرودن شعر می داند وی در گفت و گوی پیش رو به بیان دغدغه هایش در انتخاب موضع اشعار خودت پرداخته ومی گوید: نداشتن خودسازی و تهذیب و عدم مطالعه وکسب معرفت، بزگترین افت شعرای هیأتی است.

شاعری یک امر ذاتی است و فکر می کنید شما از این استعداد برخوردار هستید یا به طور اتفاقی وارد این عرصه شده ­اید؟

به نظرم ذوق و استعداد ذاتی  تا حدی باید در وجود شاعر باشد و در کنار استعداد، باید تلاش برای آموزش و کسب فن شعر صورت گیرد تا یک شاعر بتواند مخاطب به دست آورد و در فضای ادبی منشأ اثر باشد.

شما دوره آموزشی گذرانده اید؟

در خانواده ما صمیمیت با شعر و ادبیات وجود داشت وشعر زیاد خوانده می شد و من از دوران کودکی بافضای شعر آشنا بودم، به همین دلیل خیلی طبیعی وارد فرآیند شاعری شدم به نظرم اینکه از یک برهه ای انسان تصمیم بگیرد الان من شاعر شوم، واقعی ومنطقی نیست. شاعری ودیعه خدادادی در وجود بعضی افراد است که جایی از زندگی این ذوق سر باز می کند و شاعر را به گفتن می آورد و این گفتن هم یک گفتن اختیاری نیست خیلی از اوقات جوششی معمولاً در کار هست اما کوششی هم در زمینه کسب فن شعر باید باشد تا این جوشش در یک سازمان و یک چهارچوب منطقی و ادبی به دست مخاطب برسد که جذابیت های خودش را داشته باشد.

اعتقاد قلبی برای جوشش شعر کافی است، یا نیاز به فکر نیز هست؟

یک طبع پخته تنظیم میکند که شاعر در این بیت چه کلمه ای را به کار ببرد و هر چقدر این طبع پخته تر باشد شعر به صورت طبیعی تر اتفاق می افتد اما ین گونه نیست که شعرالهام کامل شود و دست شاعر هم بی اختیار آن را بنویسد.

از لحاظ فنی شما در کدام حوزه شعر وارد شده اید؟

وقتی شعر را شروع کردم، در همه قالب ها شعر گفته و تجربه کسب می کردم. اوایل تحت تأثیر شاعرانی مثل حافظ و پروین اعتصامی بودم و شعرهای این شاعران در من خیلی تأثیر گذاشت چند وقت پیش حضرت آقا هم به جایگاه و شخصیت ادبی پروین اعتصامی اشاره کردند.

 پروین اعتصامی از کسانی بود که از همان ابتدا در شخصیت شاعری من تأثیر داشت از سال دوم شاعری، من به طور جدی تر با قالب رباعی آشنا شدم و از سال 84 بیش از قالب های دیگر به رباعی توجه کردم. البته غزل یا قالب نو را نیز در این  سال ها تجربه کردم. اما رباعی بیشترین قالبی است که من را با آن می­شناسند.

چرا شاعری در فضای هیأت را انتخاب کردید؟

باید بگویم خیلی نمی شود یک شاعر را در سطح وسیع، شاعر هیأتی، دینی و یا انقلابی دانست شخصیتی که به عنوان یک شاعر مطرح می شود، لحظات و حالات مختلف را در زندگی تجربه میکند و به صورت هدفمند موضوع را انتخاب می کند گاهی شاعر در وضعیتی قرار میگیرد که باید شعر اجتماعی در دفاع از مظلوم بسرآید و یا شعر انقلابی سروده و از انقلاب اسلامی و ارزش های  آن دفاع کند یا با توجه به سوگ ابا اعبدالله الحسین(ع) برآید. حتی گاهی این شاعر، شعری عاشقانه می گوید وتقدیم به همسرش می کند به نظرم محدود کردن شاعر در یک حوزه ظلم در حق شاعر است.

شما گفتید یک شاعر، موضوع را به صورت هدفمند انتخاب می کند؟

شاعر به معنای واقعی کلمه، یعنی انسان دردمند، یعنی شاعری که بی تفاوت از کنار هیچ پدیده ای نمی گذرد. شاعر باید به دین، ارزش ها، عاشورا و انسانیت متعهد باشد و در همه این زمینه ها شأن شاعری را حفظ کند به نظر شما آیا می شود شاعر عاشورایی یا آیینی فتنه 88 را ببیند و سکوت کند وهیچ شعری نسراید؟  و از کیان انقلاب دفاع نکند؟ اگر سکوت کرد باید او را شاعر دینی دانست؟ در این باره حضرت آقا فرمودند، شعر آیینی و یا شعر دینی صرفا نباید شعر سوگ و مداح ائمه (ع) و  معصومین(ع) باشد. پس شعر اختلاقی، اجتماعی ، سیاسی ، عرفانی و ...ما کجاست؟ لذا می خواهم تأکید کنم که شاعر هیأتی، دینی، انقلابی و هر عنوان مثبتی که ما میخواهیم برای شاعر در نظر بگیریم باید شاعری متعهد در همه عرصه ها باشد.

ایده آل برای یک شاعر مسلمان، شیعه، ملتزم به توحید و آرمان های انقلابی این است که به دین خود بصیر وآگاه باشد. شاعر باید حداقل تلاش خودش را انجام دهد که درهمه زمینه ها مطلع، صاحب موضع، و صاحب اندیشه باشد. ایده آل این است که متأسفانه در این زمینه من و امثال من ضعیف هستیم. قرآن کریم به عنوان گنجینه عظیم در آیات پایانی سوره «شعرا» صفات شاعران موحد را ذکر کرده است. نکته قابل ذکر این است که خداوند متعال در این آیه ها نفرمودند که هر کس در این موضوع شعر بگوید مورد تأیید من است، بلکه صفت شاعران و گمراهانی که مورد تأیید نیستند را بیان می کند و می گوید این ها کسانی هستند که در هر وادی سرگردان هستند و به آنچه می­گویند عمل نمی کنند در ادامه خداوند می فرماید: کسانی که حائز ایمان و عمل صالح باشند، از شاعران مور دتأیید من هستند.

با توجه به نزدزکی ایام محرم و موضوعاتی که قرار است شعر در آن مورد سروده شود، توسط خود شاعر انتخاب می شود؟

 برخلاف شعرهای عادی که جوششی هستند سفارش نیستند و در جریان زندگی شاعر سروده می­شوند و بدون پیش زمینه ای از دل شاعر بر می آید و سروده می شود اما در سرودن شعر هیأتی و مراسم مذهبی مسئله سفارش را به صورت جدی داریم. بخصوص شعرهایی که براساس ملودی های خاص برای نوحه های هیأت سروده می شود. این دسته از شعرها، شعرهایی هستند که در خیلی از اوقات از طرف مداح در قالب سبک و ملودی خاص سفارش و سروده می شود و در هیئات و مراسم محرم یا فاطمیه خوانده می شود.

یعنی انتخاب موضوع دست شاعر نیست؟

چرا موضوعات جزئی دست شاعر است. مثلا شاعر برای شب دوم محرم شعر می سراید، حال اینکه شاعر از کدام نظرگاه به صحنه ورود کاروان امام حسین(ع) به کربلا نگاه کند و چه موضوعاتی را مطرح کند دست شاعر است. ما شاعران دانشگاه امام صادق در هیأت «میثاق با شهدا» این دانشگاه، معمولا به همراه میثم مطیعی می نشینیم و فکر می کنیم که امسال، مثلا در بعد سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و ... چه موضوعاتی ارجحیت دارد. حتی گاهی اوقات احساس می کنیم که لازم است در قسمتی از شعر به طور غیرمستقیم به تبعیت از ولایت فقیه ، استقامت در مقابل استکبار و مسئله رزق حلال گنجانده شود و در این سیاست گذرای باید مخاطب و پیام را در نظر گرفت و تا حدودی مهندسی کرد و به طور ایده آل به دست شنونده رساند.

آیا موضوعات انتخابی شما موضوعاتی است که دقیقا وقایع 1400 سال پیش را با زبان شعر بیان می­کنید یا نگاه محتوای شعرها به مسائل روز است؟

در کنار پرداخت به سوگ عاشوار سعی میکنیم حماسه و ایستادگی یک فرد عاشورایی امروزی را به تصویر بکشیم. یکی از تبلورهای عاشورا امروزه جریان غزه و دفاع از مردم مظلوم غزه است و امروز کسانی عاشورایی هستند که پشت این مردم ایستاده اند.

آیا شعر آیینی مذهبی که برای ماه محرم سروده می شود به بازنگری هر ساله نیاز دارد و از نگاه شما اگر اشعار غنی را در هیأت هامان تکرار کنیم، اثرگذار خواهند بود؟

قطعا هر دو روش اثرگذار است یعنی یک بخش از شعرها را ما باید در مراسم ها تکرار کنیم تا در ذهن ما ماندگار شوند و قطعا یک بخش عمده شعرها هم باید هر سال از نو سروده شوند. به همین خاطر است که ما در محرم هر سال پروژه جدیدی را برای شعر گفتن درموضوعات عاشورا و موضوعات روز باز میکنیم و می اندیشیم که در کدام موضوعات و با چه سبکی با چه لحنی و با چه لهجه ای امسال شعر بگوییم. جلسات متعدد برگزار می کنیم تا ملودی ها را انتخاب کنیم.

 اینکه کدام قسمت و ملودی سوز داشته باشد و یا حماسی باشد برای محرم هر سال به همه این موارد از پیش اندیشیده می شود تا یک مجموعه فعالیت هنری فرهنگی و دینی تأثیرگذار را شاهد باشیم.

آیا جریان سازی از  طریق اشعار و مداحی مورد توجه شما است و توان جریان سازی را دارید؟

یکی از هدفهای ما جریان سازی است در این چند ساله هیأت میثاق با شهدای دانشگاه امام صادق(ع) جریان خوبی در کشور حتی خاج از کشور ایجاد کرده است و ما خبر داریم در هیأت هایی بحرین، کشورهای عربی و ایرانی های مقیم امریکا و کانادا هستند که شعرهای ما توسط مداح های آنها خوانده می شود و تأثیرگذار است.

بخش قابل توجهی از شعرهایی که در محرم ها میثم مطیعی می خواند به خاطر پرداختن به موضوع عاشورا و موضوعات روز و نحوه خواندن و ملودی های و زاویه پرداخت موجب شده تا جریانهایی راه بیفتند و توانسته در فضای خیلی از هیأت های کشور تحول ایجاد کند و مداحی را به سمت شعرهای با موضوعات روز، انقلابی و مقاومتی در پرتو مضامین عاشورایی جهت دهند.

دو سه مورد جریان ساز را در هیأت میثاق با شهدا مثال بزنید؟

به عنوان مثال شعر«در میدان می مانم تا نفس آخرم»: را در یکی از شب های دهه محرم به پیشنهاد من روی ملودی استاد راغب- آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو – قرار دادیم که الحمدالله شعر ساخته و خوانده شد و یکی از شعرهای تأثیرگذار است که می بینیم حتی نوجوان ها تا الان این شعر را حفظ کرده اند و می خوانند.

شعرهایی در مورد انقلاب بحرین سروده شد که در شبکه های بحرینی  پخش شد و از آنها استقبال شد.

شعر عربی اش را فکر می کنم محسن رضوانی یا آل کثیر سروده و شعر فارسی برای محمد مهدی سیار بود که یک بخش آن را من گفته بودم. شعر«جدایی» را برای بحرین منتشر کردیم که خیلی خوب پخش شد برای سوریه نیز «مدافعان حرم» اثری بود که پخش شد و برای غزه جنگ اخیر وجنگ پیشین پخش شد و برای فتنه 88 نیز شعرهای خیلی خوبی تولید شد که آن زمان جریان ساز بودند.

شعر آن برای شما بود؟

شعر مشترک من و دکتر سیار بود که از شبکه های سیما هم پخش شد و در رسانه های مختلف نیز این شعر دست به دست شد و به دست مخاطب رسیدو مخاطب استقبال کرد.

آیا همین شعرها توسط آقایی مطیعی خوانده می شود؟

بله الحمدالله ایشان این آثار را در جلساتی محضر رهبر معظم انقلاب مداحی کردن و ایشان خیلی استقبال کرده و خواستند که این سبک که تلفیق مسائل عاشورایی با مسائل روزاست، ترویج پیداکند.

بزرگترین آفت شاعری که در این فضا شعر می سراید، چیست؟

طبیعتاً برای هر شاعری مهم ترین توفیق و افتخار، شعری است که برای مجالس اباعبدالله آماده می­کند. الحمدالله این توفیق را در این چند ساله داشتیم و شکرگزار هستیم. به نظرم در این مسیر شعر وسیله ای است تا پیامی که باید موجب روشنی و آگاهی مخاطب می شود را منتقل می کند و پیام ذاتا پیام شاعر نیست،  بلکه ذاتا پیام حق و خداوند متعال است و شاعر باید آینه درون خود را هر چه بیشتر صیقل بدهد تا آن پیام ها به طور روشن تر، شفاف تر و زیباتر در او منعکس شوند. تا مخاطب پیام را به بهترین نحوه دریافت کند و در زندگی خود به کار گیرد اگر این تهذیب به وجود نیاید و شاعر دچار منیت شود، آنوقت شعری که تولید می شود سهم کمتری از خلوص، پاکی و شفافیت دارد و لذا بر مخاطب نیز تأثیر کمتری میگذارد، چون در هیأت مهمترین بحث این است که مستمع دست پُر با روشنی دل و با صفای باطن از آن هیأت خارج شود.

 اما اگرشعر خالی از اخلاص، آگاهی و بصیرت باشد آن قت نمی شود. توقع داشت که مستمع تأثیر مثبتی از آن شعر بگیرد و شاعر قطعا در آن صورت رسالت خودش را انجام نداده باشد.

پس شما نداشتن خودسازی و تهذیب را بزگترین آفت برای یک شاعر می دانید؟

به همراه نداشتن مطالعه وکسب معرف.

از لحاظ فنی چطور؟

ببینید جذابیت در هیأت های ما زیاد است و خیلی از کسانی که الان در هیأتها شعر می گویند در همان هیأت با شعر آشنا و به عنوان یک شاعر مطرح هستند و خیلی از این شاعرها متأسفانه در جریان کلاسیک ادبی و جریان مدرسه ای شعر مرا نمی شناسند. آفت بخش فنی این است که شاعران هیأت باید هر چه بیشتر با انجمن های ادبی آشنا شوند و فن شعر را در کار آن ذوق شعر گفتن برای اهل بیت(ع) یاد بگیرند؛ چون ظرف هر چقدر بهتر و شکیل تر باشد، مظروف را بهتر می تواند در خودش جای دهد.

امسال روز تاسوعا و عاشورا مصادف شده با سیزده آبان، هیأت میثاق با شهدا چه برنامه ای دارد؟

پارسال در دهه محرم این اتفاق افتاد کاری که ما پارسال برای سیزده آبان ساختیم، با یکسری تغییرات امسال هم موضوعیت دارد. ما پارسال بحث انگلیس را خیلی جدی داشتیم که امسال کمرنگ تر است. به لطف خدا برای امسال حتما به مسئله استکبار ستیزی ونشان دادن پلیدی و پلشتی دشمنان حضرت ابا عبدالله(ع) که امرزو هم در نقاب ها و شکل های تازه تر حضور دارند کارهای خوبی خواهیم داشت.

هیأت هایی مثل هیأت میثاق با شهدا هیأت های سیاسی هستند. آیا قبول دارید اگر شما در همه ابعاد استکبار ستیزی ورود کنید، ممکن  است اکه اثرگذاری بیشتری داشته باشد؟

این یک قاعده منطقی است که شما در یک شعر و در یک دهه نمی توانید به همه مسائل سیاسی جهان بپردازید . در این صورت باید براساس اولویت انتخاب کنیدما سعی می کنیم که مسائل سیاسی را دوشادوش مسائل مذهبی مطرح کنیم. اینکه بعضی ها می گویند شما هیأت را با مسائل سیاسی آمیخته اید، متأسفانه همان جدایی دین از سیاست است که با بیان تازه امروز مطرح می شود. البته ما اعتقاد  داریم هیأت باید سیاسی باشد، یعنی هیأت دینی، هیأت سیاسی هم هست. چون دین از سیاست جدا نیست و این اعتقاد راسخ ماست.

 اگر ما شعری برای حضرت اباعبدالله(عه) می گوییم باید شعری باشد که به دادخواهی حضرت اباعبدالله (ع) با دید یک انسان امروز قیام کند، وگرنه شعر بی روح و برکتی خواهد بود وقطعا امام حسین(ع) و منشی که ما از این شخصیت بزرگوار سراغ داریم، می پسندد که امروزه سیره ایشان وآن ظلم ستیزی ایشان در حوزه عاشورا رویکرد امروز ما باشد.

اما خیلی ها معتقدند باید به جای موضوع غزه و لبنان، به مسائل داخلی خودمان مانند اوضاع فرهنگی کشور اولویت داده شود؟

ما برای حجاب شعر سرودیم و توسط آقای مطیعی خوانده شد و قصد داریم موضوعاتی اخلاقی مانند رزق حلال، تقوا، و احترام به والدین را نیز در شعرها بگنجانیم.

هیأت وشناخت دشمن درگفت وگو با مرتضی وافی