اوقات شرعی تهران
اذان صبح ۰۴:۳۰:۳۰
اذان ظهر ۱۲:۱۰:۱۷
اذان مغرب ۱۸:۴۱:۰۵
طلوع آفتاب ۰۵:۵۶:۱۳
غروب آفتاب ۱۸:۲۲:۵۵
نیمه شب ۲۳:۲۷:۱۳
قیمت سکه و ارز
۱۳۹۲/۱۱/۰۲ - ۰۸:۴۷

آرایش کشورها و قدرت‌های دخیل در سوریه

بحران سوریه از جمله بحران‌هایی است که به علت طولانی شدن، درگیری‌های بین‌المللیِ گسترده‌ای را برانگیخته است و نیروهای متعددی را به نقش‌آفرینی موثر وا داشته است.

آرایش کشورها و قدرت‌های دخیل در سوریه

به گزارش « سراج24» از آغار شکل‌گیری بحران سوریه، مخالفان داخلی و دشمنان سوریه، با یک ائتلاف جدی- از آمریکا و اتحادیه اروپا تا ترکیه و عربستان و قطر- تلاش کردند به بحران سوریه جنبه بین‌المللی بدهند و حتی خواستند آن را با فصل هفتم منشور سازمان ملل منطبق کنند که مربوط به خطر افتادن صلح جهانی است تا از این راه مجوز اقدام نظامی را از شورای امنیت بگیرند، اما با وتوی روسیه و چین روبرو شدند و ناکام ماندند.

این اقدامات در کنار اجلاس‌های ژنو، پاریس، استانبول و امثال این‌ها بوده است که تحت عنوان «دوستان سوریه»، و بدون حضور سوریه، ایران و عراق تشکیل داده شد که البته موفقیت‌آمیز هم نبود و جز تجهیز مخالفان مسلح دولت سوریه با اسلحه و مهمات و ابزارهای مخابراتی و ارتباطی پیشرفته، و آموزش آن‌ها در نقطه مرزی ترکیه با سوریه که موجب آشفتگی هرچه بیشتر کشور سوریه شده است نتایجی در بر نداشت. حال در این مختصر نگاهی به آرایش نیروهای دخیل خواهیم انداخت تا از تحولات آتی سوریه دید بهتری به دست آید.

بررسی بحران سوریه در سه سطح تحلیل

بحران سوریه از جمله بحران‌هایی است که به علت طولانی شدن، درگیری‌های بین‌المللیِ گسترده‌ای را برانگیخته است و نیروهای متعددی را به نقش‌آفرینی موثر وا داشته است. بنابراین برای مطالعه اوضاع سوریه و بررسی تحولات احتمالی آینده باید اوضاع این کشور را در چند سطح بررسی کرد.

ابتدا باید در سطح بین‌المللی تحولات و رخدادهایی که بر این مسئله تاثیرگذار هستند را مدنظر قرار داد. سپس باید در سطح منطقه‌ای نقش کشورهای مهم تاثیرگذار که در اوضاع نابسامان سوریه نقش دارند را مورد مطالعه قرار داد و در نهایت باید در سطح داخلی اوضاع سیاسی و امنیتی سوریه را مطالعه کرد.

الف)سطح بین‌المللی بحران سوریه و نقش نیروهای بین‌المللی

در سطح بین‌المللی چند نیروی سیاسی بسیار مهم نقش‌آفرینی می‌کنند: ابتدا ایالات متّحده آمریکا نقش اصلی را در مبارزه با دولت بشار اسد بر عهده داشته است. دولت اسد که مانند پدرش مخالفت‌های فراوانی را با آمریکا و رژیم صهیونیستی رهبری کرده است، مورد غضب واشنگتن بوده و همواره تغییر سیاسی در دمشق آرزو و هدف رهبران آن بوده است.

حکومت اسد همواره به دشمنی با اسرائیل و لزوم اتحاد اعراب برای جنگ با اسرائیل و احقاق حقوق فلسطینی‌ها اصرار کرده است و داعیه رهبری جهان عرب را داشته است و از آنجا که متحد همیشگی آمریکا در همسایگی سوریه از این جهت احساس خطر و ناامنی می‌کند، حکومت اسد نیز مورد تهدید دائم آمریکا است. اما در شرایط کنونی یک تغییر تاکتیک کلی به وجود آمده و آن به علت مشکلات اقتصادی دورنی آمریکا رخ داده است.

بحران مالی 2008 موجب زیان‌های بسیار برای آمریکا شد که موجبات کسری تجاری گسترده‌ای را برای آمریکا فراهم آورد به طوری که از زمان زمامداری اوباما کسری تجاری آمریکا از 13 هزار میلیارد دلار به 18 هزار میلیارد دلار افزایش یافته است. از سوی دیگر نیز مخالفت‌های همیشگی جمهوری خواهان با رهبری جنبش دیپارتی[1](گروهی مخالف دولت اوباما) موجب مشکلات فراوان و حتی تعطیلی 16 روزه دولت شد.

باراک اوباما با شعار رفع مشکلات اقتصادی و مبارزه با بحران اقتصادی به قدرت رسیده بود و یکی از تاکتیک‌های خود را برچیدن نیروهای نظامی خارج از آمریکا عنوان کرد، در عمل نیز توانست این مسئله را در عراق به انجام برساند. هرچند که با مخالفت گروه‌های ذی‌نفع و ذی نفوذ جنگ‌طلب و کارتل‌های بزرگ نظامی مواجه شد.

در بحران سوریه نیز اوباما با محول کردن تصمیم مداخله در سوریه به کنگره به نوعی مسئولیت و هزینه سیاسی آن را به کنگره منتقل کرد و زمانی که کنگره به عدم مداخله رأی داد، اوباما که درگیر مسائل و مشکلات داخلی بود با خوشحالی آن را پذیرفت و این تصمیم برخلاف رویه دولت پیش از وی (دولت جرج بوش) اتخاذ شده بود.

رویکرد فعلی دموکرات‌ها به نوعی گریز از مشکلات خارجی بیشتر برای آمریکاست. به عبارت دیگر اوباما از بروز درگیری‌ها و هزینه‌های بیشتر در خارج از آمریکا اجتناب می‌کند. بر این اساس نیز رویه در پیش گرفتن مذاکرات گسترده با سوریه و گروه‌های مخالف و حتی همه کشورهای درگیر پیگیری می‌شود. این رویکرد در مورد مشکلات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران نیز صدق می‌کند.

یکی دیگر از نیروهای بین‌المللی درگیر نیز فدراسیون روسیه بوده است که به عنوان یک قدرت مطرح در سطح جهانی به دنبال حفظ توازن موجود در منطقه است. روسیه طرفدار حفظ وضع موجود است ولی زمانی که حکومت اسد توانایی لازم برای این مهم را نداشته باشد حاضر است بر سر این مسئله به گفتگو و مذاکره بنشیند اما در ارتباط با خشونت‌آمیز و غیرقانونی بودن این پروسه مشکل اساسی دارد و با آن مخالفت جدی می‌کند. از این رو با روند پیگیری مذاکرات جدید که به صورت قانونی توسط سازمان ملل مطرح شده است موافقت و از آن حمایت می‌کند.

نیروی دیگر تاثیرگذار در این بحران اتحادیه اروپاست که هرچند طیفی از نیروهای تندرو مانند فرانسه و انگلیس تا کشورهای متعدل مانند آلمان و ایتالیا را شامل می‌شود اما همواره به علت متشکل بودن رویکرد آن یک اقدام متشکل را هدایت کرده است که در روند حاضر و با توجه به تحولات اخیر رویکرد آن ها حمایت از مذاکرات آتی موسوم به ژنو2 بوده است. مخالفت مجلس انگلیس با مداخله نظامی در سوریه نیز نقطه عطفی در تحولاتی بود که به نوعی اقدام دیگر کشورها را نیز جهت داد.

در آخر نیز باید به نقش تاثیرگذار سازمان ملل که بانی و حامی اصلی مذاکرات آتی است توجه کرد. نماینده این سازمان اخضر ابراهیمی به کشورهای درگیر سفر کرد و سعی نمود تا همه طرف‌های درگیر با بحران سوریه را برای شرکت در کنفرانس ژنو2 متقاعد سازد.

ب)سطح منطقه‌ای و نقش نیروهای درگیر

در سطح منطقه‌ای نیز از طرف‌های درگیر از کشورهایی مانند عربستان و قطر که گروه‌ تندرو محسوب می‌شوند تا کشورهایی مانند ترکیه (که البته اخیراً مواضع معتدل‌تری داشته است) و امارات و اردن که به صورت معتدل‌تری مخالفت خود را با اسد ابراز می‌دارند، تشکیل شده است.

دولت عربستان به شدت با موجودیت دولت اسد مخالفت می کند و با وجود سرکوب شدید مردم خود حکومت سوریه را به دیکتاتوری محکوم می‌کند و از هیچ تلاشی برای مبارزه با حکومت اسد فروگذار نمی‌کند. اخیراً این کشور با تقابل و اعتراض به سازمان ملل نیز به نوعی نارضایتی خود را به روند کند مقابله با اسد اعلام کرده است. این مسئله از امتناع سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان از سخنرانی در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل تا رد کردن عضویت غیردائم در شورای امنیت سازمان ملل ادامه داشته است.

در سوی دیگر ماجرا نیز جمهوری اسلامی ایران که با پیشنهاد خلع سلاح شیمیایی سوریه به نوعی مبتکر صلح در منطقه و بانی فضای جدید مفاهمه و مذاکره بوده است. جمهوری اسلامی ایران نیز مانند عراق خواهان تغییرات مسالمت‌آمیز در سوریه بوده است و در تحولات اخیر نیز تلاش‌های دولت جدید ایران با استقبال بیشتری در سطح جهانی مواجه شده است.

پ)سطح داخلی و تحولات اخیر

در سطح داخلی نیز تحولات از تصمیم دولت اسد برای همکاری بیشتر در زمینه تحویل دادن سلاح‌های شیمیایی که به ابتکار ایران و به واسطه روسیه مطرح شده بود، آغاز شد و با توجه به ترس از تداوم و گسترده شدن خشونت‌های گروه‌های تکفیری از جمله گروه جبهه النصره و برخی مبارزان چچنی و عربستانی به توافق طرف‌های درگیر به برگزاری کنفرانس ژنو2 منجر شد.

وضعیت اسفبار مردم سوریه که حتی به فتوای برخی علمای سوری به خوردن گوشت حیوانات حرام گوشت نیز منتهی شد نیز در تغییر نسبی مواضع طرف‌های درگیر تاثیرگذار بوده است اما در نهایت این گروه‌های تندرو با یکدیگر درگیر شده و لطمات زیادی به مردم وارد کردند و اخیراً مواضعی مبنی بر عدم شرکت در ژنو 2 اتخاذ کرده‌اند. ناامنی حاصل از سوریه امروز به عراق نیز کشیده شده است. مسلماً اکنون جهانیان دلایل و هشدارهای ایران را بیشتر جدی می‌گیرند.

در پایان باید خاطر نشان کرد که میان مخالفان دودستگی شدیدی حاکم است ولی چون تفکر مستقلی از خود ندارند به تصمیمات گرفته شده تن خواهند داد.مطمئناً نقش کشورهایی مانند ایران که خواهان حفظ صلح در منطقه هستند و شکست مناسباتی که منجر به تندوری هر چه بیشتر می‌شود، می‌تواند تحولات روشن‌تری را پدید آورد.

در این زمینه شکست‌های دیپلماتیک عربستان در ماه‌های اخیر و تشدید فاصله‌ای که از زمان رخ دادن حادثه 11 سپتامبر سال 2001 میان این کشور و آمریکا اتفاق افتاده است نیز موجب تقویت روندهای صلح‌جویانه در منطقه خواهد شد. شایان ذکر است که تدبیر دولت در عرصه دیپلماسی در ایجاد شکاف میان دولت عربستان و ایالات متّحده بی‌تاثیر نبوده است. مسئله‌ای که از دید کارشناسان مطرح جهانی به دور نمانده است. در این حال اشتباه بزرگ آمریکا و دیگر کشورها زمانی است که از ظرفیت‌های بالای ایران استفاده نکنند و راه مسدود گذشته را بپیمایند.

پی نوشت:

[1] Tea Party

مسعود فتحی پور

منبع: رصد

اشتراک گذاری
نظرات کاربران
هفته نامه الکترونیکی
هفته‌نامه الکترونیکی سراج۲۴ - شماره ۲۴۴
اخرین اخبار
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••