به گزارش سراج24؛ واقعیت این است که نقد می‌تواند با همدلی همراه باشد؛ یعنی انتقاد کنیم بدون اینکه به فحاشی، درشت‌گویی یا تحقیر روی بیاوریم، که اینها زمینه‌ساز نفرت‌پراکنی و شکاف‌های عمیق می‌شوند – دقیقاً همان چیزی که مخالفان وحدت جامعه به دنبال آن هستند. از طرف دیگر، تأکید بر همدلی نباید به معنای سکوت در برابر مشکلات باشد، زیرا این رویکرد هم اصول را به حاشیه می‌راند و مانع پیشرفت می‌گردد. پیشنهاد این یادداشت این است که با مهارتی مناسب، نقد را به ابزاری برای تقویت همدلی و وحدت تبدیل کنیم، تا سره از ناسره تشخیص داده شود بدون اینکه جامعه دوپاره گردد.
کمبود مهارت در نقد، مسئله‌ای است که در میان همه ما – از مردم عادی گرفته تا سیاسیون و صاحبان تریبون – دیده می‌شود. شاید زمان آن رسیده که با هم درباره راه‌های بهبود این مهارت بحث کنیم و تلاشی جمعی برای آن داشته باشیم. در ادامه، چند پیشنهاد عملی برای نقد سازنده ارائه می‌شود که می‌تواند به عنوان نقطه شروعی برای گفتگو عمل کند. اینها نه دستورالعمل‌های سفت و سخت، بلکه ایده‌هایی هستند که می‌توانیم آنها را امتحان کنیم و درباره‌شان نظر دهیم.
پیشنهادهایی برای نقد با حفظ همدلی
برای اینکه نقد به جای تخریب، به ساختن کمک کند، می‌توانیم بر اصول زیر تمرکز کنیم – البته این پیشنهادات می‌توانند بر اساس تجربیات مختلف تنظیم شوند:
۱. آگاهی کامل از موضوع: پیش از نقد، خوب است که نسبت به مسئله اشراف داشته باشیم. این کار کمک می‌کند تا نظراتمان بر پایه واقعیت باشد، نه حدس و گمان، و بحث را به سطحی سازنده ببرد.
۲. نیت خیرخواهانه بدون جدل: اگر نقد را با هدف کمک و بهبود انجام دهیم، نه برای تخریب یا برتری‌جویی، می‌تواند فضایی مثبت ایجاد کند. این رویکرد، اعتماد را حفظ می‌کند و مانع از ایجاد نفرت می‌شود.
۳. انتخاب کلمات مودبانه و دلسوزانه: استفاده از واژه‌های محترمانه به جای توهین، می‌تواند تفاوت زیادی ایجاد کند. مثلاً به جای اتهام‌زنی، می‌توانیم پیشنهاد دهیم که "این روش شاید نیاز به بازنگری داشته باشد" – اینطور، گفتگو ادامه پیدا می‌کند.
۴. روایت داستان‌وار برای فهم بهتر: گاهی بیان موضوع به صورت قصه‌وار، مانند آنچه در روایت‌های حکیمانه دیده می‌شود، کمک می‌کند تا مسئله را بهتر درک کنیم و راه‌حل‌هایی پیدا کنیم بدون اینکه خصمانه به نظر برسد.
۵. طرح سؤال و بررسی نتایج: مطرح کردن پرسش‌های هوشمندانه، مثل "اگر این روند ادامه یابد، چه اتفاقی می‌افتد؟"، می‌تواند نقد را به یک گفتگوی دوطرفه تبدیل کند و از حالت یک‌جانبه خارج نماید.
۶. ارائه پیشنهادهای جایگزین: نقد وقتی کامل‌تر می‌شود که با ایده‌هایی برای بهبود همراه باشد. این کار نشان می‌دهد که هدف، حل مسئله است، نه فقط اشاره به مشکل.
۷. ذکر نقاط مثبت در کنار انتقاد: بیان محاسن موضوع، نقد را منصفانه می‌کند و از یک‌جانبه‌نگری جلوگیری می‌نماید. این تعادل، احترام را حفظ می‌کند.
۸. تعادل در انتشار محتوای مثبت و منفی: اگر چند نقد مطرح می‌کنیم، خوب است که مطالبی با نکات مثبت هم در کنارشان بگنجانیم تا فضای کلی متعادل بماند و جو منفی غالب نشود.
شاخصه‌های یک نقد موفق: بدون نفرت و دوقطبی‌سازی
یک نشانه خوب برای نقد موفق این است که طرف مقابل نه تنها متنفر نشود، بلکه شاید حتی قدردان شود. این امر با نیت درست و مهارت در انتخاب کلمات ممکن می‌گردد. علاوه بر این، باید توجه کنیم که نقدهای هیجانی و ادبیات دوقطبی‌ساز – که اغلب برای جلب توجه بیشتر استفاده می‌شوند – معمولاً از سوی کسانی صادر می‌شود که به دنبال خودنمایی هستند، چه در عرصه سیاست و چه خارج از آن. این ادبیات، رقیب را اهریمن‌وار جلوه می‌دهد و نفرت را می‌پراکند. پیشنهاد می‌شود که سواد رسانه‌ای خودمان و مخاطبانمان را افزایش دهیم تا این ترفندها را تشخیص دهیم و از افتادن در دام آنها اجتناب کنیم.
در نهایت، شکستن دوگانه غلط نقد یا همدلی، می‌تواند جامعه‌ای متحدتر و پیشرفته‌تر بسازد. این یادداشت فقط پیشنهادی است برای شروع گفتگو؛ همه مخاطبان و کاربران عزیز را دعوت می‌کنم تا مشترکاً درباره این ایده‌ها فکر کنیم، تجربیاتمان را به اشتراک بگذاریم و ببینیم چگونه می‌توانیم آنها را در عمل بهبود بخشیم. شاید با این رویکرد، نقد به پلی برای وحدت تبدیل شود، نه عاملی برای شکاف.
منتظر بیان مطالب ارزشمندتان در فارس تعاملی هستیم.
