به گزارش سراج24؛ محمدتقی فهیم، منتقد سینما، درگفتگویی که با سایت سراج24 داشت، به سوالاتی در حوزه سینمای ایران و جشنواره فیلم فجر پاسخ دادند و مباحثی را در این باب مطرح کردند.
وی درباره علت کم اهمیت بودن اقتباس از آثار ادبی داخلی و خارجی در سینمای ایران گفت: اقتباس از موضوعات با اهمیت و مهمی است که در ادوار مختلف وجود داشته است و اگر قرار باشد به طور جدی به تحلیل سینمای قدرتمند دنیا بپردازیم، این نوع سینما پشتوانه ادبی دارد و از ادبیات مایه می‌گیرد، اعم از موضوعات روز مانند تاریخی، علمی-تخیلی و ... همه از این بخش وام می‌گیرند.
او تصریح کرد: در سینمای آمریکا عموما فیلم‌هایی که مطرح و ماندگار می‌شوند، فیلم‌هایی هستند که از کتاب‌ها، رمان‌ها، تاریخ و منابع مختلف اقتباس می‌شوند.
این منتقد با سابقه سینما و تلویزیون ادامه داد: قضیه سینمای ایران یک قضیه ریشه‌ای است. اساسا ما سینمای ملی وسرمایه‌گذار ملی نداریم. سرمایه گذارانی که به دلیل نداشتن دغدغه‌های ملی، وطنی، دینی و بالاتر از همه، پایگاه نداشتن میان مردم و فیلم نساختن برای آنها به سراغ اقتباس نمی‌روند. معمولا سینمای ایران در این سال‌ها متکی به بخش فیلم‌های نازل بازاری بوده است. این‌ها سرمایه‌گذارانی بوده‌اند که پول را وارد سینما کرده‌اند و می‌خواستند که در مدت کوتاهی به سود بالایی دست پیدا کنند و حاضر نبودند پولی در زمینه اقتباس هزینه کنند. اگر هم رویکردی نسبت به این زمینه دارند به سمت سرقت آثار دیگر می‌باشد.
منتقد سینما افزود: دلیل دیگر اینکه اقتباس در سینمای ایران جدی گرفته نمی‌شود، این است که ما معمولا سناریست به مفهوم سینمای قدرتمند دنیا مانند هالیوود، بالیوود و یا حتی مثل فرانسه، آلمان و انگلیس نداریم. در سینمای ایران، بیشتر فیلمسازان، فیلمنامه‌هایشان را خودشان می‌نویسند چون می‌خواهند دستمزدی به فیلمنامه‌نویس پرداخت نکنند و از سویی دیگر، تمایلی برای اقتباس از آثار ادبی ندارند و مبلغی برای خرید آنها هزینه نمی‌کنند.
محمدتقی فهیم با اشاره به اینکه بعضی از فیلمسازان ایرانی تا حدودی در زمینه اقتباس حرفی برای گفتن داشته‌اند، گفت: مثلا در بخش دگراندیشان فیلمسازانی مثل مهرجویی و تقوایی آثار اقتباسی دارند که اکثر آثار داریوش مهرجویی، اقتباس از آثار خارجی است.
وی افزود: هر چه سطح سواد سینمایی به مفهوم کلاسیک آن بالا باشد، گرایش به اقتباس بیشتر می‌شود چون افراد اهل مطالعه هستند اما از آنجایی که بیشتر افرادی که در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند، بی‌سواد هستند و حتی چند رمان هم نخوانده‌اند تا بدانند داستان چیست، به دنبال اقتباس نمی‌روند. شاید افراد کمی باشند که سواد ادبی لازم را داشته باشند.
منتقد سینمایی برنامه هفت بیان کرد: ما بعد از انقلاب آثار متعددی مانند خاطرات و رمان‌ها درباره دفاع مقدس داریم که می‌توان به عنوان دست‌مایه‌ای برای اقتباس استفاده کرد. همچنین، تاریخ معاصر ما پر از مواردی است که می‌توان از آنها اقتباس کرد.
محمدتقی فهیم توضیح داد: من ریشه را در اینجا می‌بینم که ما تهیه‌کننده به معنای ملی نداریم که بخواهد برای چنین موضوعاتی هزینه کند و خود علاقه‌مند به ادبیات باشد. البته بعضی افراد مانند کیمیایی، مهرجویی و تقوایی که به رمان و ادبیات علاقه دارند، دست به چنین کاری می‌زنند. این آدم‌ها از ادبیات آمده‌اند، به ادبیات علاقه دارند و اهل داستان، شعر، تاریخ و ... هستند.
وی افزود: در همین دو سال گذشته، چند اثر مهم جامعه جهانی از جهت کسب جوایز سینمایی مثل اسکار نه از جهت ارزش‌گذاری واقعی، اقتباسی بوده‌اند. از فیلم 1917 گرفته تا فیلم علمی-تخیلی Dune که جدیدا اکران شده و مورد بحث منتقدان است. دلیل این اتفاق آن است که سینما در دنیا همیشه پایگاه‌های مردمی داشته، برخاسته از بطن مردم بوده و توسط انسان‌های اهل فن اداره می‌شده است.
فهیم در جمع بندی این مبحث بیان کرد: مشکل ما در بحث اقتباس این است که در سینما، فیلمسازان و تهیه‌کنندگانی نداریم که اهل ادبیات و مطالعه باشند، بنابراین، نمی‌توان انتظاری از آنها داشت که آثار اقتباسی قدرتمندی تولید کنند.
محمدتقی فهیم درباره جشنواره فیلم فجر و اینکه چه میزان در مسیر نام و اهداف و سیاست‌گذاری‌های خود حرکت می‌کند، اظهار داشت: هر جشنواره‌ای متناسب با اهدافی برگزار می‌شود و در همه جای دنیا بدین شکل است. از اسکار گرفته که جشنواره نیست و قدرتمندترین جریان سینمایی در دنیا است تا سه جشنواره بزرگ و معتبر سینمایی که جشنواره‌های کن، ونیز و برلین می‌باشند، همگی هدف‌گذاری شده‌اند و متناسب با آن برگزار می‌شوند و اگر غیر از این باشد، دیگر هزینه‌ای برای این جشنواره‌ها نمی‌شود و بعید می‌دانم که در کشورهای دیگر با هزینه‌ای هنگفت جشنواره‌ای برگزار شود که علیه اهداف آن جشنواره باشد. اگر هم این اتفاق بیفتد بازخواست می‌شوند.
وی افزود: جشنواره فیلم فجر، طبعا متناسب با اهداف اولیه خود در دهه فجر به خاطر انتشار و ایجاد میدان رقابت بین فیلمسازانی که محتوایی متناسب با اهداف جشنواره را دراماتیزه می‌کنند، برگزار شد. بنابراین، هر کسی در مسیر این اهداف حرکت نکند، باید جشنواره‌ی دیگری بر پا کند. من مخالف این موضوع نیستم ولی این جشنواره متناسب با فندانسیونی که در آن ریخته شده و معیارهایی که ابتدا برای آن تعیین شده است باید برقرار شود.
منتقد سینما و تلویزیون ادامه داد: پس از انقلاب قرار بر این بوده است که جشنواره فیلم فجر، جشنواره‌ای در خدمت تبلیغ و ترویج مضامین و محتوای مرتبط با اهداف انقلاب باشد. زمان بر پایی جشنواره هم در دهه فجر در نظرگرفته شده است به این دلیل که جشنواره متاثر از شور و حال مردم در این ایام باشد و هم اینکه کمک به پر رنگ تر شدن فضای خاص انقلابی در آن زمان بکند. لذا، آثاری که گزینش شده، مورد داوری قرار می‌گیرند و در نهایت برایشان جوایزی در نظر گرفته می‌شود نیز باید بدین صورت باشد. اگر جز این باشد، نتیجه یک جشنواره خنثی و بی خاصیت می‌شود یا اینکه حداکثر یک مقلدی از جشنواره‌های معروف به فرش قرمز جهانی می‌شود حال آنکه برگزارکنندگان جشنواره‌های جهانی خود در این مسائل گیر افتاده‌اند. در بخشی از برنامه بدون چارچوب شبکه چهار هم همین بحث را مطرح کردم.
محمدتقی فهیم تصریح کرد: جشنواره فیلم فجر باید آوانگاردی در راستای اهداف خود باشد و حرف آن در جهان، حرف منحصر به فردی باشد. حرف‌ها و رفتارهای تکراری وام گرفته از خارج نوعی پول حرام کردن است.
وی در پایان بیان کرد: اگر می‌خواهند با برگزاری جشنواره فجر، اتفاق خاصی در سینمای ایران بیفتد، باید این جشنواره متکی به خود باشد مثل انسان‌ها و هر رویدادی که اگر واجد یک هویت تعریف شده و ویژه‌ای نباشد، شتر گاو پلنگی می‌شود که به هیچ دردی نمی‌خورد و تنها ملغمه‌ای است که پول مردم در این میان حیف و میل می‌شود و از بین می‌رود.
