پیام‌های تلخ یک شکست

مطهری افتاد
از یک روز قبل از موعد رأی‌گیری، سه فراکسیون امید، مستقلین و ولایی، نامزدهای خود را برای تسخیر صندلی‌های هیات‌رییسه مجلس معرفی کردند. فراکسیون امید برای ریاست، عارف و برای نواب رییس اول و دوم به ترتیب مسعود پزشکیان و علی مطهری را معرفی کرد. نامزد فراکسیون مستقلین برای ریاست، مانند همیشه علی لاریجانی بود. این فراکسیون برای نواب، نامزدی معرفی نکرد. فراکسیون ولایی نیز اگرچه قرار نبود برای ریاست، نامزدی داشته باشد، در روز رأی‌گیری، محمدجواد ابطحی را برای این جایگاه نامزد کرد. ولایی‌ها برای جایگاه نواب اول و دوم، محمدحسین فرهنگی و عبدالرضا مصری را نامزد کردند.
در روز رأی‌گیری، علی لاریجانی با کسب 155 از مجموع 274 رأی برای یازدهمین سال پیاپی، صندلی ریاست مجلس را از آن خود کرد. عارف همچون سه سال گذشته، رقابت را به لاریجانی واگذار کرد. او فقط توانست 105 رأی از نمایندگان بگیرد؛ اما اتفاق مهم در افتادن علی مطهری از جایگاه نایب‌رییسی دوم مجلس بود. او که طی سه سال گذشته، این جایگاه را برای خود داشت، روز یکشنبه کم آورد و قافیه رقابت را با 128 رأی در برابر 143 رأی به مصری واگذار کرد. نایب‌رییسی اول مجلس بار دیگر به مسعود پزشکیان رسید.

شکست معنادار
شکست عارف و از آن مهم‌تر، افتادن مطهری، در سالی که قرار است انتخابات دوره یازدهم مجلس برگزار شود، مخابره‌کننده پیام نامناسبی به مخاطبان اجتماعی اصلاح‌طلبان خواهد بود؛ اینکه اصلاح‌طلبان علاوه بر بازنده‌بودن صرف و همیشگی در رقابت با لاریجانی، حتی نتوانستند داشته‌های سابق خود در ترکیب هیات‌رئیسه را حفظ کنند و علناً تبدیل به اقلیت شدند. مصطفی کواکبیان، عضو فراکسیون امید پس از این شکست معنادار گفت: «مشخص شد که اصلاح‌طلبان اکثریت را در مجلس در اختیار ندارند». البته اظهارات کواکبیان نوعی لاپوشانی برای ضعف فراکسیون امید در مدیریت نفرات خود است. کواکبیان در حالی شکست فراکسیون امید در انتخابات هیات‌رییسه مجلس را به گردن قلت نفرات این فراکسیون انداخته که ناکامی مطهری در برابر مصری، ریشه در بلندپروازی‌های عارف داشت.
عارف در طول 3 سال گذشته، دو بار برای کسب ریاست مجلس دورخیز کرد اما در هر دو مورد، رقابت را به لاریجانی واگذار کرد. در انتخابات هیات‌رییسه اول مجلس دهم، عارف با کسب 103 رأی در برابر 173 رأی لاریجانی، از ریاست بازماند. در سال دوم، عارف عطای نامزدی ریاست را به لقایش بخشید. در سال سوم، عارف نزدیک‌ترین رقابتش با لاریجانی را تجربه کرد. عارف در این سال، 123 رأی آورد و لاریجانی 147 رأی. در انتخابات دوره چهارم هیات‌رییسه که همه شواهد و قرائن از پیروزی مجدد لاریجانی حکایت داشت، بار دیگر رییس فراکسیون امید هوس سیادت مجلس به سرش زد.

مخالفان عارف
دورخیز مجدد عارف برای صندلی شماره یک بهارستان البته مخالف‌های جدی در فراکسیون امید داشت. «احمد بیگدلی» عضو شورای مرکزی فراکسیون امید در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که «مطهری و پزشکیان با نامزدی عارف برای ریاست مجلس مخالف هستند زیرا معتقدند نامزدی وی باعث ریزش آرا نواب‌رییس خواهد شد». نگرانی پزشکیان و مطهری به واقعیت تبدیل شد و فراکسیون امید علاوه بر از کف دادن مقام ریاست، جایگاه نوابی ریاست را هم از دست داد.

تأیید تحلیل «صبح‌نو»
افتادن علی مطهری از نایب‌رییسی دوم مجلس، دلایل مختلفی داشت. عمده‌ترین دلیل ناظر بر لابی فراکسیون مستقلین(فراکسیون نزدیک به علی لاریجانی) با فراکسیون ولایی بود. روزنامه «صبح‌نو» روز چهارشنبه، اول خردادماه در گزارشی، ضمن تحلیل مناسبات میان‌فراکسیونی و تأثیر آن بر انتخابات هیات‌رییسه دوره چهارم، روی این مساله تاکید کرد که «فراکسیون مستقلین برای نواب اول و دوم ریاست مجلس، مشغول لابی با طیفی از فراکسیون ولایی است. به نظر می‌رسد قرار بر این شده که فراکسیون مستقلین در ازای حمایت از گزینه‌های فراکسیون ولایی برای نواب اول و دوم، نظر مساعد آن‌ها برای تداوم ریاست لاریجانی را جلب کند».
رصد تحولات انتخابات هیات‌رییسه دوره چهارم، ما را به صحت تحلیلِ چند روز قبل‌مان می‌رساند. فراکسیون مستقلین که در سه سال گذشته، مؤتلف همیشگی فراکسیون امید بود، روز یکشنبه در چرخشی آشکار، با روی‌آوری به فراکسیون ولایی و حمایت از گزینه‌های این فراکسیون برای نواب اول و دوم، یعنی فرهنگی و مصری، زمینه افتادن مطهری را فراهم کرد. در این‌باره، فاطمه سعیدی، عضو فراکسیون امید گفت: «مستقلین باعث افتادن آقای مطهری شدند. آن‌ها بر سر ریاست آقای لاریجانی با نواب معامله کردند و آقای مطهری نایب‌رییس نشد». بر این اساس، تلاش سه‌باره فراکسیون امید برای تصاحب کرسی ریاست مجلس و کنارزدن علی لاریجانی از این صندلی، موجب شد تا فراکسیون مستقلین با فراکسیون ولایی ائتلاف کرده و با حفظ لاریجانی در ریاست مجلس، یکی از صندلی‌های نواب ریاست را به فراکسیون ولایی واگذار کند.

پیام‌های تلخ یک شکست
رویگردانی فراکسیون نزدیک به علی لاریجانی از فراکسیون امید، آن هم در سالی که قرار است انتخابات مجلس یازدهم برگزار شود، در نوع خود می‌تواند حامل پیام‌های سیاسی مهمی باشد. یکی از این پیام‌ها، شاید معطوف به گزاره پایان ائتلاف جریان اصلاح‌طلب با جریان اصول‌گرای نزدیک به علی لاریجانی باشد؛ ائتلافی که در اسفند سال 94، منجر به شکل‌گیری لیست امید و نهایتاً فراکسیون امید شد. پیام دیگر این رویگردانی و متعاقباً شکست فراکسیون امید در معادلات سیاسی پارلمان، شناسایی فراکسیون امید در اذهان مخاطبان اجتماعی جریان اصلاح‌طلب، به‌عنوان مجموعه‌ای ناتوان در مدیریت اتمسفر درون پارلمانی خواهد بود. فراکسیون امید شکست خورد، بد هم شکست خورد؛ باید دید این شکست تا چه حد روی مناسبات انتخابات آینده مجلس اثرگذار خواهد بود.