به گزارش «سراج24» اندیشکده «بنیاد جنگهای کوچک» در گزارشی به قلم «جمشید چاکسی و کارول چاکسی» نوشت: احتمالاً به جز اندکی تعدیل مواضع، نباید انتظار تغییرات عمدهای در روابط میان ایران و امریکا داشت.
*** تغییرات عمدهای در روابط میان ایران و امریکا رخ نخواهد داد
چکیده
ایران به پیشبرد برنامه هستهای خود ادامه خواهد داد و فقط ممکن است ساخت کلاهک هستهای را متوقف نماید. ایالات متحده نیز با استفاده از مذاکرات و تحریمها به تلاش خود در منصرف کردن تهران از ایجاد و گسترش سلاحهای اتمی ادامه خواهد داد. حتی ممکن است «سرپیچی» ایران، اقدامات نظامی امریکا را هم به دنبال نداشته باشد.
*** با وجود تمامی جدالها و موضعگیریهای خشن، ایران و امریکا تمایلی ندارند معضل هستهای به یک جنگ تبدیل گردد
مقدمه
باراک اوباما، سه روز پس از برگزیده شدن مجدد خود در انتخابات ریاست جمهوری امریکا، در نامهای به مجلس خاطرنشان کرد: «ضروری میدانم وضعیت اضطراری در برابر ایران را که نخستین بار در ۱۴ نوامبر ۱۹۷۹ صادر شد، برای یک سال دیگر تمدید نمایم.» کمتر از دو هفته بعد، آیتالله خامنهای، رهبر ایران، در سخنرانی که در جمعی از نیروهای بسیج داشت اعلام کرد: «آیا امریکا حق دارد خود را در موقعیتی قرار دهد که راجع به سایر کشورها و دولتها تصمیمگیری نماید؟ این ادعای شرمآوری است؛ و این امر درباره فرانسه و انگلیس هم صدق میکند.» ایالات متحده و متحدانش به مدت سی و سه سال با جمهوری اسلامی ایران در ناسازگاری و تنشهای بیپایان به سر بردهاند، لذا چشمانداز برقراری روابط عادی تا حدودی بعید به نظر میرسد. با این حال، با وجود تمامی جدالها و موضعگیریهای خشن، هیچیک از طرفین تمایلی ندارند معضل هستهای به یک جنگ تبدیل گردد.
*** حل معضل هستهای ایران با استفاده از شیوههای غیر نظامی
مواضع ایالات متحده
تصمیم به تمدید وضعیت اضطراری در برابر ایران، در حالی صادر شد که اوباما با وعده تداوم فعالیتهایش با هدف اتمام کامل جنگهای زمینی امریکا در خاورمیانه و غرب آسیا، در انتخابات پیروز شده بود. به همین دلیل، دولت وی به صورت علنی و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، خود را به حل معضل هستهای ایران با استفاده از شیوههای غیر نظامی نظیر «افزایش فشارها و انزوای بیشتر» متعهد کرده است. با وجود اینکه ممنوعیتی در استفاده از نیروهای نظامی وجود ندارد، دولت امریکا یک استراتژی ترکیبی از تحریمها (علیه سازمانهای دولتی، نهادها و گمرکات ایران) به همراه مذاکرات چندملیتی با شرکت اتحادیه اروپا و آژانس بینالمللی انرژی اتمی بکار گرفته است. پیشنهاد شده یک رویکرد متعادل در پیش گرفته شود و در خصوص «بیش از حد سخن بیهوده راندن از احتمال وقوع جنگ» نیز هشدارهایی ارائه شده است.
*** با وجود اینکه اعمال تحریمها طی چند دهه موجب نشده که رهبران تهران به خواستههای غرب تن در دهند، دولت امریکا همچنان همان روند خود را در پیش گرفته است
با وجود اینکه اعمال محدودیتهای فلجکننده طی چند دهه موجب نشده که رهبران تهران به خواستههای غرب تن در دهند، دولت امریکا همچنان همان روند خود را در پیش گرفته است. سالهایی که صرف مذاکرات شده است، به ایران زمان لازم برای ارتقاء فناوری جنگافزارهای معمولی و هستهای خود را داده است و این امکان را فراهم نموده که به گسترش و تقویت مکانهای استراتژیک مناسبتری برای حفاظت در زمان حمله بپردازد. علاوه بر این، زمانی که امریکا و همراهانش نظیر اسرائیل با حملات سایبری و دیگر عملیات مخفیانه سعی در بازداشتن ایران در رسیدن به اهدافش دارند، تهران نیز با اقداماتی مشابه مقابله به مثل میکند.
*** ایالات متحده با مشکلات اقتصادی روبهرو است
اما باید در نظر داشت که ایالات متحده با مشکلات اقتصادی روبهرو است. عقاید سیاستمداران، دیپلماتها، ژنرالها و روشنفکران امریکایی به دو دسته تقسیم شده است؛ عدهای معتقدند که امریکا در جنگ با ایران به یک پیروزی سریع دست خواهد یافت و عدهای نیز بر این باورند که چنین اقدامی کشورشان را درگیر یک جنگ طولانی و بینتیجه دیگر خواهد نمود. فرقی نمیکند حمله نظامی را امریکا هدایت کند یا اسرائیل یا مجوز آن را شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر کرده باشد؛ در هر صورت بسیاری از امریکاییان هنوز متقاعد نشدهاند که حمله نظامی ضروری یا سودی داشته باشد.
*** شهروندان امریکایی بر این باورند که اولویت باید بر حل معضلات داخلی قرار گیرد تا مشکلات بینالمللی
به همین ترتیب در میان متحدان ایالات متحده، تعداد قابل توجهی از کشورهای اروپایی با وجود این که از اقدامات نگرانکننده جمهوری اسلامی در توسعه تسلیحات هستهای آگاهند، تمایلی به پیوستن کشورشان به جنگ علیه این کشور ندارند. بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا در درون مرزهای خود با مشکلات گسترده بیکاری و مشکلات مالی دست و پنجه نرم میکنند و لذا (همانند شهروندان امریکایی) مردم این کشورها نیز بر این باورند که اولویت باید بر حل معضلات داخلی قرار گیرد تا مشکلات بینالمللی. از سوی دیگر، رقبای همیشگی ایالات متحده در صحنه جهانی، یعنی روسیه و چین نیز مدتهاست به سیاست خود در عدم مداخله نظامی پایبند بوده و تحریمها را شدیداً زیانبخش و مخرب میدانند؛ لذا بر تکیه به مذاکرات به عنوان تنها راهحل مناسب برای حل مشکلات غرب (به ویژه واشنگتن) در معضل هستهای ایران تاکید دارند. به نظر میرسد رهبران مسکو و پکن از حمایت گسترده شهروندانشان در ایستایی بر موضع خود بهرهمند هستند.
*** دولت ایران گامهای محکمی به سوی گسترش تواناییهای هستهای برداشته است
برنامههای مخاطرهآمیز ایران
دولت ایران به سرعت به سوی گسترش تواناییهای هستهای (یعنی رسیدن به مرحلهای که در آن بتواند به سرعت اقدام به ساخت یک بمب اتمی نماید) نشتافته است. ولی گامهای محکمی نظیر افزایش درصد غنیسازی اورانیوم، راهاندازی شبیهسازیهای کامپیوتری سلاحهای هستهای، و حتی ساخت موشکهایی که قادر به حمل کلاهکهای هستهای هستند، در این راستا برداشته است. این در حالی است که ایران همچنان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای بوده و به مذاکرات خود با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا ادامه میدهد؛ و همچنان ادعا میکند که تنها به دنبال اهداف صلحآمیز هستهای است و قصد دارد اختلافات دیپلماتیک را حل و فصل نماید. به نظر میرسد آیتالله خامنهای، رهبر ایران، و سایر سیاستمداران ایرانی هنوز در حال سبک و سنگین کردن مزایا و مضرات دستیابی به تسلیحات هستهای هستند. حملهای با جنگافزارهای معمول از جانب امریکا یا متحدانش به ایران میتواند خرابیهای عظیمی به بار آورد. ولی موضعگیری آیتالله خامنهای تنها بر پایه تصمیمات مجمع تشخیص مصلحت نظام نیست. مدتهاست که ایرانیان در مورد وضعیت برقراری رابطه با غرب و به ویژه امریکا، دچار اختلافات داخلی هستند. علاوه بر این، با وجود این که همواره حمایت گستردهای از برنامه انرژی هستهای برای مصارف غیرنظامی وجود داشته، ایرانیان هنوز در گرایش به سمت گزینه سلاح هستهای مردد هستند.
*** از دولت اوباما نیز انتظار میرود که اگر تهران تمایلی به مذاکره مستقیم از خود نشان داد، در مذاکرات به خواستههای اساسی دوجانبه تن دهد
مسیر پیشِ رو
نتیجه این است که واشنگتن به دلایل داخلی و بینالمللی، تمایل بیشتری به ادامه استراتژی کنونی دارد، مگر آنکه در عملکرد ایران تغییری ایجاد شود که راهی جز حمله نظامی باقی نگذارد. از دولت اوباما نیز انتظار میرود که اگر تهران تمایلی به مذاکره مستقیم از خود نشان داد، در مذاکرات به خواستههای اساسی دوجانبه تن دهد. اقداماتی از جانب ایران که ممکن است درگیری نظامی را در پی داشته باشد عبارتند از: تسریع غنیسازی اورانیوم، فسخ یکجانبه مذاکرات، و حملات تروریستی با پشتیبانی ایران در خاک امریکا. هرچند خط قرمزی که دولت اوباما در این زمینه تعیین نموده، وجود شواهدی انکارناپذیر از ساخت یک بمب هستهای است. در این صورت، حملات نظامی روی پایگاههای هستهای ایران و مراکز نظامی آن از طریق موشکهای معمولی شلیک شده از هواپیماهای امریکایی و همچنین کشتیهای مستقر در خلیجفارس، اقیانوس هند و کشورهای مرزی صورت خواهد گرفت. بعید به نظر میرسد که هیچ نیروی نظامی خارجی اقدام به اشغال ایران نماید، چرا که رویدادهای عراق و افغانستان هنوز از ذهن امریکا و اروپا پاک نشده و اسرائیل نیز امکان حضور زمینی را در فواصل دور از مرزهای خود ندارد.
*** امریکا ممکن است تصمیم گیرد با یک ایران هستهای کنار آید
با این وجود، نامزد شدن هگل به عنوان وزیر دفاع و جان کری به عنوان وزیر امور خارجه نشان میدهد که حتی اگر ایران برای دستیابی به سلاح هستهای تلاش کند، احتمال یک حمله نظامی از سوی دولت دوره دوم اوباما به هیچ وجه قطعی نیست. کابینه جدید بیش از هر چیز دیگر به شدت حامی دیپلماسی هستند. بنابراین ممکن است امریکا تصمیم گیرد با یک ایران هستهای کنار آید و به این نتیجه برسد که «رهبرانی منطقی موقعیتهای پرمسئولیت» را در تهران بر عهده گرفتهاند. اگر چنین شود، امریکا همان واکنشهایی را نشان خواهد داد که سابقاً نسبت به سایر دوستان و دشمنانی که به تسلیحات هستهای دست پیدا کرده بودند نشان داده بود. واشنگتن ممکن است حتی اسرائیل را با وعده به این که در آینده قدرت دفاعی اسرائیل را افزایش خواهد داد، از حمله به ایران منصرف کند. در مجموع به نظر میرسد که شرایط کنونی به همین شکل باقی بماند. تهران به ساخت بمب نزدیک و نزدیکتر خواهد شد حتی اگر این روند باعث عصبی شدن و نگرانی بیشتر امریکاییها، اروپاییها و اسرائیلیها شود.
*** سایت اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در گزارش بالا، ترجمه آن را برای اطلاع نخبگان و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاههای اندیشکدههای غربی منتشر کرده است.