اوقات شرعی تهران
اذان صبح ۰۴:۲۸:۵۶
اذان ظهر ۱۲:۰۹:۵۹
اذان مغرب ۱۸:۴۱:۵۵
طلوع آفتاب ۰۵:۵۴:۴۷
غروب آفتاب ۱۸:۲۳:۴۵
نیمه شب ۲۳:۲۶:۵۰
قیمت سکه و ارز
۱۳۹۳/۰۱/۰۹ - ۱۱:۳۱

همه چیز درباره یک سبد پر دردسر! + کارتون

به طور کلی می توان گفت که اگرچه طرح توزیع سبد کالا میان اقشار آسیب پذیر جامعه، حمایتی بایسته از اقشار ضعیف جامعه بود، اما اشکالاتی که در اجرای آن وجود داشت آنقدر جدی بود که به نظر می رسد اثرات مثبت آن را به طور کلی تحت تاثیر قرار داده است.

همه چیز درباره یک سبد پر دردسر! + کارتون

فارغ از هر گونه جهت گیری سیاسی، یکی از پر سر و صدا ترین اتفاقات اقتصادی دو ماهه اخیر کشور، توزیع سبد کالایی دولت میان مردم بوده است. طرحی که دارای موافقین و مخالفانی سر سخت است. در این یادداشت برآنیم تا به شکلی منصفانه به نقد مزایا و معایب این طرح بپردازیم.

توزیع سبد کالا از ۱۳ بهمن ماه 1392 آغاز شده و کالاهای آن در مرحله اول عبارتند از ۱۰ کیلوگرم برنج، چهار کیلوگرم مرغ، دو بطری روغن مایع، دو بسته پنیر بسته بندی شده و یک شانه تخم مرغ. ارزش ریالی این سبد کالا حدود 81000 تومان ارزیابی می شود. قرار بود توزیع سبد کالا به مدت ۱۵ روز ادامه داشته باشد و در صورت نیاز این زمان تمدید شود که این مدت زمان به دلیل ازدحام بیش از حد مردم و مشکلات ناشی از نحوه توزیع، تا پایان سال 92 تمدید شد.

در مرحله اول، سبد کالا به سرپرستان خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، سرپرست خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی، سرپرستان خانوارهای مستمری بگیران تامین اجتماعی با حقوق مستمری زیر ۵۰۰ هزار تومان، سرپرستان خانوارهای کارگران مشمول قانون کار و تامین اجتماعی با حقوق کمتر از ۵۰۰ هزار تومان، سرپرستان خانوارهای کارکنان شاغل و بازنشسته نیروهای دولتی و سرپرستان خانوارهای طلاب، خبرنگاران و دانشجویان متاهل تعلق می گیرد. همچنین در مرحله دوم نوبت نخست توزیع سبد کالا سرپرستان خانوارهای 4 نفره به بالا شامل کارگران شاغل و مستمری بگیران با حقوق بیش از پانصد هزار تومان و کارکنان دولت دارای بیمه های تامین اجتماعی نیز مشمول دریافت این سبد شدند.

این طرح مزایا و معایبی داشت که به اختصار به آن ها اشاره خواهد شد.

* مزایای سبد کالای دولت

1- حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه امری نیکوست. اینکه دولت به فکر این بخش از افراد جامعه است و تسهیلاتی را به آن ها ارائه می کند،  صرف‌نظر از چگونگی آن، یک اقدام شایسته و درخور است.

2- بدون شک اگر مبلغ ریالی سبد کالا در اختیار مردم قرار می گرفت، حجم قابل توجهی از نقدینگی وارد بازار می شد. آن هم در هفته های منتهی به آغاز سال نو که بازار دارای التهابات فصلی شدیدی است. به دلیل افزایش حجم معاملات و خرید های مردم در این ایام، عموما قیمت کالاهای مورد نیاز مردم بالاتر از هفته های قبل و حتی بعد از عید است. به عبارت ساده تر، قیمت محصولات (اعم از کالا ها و خدمات) در ایام نزدیک به عید فی نفسه گرانتر از ماه های قبل و بعد از آن است. در صورتی که دولت مبلغ ریالی سبد کالا را در اختیار مردم قرار می داد، میزان نقدینگی کشور افزایش می یافت و این امر سبب افزایش التهابات قیمتی و نرخ تورم می شد. بدین طریق دولت تلاش کرد تا با توزیع کالا به جای توزیع پول نقد، به کنترل نرخ تورم کمک کند.

3- قطعا یکی دیگر از اتفاقات مثبتی که در موضوع سبد کالا حادث شد، عذر خواهی ریاست محترم جمهور بود که نباید مغفول بماند. امری که در عرصه های مختلفی نیاز به آن، در میان مدیران اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور احساس می گردد. امید است که سایر مسئولین نیز ضمن جلوگیری از بروز چنین بی تدبیری هایی، نسبت به قبول مسئولیت و عواقب تصمیمات خود متعهد باشند و در صورت بروز خطاهایی جدی، به عذرخواهی از مردم عزیز ایران بپردازند.

* معایب یک سبد پر دردسر

1- بی توجهی به تعداد اعضای خانواریکی از اشکالات اولیه ای که به این طرح وارد بود، در نظر نگرفتن تعداد اعضای خانوار در تخصیص سبد کالایی بود. این که خانواده ای یک نفره همان سبدی را دریافت کند که خانواده ای 10 نفره می گیرد، بدون شک بی عدالتی است. نکته ای که بار ها و بار ها توسط دلسوزان و همچنین منتقدین مطرح شد و با بی اعتنایی دولت، کار به شکل مزبور پیش رفت.

دشمنی با دولت قبلیکی از اتفاقات عجیب و البته زشت آن بود که علیرغم تذکر برخی دلسوزان نسبت به بی عدالتی در این نحو توزیع سبد کالا، مدیر این طرح با بی منطقی تمام از آن دفاع کرد و به دلیل تبری از دولت قبل، اجرای غلط آن را صحیح دانست. آنجا که مجری شبکه خبر به مدیر اجرایی طرح سبد کالا گفت: چرا فرقی بین خانواده ۸ نفره و دو نفره در اختصاص حجم سبدکالا تفاوت قائل نشدید؟ مدیر اجرایی طرح سبد کالا گفت: چون تداعی کننده دوران قبل می شد! مجری ادامه داد: فکر نمی کنید اگر تداعی کننده دوران قبل بود ولی به عدالت نزدیک تر بود بهتر بود؟! و مدیر اجرایی طرح سبد کالا پاسخ داد: به هرحال ما اینجوری تصمیم گرفتیم!!

2- نحوه توزیع: شاید مهم ترین دلیل انتقادات عمده به این طرح نحوه توزیع آن باشد. دولت می توانست از ظرفیت شرکت های تعاونی ارگان ها و حتی فروشگاه های بزرگ محلی نیز استفاده کند و تحویل سبد کالا را محدود به برخی فروشگاه ها نکند. بدین شکل از بروز مشکلات پیش آمده جلوگیری می شد.

3- محدود کردن انتخاب مردم: بدون شک درصورت پرداخت وجه نقد به جای سبد کالایی، مردم می توانستند بهتر و مطابق مصارف و نیاز‌های خود تصمیم گیری نموده و هزینه کنند. در نظرسنجی های انجام شده نیز 82 درصد از مردم اشتیاق خود را در دریافت نقدی به جای کالا ابراز کرده اند. البته اصرار دولت بر اعطای سبد کالایی، می تواند نشان از تعهد دولت در کنترل نرخ تورم باشد. اما این انتقاد وجود دارد که برخی از مردمی که به هر دلیل مایل به مصرف مرغ یخی یا برنج هندی نیستند، چه کار می توانند بکنند. آیا تعریف دو نوع سبد کالایی با ارزش ریالی یکسان و حجم متفاوت ممکن نبود؟ یا برای هر طرح جایگزین دیگری وجود نداشت.

4- بی توجهی نسبت به کیفیت محصولات ارائه شده در سبد: متخصصین تغذیه مصرف مرغ های یخی را به هیچ عنوان توصیه نمی کنند. اما مسئله مهمتر قدیمی بودن بیش از حد برخی مرغ های توزیعی است. توزیع مرغ های یخی که تاریخ تولید آن ها اوایل سال 1392 است، قطعا بی خاصیت و بلکه مضر است.

5- بی توجهی به تولید داخل: برخی اقلام سبد کالا با وجود امکان تهیه مشابه ایرانی آن، تولید کشور های خارجی بود. در صورتی که ارائه برنج و مرغ ایرانی، علاوه بر ایجاد فضایی حمایتی از کشاورزان و مرغداران داخلی می توانست به افزایش کیفیت سبد کالا کمک کند.

6- بی تدبیری در اختصاص سبد کالادر جریان توزیع سبد کالا، این سبد به برخی افراد نیازمند تعلق نگرفت و در مقابل برخی اقشار برخوردار از آن بهره مند شدند که این مسئله نشان دهنده ضعف بزرگ دولت در جمع آوری اطلاعات بوده است. طبیعی است که نخستین ابزار برای سیاست‌گذاری در چنین حوزه‌هایی باید جمع‌آوری اطلاعات کامل و دقیق برای کمک به اقشار هدف باشد که متاسفانه نه تنها در این دولت، بلکه در تمامی دولت‌ها به این مسئله توجهی نشد. این امر ضرورت تشکیل بانک های اطلاعاتی دقیق از وضعیت اقتصادی اعضای جامعه را بیش از پیش روشن کرد.

به هر حال اگر قرار است با بی تدبیری به توزیع ناعادلانه بسته های حمایتی اقدام شود، همان بهتر که مانند دولت قبل، تساوی در پرداخت مبنای عمل قرار گیرد. یعنی خواه فرد نیازمند باشد، خواه نباشد، به ازای هر نفر از اعضای خانواده مبلغ مشخصی دریافت کنند. طبق نظر سنجی های انجام شده از مردم، 63 درصد از آن ها افرادی نیازمندتر از خود را می شناختند که به آن ها سبد کالا تعلق نگرفته است. البته دولت توزیع مرحله ای سبد کالا را مطرح کرد که امید است در مراحل بعدی، به سایر اقشار نیازمند جامعه نیز سبد کالا اختصاص یابد.

7- مغفول ماندن شان مردم و بی حرمتی به آن ها: بدون شک یکی از سیاه ترین بخش های اقدام دولت در توزیع سبد کالا، بی حرمتی به مردم بود. اگر نخواهیم از حق بگذریم، باید بگوییم رسانه های داخلی و خارجی نیز در نشان دادن زشتی این فرآیند، سنگ تمام گذاشتند. تصاویر افتادن خانم ها و افراد مسن در صفوف طولانی و نامنظم، دعوای آن ها، پرتاب اقلام غذایی به مردم در صف و... همه و همه بخشی از این حرکات زشت بود. نظرسنجی های انجام شده حاکی از آن است که بیش از 70 درصد مردم، این نحو توزیع را مغایر کرامت مردم می دانند.

8- بهره برداری رسانه ای دشمن: بی تدبیری های انجام شده سبب شد تا دشمن نیز از این آب گل آلود ماهی خود را بگیرد و چهره ای زشت و بخت برگشته از کشورمان به نمایش بگذارد.

به طور کلی می توان گفت که اگرچه طرح توزیع سبد کالا میان اقشار آسیب پذیر جامعه، حمایتی بایسته از اقشار ضعیف جامعه بود، اما اشکالاتی که در اجرای آن وجود داشت آنقدر جدی بود که به نظر می رسد اثرات مثبت آن را به طور کلی تحت تاثیر قرار داده است. اینکه دولت از اعطای پول نقد به مردم خودداری کرد، امری پسندیده و درخور است. چرا که این امر به رفتار بازار در ایام منتهی به عید نوروز دامن زده و سبب افزایش بیش از پیش نرخ تورم می شد. از طرفی دولت نیز به دلیل مشکلات مالی موجود کمتر تحت فشار قرار می گیرد. اما نکته مهم آن خرید از تولید کنندگان داخلی بود که محقق نشد.

فارغ از هیاهوی سیاسی، به نظر می رسد توافق ژنو با این موضوع بی ارتباط نباشد. سخن نماینده وقیح امریکا، وندی شرمن نیز، علیرغم تلخی می تواند به واقعیت نزدیک باشد که جمهوری اسلامی ایران اقلام کالایی را با بخش آزاد شده از اموال غصب شده اش بین مردم توزیع کرده است. شتابزدگی دولت در توزیع سبد کالا، و همچنین صحبت معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه مبنی بر اختیار دولت در نحوه انتقال پول آزاد شده ایران نیز موید این امر است.

* سبد کالا، راهکار ریشه ای نیست!

در حیطه مصرف، طرح هایی مانند سبد کالا یک راهکار ریشه ای نیست؛ بلکه یک راه کار عارضه ای است. راهکاری که در جهان مرسوم است و در برخی کشور های پیشرفته و غیرپیشرفته دنیا در حال اجراست. اما در حیطه حمایت از تولید ملی، می تواند طرحی مناسب باشد؛ البته به شرطی که سبد های کالایی از محصولات تولیدی کشور تهیه شوند.

با این روش می توان در دوره های زمانی میان مدت، با تولید کنندگان قرارداد هایی تدوین کرد تا علاوه بر حرکت چرخ صنعت، تولید کنندگان نیز برنامه ریزی به روز و مناسبی برای رفع مایحتاج نیازمندان داشته باشند. بدیهی است که در چنین شرایطی، پیشگیری از ایجاد رانت های اقتصادی در انتخاب تولید کنندگان باید مد نظر مسئولین امر باشد.

امید است که در طرح های اقتصادی آتی، دولت تدبیر و امید ضعف های جدی طرح توزیع سبد کالا را با استفاده از تعهد و دلسوزی موجود برطرف کند تا بتواند به اهداف خود به نحو احسن دست یابد.

اشتراک گذاری
نظرات کاربران
هفته نامه الکترونیکی
هفته‌نامه الکترونیکی سراج۲۴ - شماره ۲۴۴
اخرین اخبار
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••