به گزارش سراج24؛ سردار شهید حسین همدانی از برجسته‌ترین فرماندهان نظامی و از چهره‌های تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است. او متولد سال ۱۳۲۹ در شهر آبادان بود و از همان سال‌های نوجوانی با فقر، تلاش و مبارزه آشنا شد. دوران جوانی‌اش را در فضای پرالتهاب دهه ۵۰ گذراند و با حضور در جلسات فکری و مذهبی انقلابیون در تهران، به صف مبارزان علیه رژیم پهلوی پیوست.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تأسیس و سازماندهی سپاه همدان نقش محوری داشت و در طول دفاع مقدس، مسئولیت‌های مهمی چون فرماندهی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله(ص) و قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) را برعهده گرفت. روحیه مردمی، مدیریت میدانی، و درک عمیق او از شرایط اجتماعی باعث شد که در دوره‌های مختلف، چه در جنگ نظامی و چه در مقابله با فتنه‌های داخلی، نقشی مؤثر ایفا کند. حضورش در سوریه و نقش او در سازماندهی نیروهای مقاومت نیز برگ دیگری از کارنامه پربار اوست. حسین همدانی را می‌توان نماد «سرباز بی‌ادعا» دانست.
به مناسبت دهمین سالگرد شهادت سردار حسین همدانی، به سراغ گلعلی بابایی، نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس رفتیم؛ کسی که نگارش خاطرات این شهید بزرگوار را در کتاب «پیغام ماهی‌ها» بر عهده داشته است.
* شما در جریان نگارش کتاب «پیغام ماهی‌ها» که پیرامون زندگی‌نامه شهید همدانی است، با چه تصویری از ایشان روبه‌رو شدید؟ آیا این تصویر با آن چه پیش از او در ذهن‌تان بود، تفاوتی داشت؟
در آغاز باید به نکته‌ای اساسی اشاره کنم. در این مورد خاص، به‌عنوان مؤلف یک سرگذشت‌نامه مستند، از امتیازی کم‌نظیر برخوردار بودم؛ چرا که از سال‌ها پیش با سوژه اصلی کتاب «پیغام ماهی‌ها» آشنایی داشتم. در اوایل دهه ۱۳۸۰ که مسئولیت معاونت فرهنگی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله(ص) را برعهده داشتم، حاج حسین همدانی فرمانده من در لشکر بود. افزون بر این، به دلیل دغدغه‌های فرهنگی آن شهید بزرگوار در زمینه استمرار نگارش مجموعه کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ در دوران دفاع مقدس و نیز نقش‌آفرینی مؤثر ایشان از زمان تأسیس تیپ ۲۷ در زمستان ۱۳۶۰ به بعد، فرصت هم‌نشینی، گفت‌وگو و همراهی‌های متعددی با او برایم فراهم شد.
از سوی دیگر، میان ما پیمان برادری نیز برقرار بود و همین ارتباط نزدیک سبب شد که از خلق‌وخوی، منش فردی و رفتاری آن شهید والامقام، آگاهی مستقیم و بی‌واسطه داشته باشم. بر پایه همین تجربه‌ها و شناخت نزدیک، دانسته‌های فراوانی در حافظه‌ام از او به یادگار مانده است. البته کتاب «پیغام ماهی‌ها» دربرگیرنده همه این دانسته‌ها و خاطرات نیست؛ چراکه این اثر تنها جرعه‌ای است از دریای بیکران حیات طیبه آن فرمانده گران‌قدر.
* از نگاه شما در جایگاه مولف کتاب «پیغام ماهی‌ها» مهم‌ترین ویژگی شخصیتی یا فکری سردار شهید همدانی که طی این ده سال پس از شهادت او کمتر درباره‌اش گفته شده چیست؟
حاج حسین همدانی شخصیتی جامع‌الاطراف داشت. او از دوران کودکی طعم تلخ فقر و محرومیت را چشیده و برای کمک به تأمین معاش خانواده، روزها کار می‌کرد و شب‌ها در مدارس شبانه تحصیل می‌کرد. از سال ۱۳۵۰، در تهران روزها در یک کارگاه باتری‌سازی در میدان قزوین فعالیت می‌کرد و شب‌ها پای ثابت سخنرانی‌های بزرگان عرصه مبارزه با دیکتاتوری پهلوی، از جمله حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، دکتر محمد مفتح و دکتر علی شریعتی، در حسینیه ارشاد بود.
او نقش رابط میان حلقه‌های مبارز پایتخت و مبارزان استان همدان را بر عهده داشت و عشق عمیقی به امام خمینی داشت. مطالعات او شامل اندیشه‌های «ابوذر» و «خاندان وهب» بود و همان شوق و دقت را در مطالعه این متون نشان می‌داد که نسبت به اشعار لطیف سهراب سپهری.
از فردای پیروزی انقلاب تا پایان دوران دفاع مقدس و پس از آن تا عصر روز شانزدهم سال ۱۳۹۴ در حومه حلب، حضور او در میادین پرخطر پیکار با دشمنان داخلی و خارجی ملت ایران، هرگز مشروط به امتیازگیری یا رتبه بالاتر نبود. این مرد تکلیف‌محور و قهرمان، تا واپسین دقایق حیات، زیست و جنگ خود را بر اساس تکلیف هدایت کرد و به قول سهراب، «پشت حوصله نورها دراز کشید».
* خاطره‌ای از لحظه‌های خاصِ نوشتن کتاب «پیغام ماهی‌ها» دارید که برایتان فراموش‌نشدنی باشد؟
هرگز فراموش نمی‌کنم شبی در منزل، هنگام نگارش بخش مربوط به حضور شهید همدانی در عملیات آزادسازی خرمشهر، به روایت ایشان از ایستادگی و شهادت مظلومانه شهید حسین قجه‌ای، فرمانده گردان سلمان فارسی تیپ ۲۷ در کنار جاده اهواز به خرمشهر، در مرحله اول نبرد «الی بیت‌المقدس» رسیدم. شهید همدانی با تعابیر زنده و تصویری، آن ماجرا را چنان بازگو کرده بود که بغضی ناگهانی در گلویم شکست و برای دقایقی با صدای بلند گریه کردم. همسرم با تحیر پرسید چه شده و آیا حادثه‌ای برای یکی از عزیزان ما رخ داده است؛ با دشواری خود را کنترل کردم و علت آن تأثر و بارش اشک‌هایم را برای او توضیح دادم. چنین لحظات تأثیرگذاری در جریان نگارش پیغام ماهی‌ها چندین بار تکرار شد و هر بار، بار احساسی و روحی عمیقی را به همراه داشت.
* از نظر شما، جایگاه سردار شهید حاج حسین همدانی در میان فرماندهان میدانی جمهوری اسلامی چگونه باید تعریف شود؟
بهترین و رساترین توصیف از جایگاه شهید بزرگوار حاج حسین همدانی در میان فرماندهان ارشد میدانی ایران، توسط فرماندهی معظم کل قوا، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در پیام شکوهمند ایشان به مناسبت شهادت این فرمانده ارائه شد. در این پیام آمده است:
«این رزمنده قدیمی و پرتلاش، جوانی پاک و متعبد خود را در جبهه‌های شرف و کرامت در دفاع از میهن و نظام جمهوری اسلامی گذرانید و در مقطع پایانی عمر با برکت و چهره نورانی خود را در دفاع از حریم اهل بیت پیامبر اکرم علیهم‌السلام و در مقابله با اشقیای تکفیری ضد اسلام سپری کرد و در همین جبهه پرافتخار به آرزوی خود یعنی جان دادن در راه خدا و در حال جهاد فی سبیل الله نائل آمد. فضل و رحمت الهی بر او گوارا باد. رحمت خدا بر شهید همدانی و بر همه مجاهدان راه حق.»
بر همین اساس، می‌توان گفت که حضرت آقا در این پیام فصل خطاب را در خصوص جایگاه شهید همدانی در جمع فرماندهان ایران، به شیواترین بیان مرقوم کرده‌اند.
* به نظر شما مهم‌ترین میراث فکری یا فرهنگی او برای نسل امروز چیست؟
شهید همدانی برآمده از نسلی بود که مطالعه متون روشنگر در حوزه‌های اندیشه دینی، مکاتب سیاسی و نهضت‌های رهایی‌بخش ملت‌های آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین را ضروری‌تر از نان شب می‌دانستند. او بارها اظهار تأسف می‌کرد که نسل جدید پس از انقلاب خود را از فرصت مطالعه محروم کرده‌اند. از سیره مطالعاتی همرزمانی چون حاج‌احمد متوسلیان، شهید همت و شهید محمود شهبازی در دشوارترین مراحل نبرد مثال می‌آورد و با اشاره به این الگوها هشدار می‌داد که اگر جوانان امروز خود را به سلاح دانش و آگاهی مجهز نکنند، در مواجهه با تهاجم فرهنگی دشمن، عرصه را به رقیب خواهند سپرد.
* اگر بخواهیم از سردار همدانی به‌عنوان «چهره‌ای فراتر از میدان نظامی» یاد کنیم، چه ویژگی یا عملکردی او را در این جایگاه قرار می‌دهد؟
شهید بزرگوار حاج حسین همدانی شخصیتی چندوجهی داشت؛ او علاوه بر درخشش و فرماندهی در میادین نظامی، در عرصه‌های دیگر نیز اهل اندیشه و صاحب نظریه‌های تخصصی بود. یکی از این عرصه‌ها، فرهنگ، هنر و ادبیات بود. نمونه بارز این نگاه، شکل‌گیری موسسه فرهنگی و انتشاراتی ۲۷ بعثت است که اکنون سابقه طولانی در انتشار کتب دفاع مقدس دارد و ایده اولیه تأسیس چنین موسسه‌ای از تفکرات و ابتکارات شهید همدانی نشأت گرفته است.
* با توجه به حضور او در سوریه، نگاهش به دفاع از حرم چگونه بود؟ آیا این نگاه بیشتر راهبردی بود یا اعتقادی؟
نگاه شهید همدانی به مسئله نبرد منطقه‌ای با جریان‌های تکفیری، دقیقاً همسو با راهبرد اعتقادی و راهبردی رهبر معظم انقلاب بود. رهبر حکیم انقلاب بارها در دههٔ ۱۳۹۰ تأکید کرده‌اند که اگر مبارزه با تکفیری‌ها در سوریه و عراق صورت نمی‌گرفت، ناگزیر می‌بایست این مقابله در شهرهای داخل کشور از جمله کرمانشاه و همدان رخ می‌داد.
از این رو حضور در جبهه‌ای که به «دفاع از حرم» موسوم شد، نه تنها پاسخی اعتقادی و اخلاقی بود، بلکه واکنشی عقلانی و مبتنی بر ضرورت‌های راهبردی منطقه به شمار می‌آمد. شهید همدانی، به‌عنوان فرمانده‌ای خردمند و مومن با همین نگاه مسئولیت هدایت آن نبرد دشوار را برعهده گرفت.
* فکر می‌کنید اگر سردار همدانی امروز در میان ما بود، نسبت به شرایط منطقه چه تحلیلی ارائه می‌داد؟
تحلیل او در سطح کلا ن با راهبرد ترسیم شده از جانب فرماندهی معظم کل قوا منطبق بود. آنجا که رهبری فرموده‌اند: آینده منطقه روشن است، منطقه غرب آسیا متعلق به ملت این منطقه است و این آمریکا و رژیم خبیث صهیونیستی هستند که در فردای روشن منطقه ما جایگاهی ندارند.
* اگر قرار باشد جلد دوم یا اثری تکمیلی منتشر کنید، چه موضوعاتی را در آن برجسته خواهید کرد؟
آنچه در حوصله قلم عاجز این کمترین می‌گنجید، درباره سرگذشت پُرماجرای شهید همدانی در کتاب پیغام ماهی‌ها و ویراست دوم آن منعکس شده است. در حال حاضر فرصتی برای نگارش مجلد دوم این سرگذشت‌نامه فراهم نیست و امید است با دعا و الطاف الهی، چنین توفیق و فرصتی برای این کمترین حاصل شود تا بخش‌های دیگری از زندگی و اقدامات این فرمانده والامقام به تصویر کشیده شود.
* در آخر بهترین کتاب‌های مرتبط با سردار شهید حسین همدانی را برای مخاطبان این مصاحبه معرفی کنید.
تشخیص برترین اثر در میان کتاب‌هایی که درباره زندگی و زمانه شهید والامقام حاج حسین همدانی نگاشته شده‌اند، شاید در صلاحیت اینجانب نباشد؛ با این حال می‌توان به چند اثر شاخص در این زمینه اشاره کرد.
نخست، کتاب «خداحافظ سالار» است؛ خاطرات همسر گران‌قدر شهید همدانی که به اهتمام حمید حسام تدوین و منتشر شده و از شناخته‌شده‌ترین آثار مرتبط با این شهید به شمار می‌آید.
اثر دیگر، «ابو وهب » است؛ کارنامه‌ای تصویری از زندگانی شهید همدانی از دوران کودکی تا زمان شهادت که به همت دکتر سیدحسن شکری گردآوری و منتشر شده است.
همچنین کتاب «حدیث حاضرِ غایبِ شهید همدانی» به روایت سردار جعفر مظاهری، از همرزمان قدیمی ایشان، از دیگر آثار قابل توجه در این حوزه است که توسط محسن صیفی‌کار تدوین و منتشر شده است.
در نهایت، کتاب «مهتاب خین» قرار دارد؛ مجموعه‌ای از خاطرات شفاهی شهید همدانی از دوران کودکی تا فتح خرمشهر که روند مصاحبه و تدوین متن نهایی آن با نظارت مستقیم خود شهید همدانی، در فاصله سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۹ توسط حسین بهزاد انجام گرفته و سپس منتشر شده است.
