به گزارش سراج24؛ محمد ضیف، هنرمند صحنه و چهره سیاسی فلسطینی، یکی از بنیان‌گذاران نخستین گروه هنری اسلامی در فلسطین با نام «العائدون» بود. اما سرنوشت او خیلی زود تغییر کرد و در ردیف مهم‌ترین اهداف ترور رژیم اشغالگر اسرائیل قرار گرفت.
به گزارش «الجزیره»: او سپس به فرماندهی کل ستاد «کتائب عزالدین قسام»، شاخه نظامی جنبش مقاومت اسلامی (حماس) منصوب شد. گفته می‌شود لقب «ضیف» (مهمان) را از آنجا گرفت که مدتی در کرانه باختری مهمان بود و در شکل‌گیری ساختار نظامی قسام در آن منطقه نقش داشت.
شخصیت او همیشه در هاله‌ای از رمز و راز بوده؛ نامش با احتیاط، هوشیاری و ناپیدایی گره خورده است. به ندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شد و پس از چندین سوءقصد نافرجام، در سپتامبر ۲۰۰۲، دیگر دیده نشد؛ مگر در پیام‌هایی که با عملیات‌های نظامی مقاومت همراه بودند. آخرین‌بار در عملیات «طوفان الاقصی» در بامداد شنبه، ۷ اکتبر ۲۰۲۳ نامش بر سر زبان‌ها افتاد. حماس در تاریخ ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵ خبر شهادت او را اعلام کرد.
تولد و کودکی
«محمد دیاب ابراهیم المصری» که بیشتر با نام «محمد ضیف» شناخته می‌شود، در سال ۱۹۶۵ در یک خانواده آواره فلسطینی چشم به جهان گشود؛ خانواده‌ای که در سال ۱۹۴۸ به‌اجبار از زادگاه خود، روستای «القُبَیبه» در سرزمین‌های اشغالی، کوچانده شده بود.
آن‌ها ابتدا در یکی از اردوگاه‌های آوارگان ساکن شدند و سپس در اردوگاه خان‌یونس، در جنوب نوار غزه، اقامت گزیدند.
محمد از همان کودکی طعم فقر شدید را چشید و برای کمک به خانواده، ناچار شد کارهای مختلفی انجام دهد. پدرش در کارگاه ریسندگی کار می‌کرد و او هم، بعد از مدتی، مرغداری کوچکی راه انداخت تا درآمدی داشته باشد. بعدها با گرفتن گواهینامه رانندگی، سعی کرد وضع مالی‌اش را کمی بهتر کند.
محمد ضیف در ژوئیه ۲۰۰۱ با غدیر صیام، که به «ام فوزی» شهرت داشت، ازدواج کرد؛ او دخترعموی «سعید صیام»، از رهبران شاخص جنبش حماس بود. این زوج فرزندی نداشتند. چند سال بعد، در سال ۲۰۰۷، الضیف با وداد عصفور ازدواج کرد که حاصل این ازدواج هفت فرزند بود: خالد، بهاء، عمر، خدیجه، حلیمه و دو فرزند دیگر که در سال ۲۰۱۴ همراه با مادرشان به شهادت رسیدند.
پیش از آغاز عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، محمد ضیف به فرزندانش توصیه کرده بود که قرآن را حفظ کنند، در مفاهیم آن تعمق کنند و به دنبال علمی بروند که برای مردم سودمند باشد.
خانواده‌اش زندگی ساده و بی‌پیرایه‌ای داشتند. درآمدی که ضیف دریافت می‌کرد، تنها برای تأمین نیازهای اولیه خانواده‌اش کافی بود و هیچ‌گاه چیزی اضافه بر آن نداشت.
محمد ضیف در دانشگاه اسلامی غزه در رشته علوم تحصیل کرد. در همین دوره بود که به‌عنوان دانشجویی فعال شناخته شد؛ هم در عرصه فعالیت‌های دینی و فرهنگی، هم در کارهای دانشجویی، امدادرسانی و همچنین هنر تئاتر.
گرایش فکری
ضیف در دوران تحصیل، به‌شدت تحت تأثیر اندیشه اسلامی قرار گرفت و به جماعت اخوان‌المسلمین پیوست. او به‌سرعت به یکی از چهره‌های برجسته «الکتلة الإسلامیة» (بازوی دانشجویی اخوان در دانشگاه‌ها) بدل شد و سپس به صفوف جنبش حماس پیوست و به یکی از فعال‌ترین نیروهای میدانی این جنبش تبدیل شد.
تجربه سیاسی
محمد ضیف در سال ۱۹۸۹ توسط نیروهای اشغالگر اسرائیلی بازداشت شد و به مدت ۱۶ ماه در زندان‌های این رژیم نگهداری شد. او بدون محاکمه، صرفا به اتهام فعالیت در ساختار نظامی حماس در بازداشت موقت ماند.
آزادی او از زندان، همزمان شد با ظهور پررنگ‌تر کتائب عزالدین قسام در صحنه مقاومت فلسطین؛ شاخه‌ای که در آن زمان عملیات‌های متعددی را علیه اهداف اسرائیلی اجرا کرده بود و به سرعت به نامی شناخته‌شده در مبارزه مسلحانه تبدیل شد.
پس از آن، ضیف همراه با شماری از فرماندهان قسام در نوار غزه، به کرانه باختری منتقل شد و مدتی در آنجا اقامت داشت. در همان دوران، نظارت بر ایجاد شاخه‌ای از «کتائب القسام» در کرانه باختری را برعهده گرفت و پس از ترور شهید عماد عقل در سال ۱۹۹۳، به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی و فرماندهان برجسته این گروه شناخته شد.
او در طراحی و اجرای عملیات‌های متعدد مقاومت نقش داشت؛ از جمله ربایش سرباز اسرائیلی «نخشون واکسمن». همچنین پس از ترور شهید «یحیی عیاش» یکی از چهره‌های نمادین مقاومت فلسطین در ۵ ژانویه ۱۹۹۶، محمد ضیف سلسله‌ای از عملیات‌های استشهادی را در انتقام از این ترور طراحی کرد که منجر به کشته شدن بیش از ۵۰ اسرائیلی شد.
جالب آنکه محمد ضیف در دوران زندان خود، با همکاری «زکریا الشوربجی» و «صلاح شحاده» طرحی را برای تأسیس جنبشی مستقل از حماس با هدف اسارت نظامیان اشغالگر مطرح کرد که بعدها به شکل‌گیری «کتائب القسام» منجر شد.
او نقش کلیدی در توسعه تسلیحات نظامی حماس ایفا کرد؛ مسئله‌ای که باعث شد به یکی از اهداف اصلی فهرست ترور رژیم اشغالگر بدل شود.
در ماه مه ۲۰۰۰ توسط تشکیلات خودگردان فلسطینی بازداشت شد، اما با آغاز انتفاضه الاقصی موفق به فرار شد. این مرحله از انتفاضه، نقطه عطفی در پیشرفت توانمندی‌های نظامی شاخه مسلح حماس بود و همچنین توان بالای ضیف در طراحی و اجرای عملیات‌های پیچیده و مؤثر را نشان داد؛ عملیات‌هایی که تلفات و خسارات قابل توجهی به دشمن وارد کرد و امنیت اسرائیل را به‌شدت به چالش کشید.
پس از ترور صلاح شحاده، ضیف جانشین او شد و طرحی را پی‌ریزی کرد که بر آموزش نیروهای رزمی غیر‌استشهادی متمرکز بود. او همچنین برای انتقال میدان نبرد به داخل سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ برنامه‌ریزی کرد. در سال ۲۰۱۵، ایالات متحده نام او را در فهرست تروریست‌ها قرار داد.
وقایع محله «شیخ جراح»
در میانه اعتراضات فلسطینیان در قدس در ماه می ۲۰۲۱، جوانان فلسطینی شعار «حط السیف قبال السیف.. إحنا رجال محمد ضیف» را سر می‌دادند. این شعار در واکنش به تلاش‌های رژیم اسرائیل برای اخراج خانواده‌های فلسطینی از محله «شیخ جراح» واقع در همسایگی حرم شریف قدس و واگذاری خانه‌های آنان به شهرک‌نشینان یهودی مطرح شد.
محمد ضیف در همان زمان هشدار داد که: «اگر حملات علیه ساکنان شیخ جراح بلافاصله متوقف نشود، کتائب القسام دست روی دست نخواهد گذاشت و اشغالگران باید بهای سنگینی پرداخت کنند.»
او تأکید کرد که رهبری مقاومت فلسطین و کتائب القسام با دقت وقایع در قدس را زیر نظر دارند و پیش از واکنش عملی، به شدت تحولات را دنبال می‌کنند.
رژیم اشغالگر اسرائیل در آن مقطع از تکرار نام ضیف در تظاهرات و حتی برافراشتن پرچم فلسطین توسط معترضان جلوگیری می‌کرد.
اعلام عملیات «طوفان الاقصی»
صبح روز شنبه، ۷ اکتبر ۲۰۲۳، فرمانده کل کتائب عزالدین القسام از آغاز عملیاتی نظامی با نام «طوفان الاقصی» علیه اسرائیل خبر داد و اعلام کرد که هزاران راکت به سمت این رژیم شلیک شده است.
محمد ضیف در پیامی صوتی گفت که نخستین ضربه‌های این عملیات اهدافی مانند پایگاه‌ها، فرودگاه‌ها و مواضع نظامی اسرائیل را نشانه گرفته است. او افزود که در بیست دقیقه نخست این عملیات، بیش از ۵ هزار راکت و گلوله به سمت اهداف اسرائیلی پرتاب شده است.
او این اقدام را پاسخی به جنایات مداوم اسرائیل علیه مردم فلسطین، بی‌اعتنایی رژیم اشغالگر به قوانین بین‌المللی، و حمایت گسترده آمریکا و کشورهای غربی، همراه با سکوت بین‌المللی، توصیف کرد.
ضیف تاکید کرد که فرماندهی کتائب القسام «تصمیم گرفته است به تمام جنایات اشغالگران پایان دهد و زمان جولان دادن بدون پاسخ به سر آمده است.»
او از جوانان فلسطینی در کرانه باختری، قدس و در اراضی ۱۹۴۸ خواست تا به پا خیزند و از مسجد الاقصی دفاع کنند و گفت: «امروز هر کسی که سلاحی در دست دارد، باید آن را بیرون بیاورد؛ چرا که وقت آن رسیده است.»
ضیف همچنین از مقاومت‌های منطقه‌ای در لبنان، ایران، یمن، عراق و سوریه خواست که با مقاومت فلسطین پیوند بخورند و گفت: «از برادرانمان در این جبهه‌ها می‌خواهم که با مقاومت در فلسطین همبستگی و همراهی کنند.»
تلاش‌های ترور
اهمیت نظامی بالای محمد ضیف باعث شد تا او به یکی از مهم‌ترین اهداف ترور رژیم اسرائیل تبدیل شود؛ به‌طوری‌که دستگاه‌های اطلاعاتی این رژیم شب و روز در تعقیب او بودند و مدام به دنبال فرصتی برای حذف فیزیکی‌اش می‌گشتند.
اسرائیل که از او با لقب‌هایی چون «سر مار» و «فرزند مرگ» یاد می‌کرد، ضیف را مسئول طراحی و هدایت چندین عملیات بزرگ نظامی علیه اهداف اسرائیلی می‌دانست و در طول سال‌ها بارها برای ترورش تلاش کرد؛ آخرین بار در تابستان ۲۰۱۴، همزمان با تجاوز نظامی به غزه.
در آن سال، رژیم صهیونیستی چندین حمله موشکی پیاپی به ساختمانی در محله شیخ رضوان در شهر غزه انجام داد. در این حمله، همسر محمد ضیف و نوزادش به شهادت رسیدند.
از آن زمان، ضیف برای در امان ماندن از ترورهای بیشتر، با بالاترین سطح احتیاط و هوشیاری زندگی می‌کرد. او نه از تلفن همراه استفاده می‌کرد و نه به سراغ فناوری‌های دیجیتال می‌رفت. حتی در کوچک‌ترین جابه‌جایی‌هایش نیز با دقت عمل می‌کرد، همان‌طور که در انتخاب نزدیک‌ترین افراد اطرافش، بسیار گزیده‌کار و محتاط بود.
با وجود آنکه ضیف –که به «ابوخالد» نیز معروف بود– سال‌ها توانست زنده بماند، اما دست‌کم پنج‌بار هدف سوءقصد قرار گرفت: در سال‌های ۲۰۰۱، ۲۰۰۲، ۲۰۰۳، ۲۰۰۶ و نهایتاً ۲۰۱۴. در همه این موارد، از مرگ گریخت.
مشهورترین تلاش برای ترورش، به اواخر سپتامبر ۲۰۰۲ بازمی‌گردد؛ زمانی که بالگردهای رژیم صهیونیستی خودروهایی را در محله شیخ رضوان هدف قرار دادند. در ابتدا، رسانه‌های اسرائیلی مدعی شدند ضیف در این حمله کشته شده، اما مدتی بعد با اعتراف به زنده‌ماندن او، اعلام کردند وی به‌طرز معجزه‌آسایی نجات یافته است.
سرویس اطلاعاتی اسرائیل بارها تلاش کرد او را از میان بردارد، اما هر بار ناکام ماند. خود آن‌ها هم اذعان کردند که ضیف هدفی با «توان بقا»ی استثنایی است، که در هاله‌ای از ابهام زندگی می‌کند و همواره از چشم‌ها پنهان می‌ماند.
او هیچ‌گاه در برابر دوربین رسانه‌ها ظاهر نشد و تنها از طریق پیام‌های مکتوب یا صوتی‌اش شناخته می‌شد. همین ویژگی، شناسایی و هدف‌گیری او را برای اسرائیل به چالشی پیچیده بدل کرده بود.
در اوایل اوت ۲۰۲۳، حماس اعلام کرد که همسر دیگر محمد ضیف و فرزند خردسالش، علی، که تنها هفت ماه داشت، در جریان حمله‌ای هوایی که با هدف ترور او صورت گرفته بود، به شهادت رسیدند.
چندی بعد، در ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۴، ارتش اسرائیل منطقه المواصی در خان‌یونس را هدف موجی از حملات هوایی قرار داد و ادعا کرد که این حملات با هدف ترور ضیف انجام شده‌اند.
اما حماس این ادعا را تکذیب کرد و گفت رژیم اشغالگر برای سرپوش گذاشتن بر جنایت فجیعی که در جریان این بمباران‌ها رقم زد، چنین ادعایی را مطرح کرده است.
در تاریخ ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵، ابو عبیده، سخنگوی نظامی کتائب عزالدین قسام، با انتشار بیانیه‌ای تصویری، شهادت محمد ضیف، فرمانده کل ستاد این شاخه نظامی را اعلام کرد.او در سخنانش گفت: «با افتخار، شهادت فرمانده کل ستاد کتائب القسام، محمد ضیف، را به مردم بزرگ و مقاوممان اعلام می‌کنیم.»
ابو عبیده همچنین از شهادت شماری از اعضای ارشد شورای نظامی القسام خبر داد و گفت در این عملیات، علاوه بر محمد ضیف، چهره‌هایی چون: مروان عیسی، معاون فرمانده ستاد قسام، غازی ابو طماعه، فرمانده رکن تسلیحات و خدمات رزمی، رائد ثابت، فرمانده رکن نیروی انسانی و رافع سلامه، فرمانده تیپ خان‌یونس به شهادت رسیدند.
