به گزارش سراج24؛ در سال‌های اخیر، پوشش رسانه‌های بین‌المللی دربارهٔ ایران عمدتاً بر محور بحران‌ها، نقض حقوق بشر و تهدیدات امنیتی متمرکز شده است؛ موضوعی که به تصویرسازی یک‌بعدی و اغلب نادرست از کشورمان انجامیده است.در این گزارش با بررسی نمونه‌های برجسته‌ای از ادعاهای نادرست، کلیشه‌های رایج و روایت‌های متناقض رسانه‌های غربی و برخی دیگر، به واقعیت‌های کمتر بازتاب‌یافته و دیدگاه‌های متنوع پیرامون ایران می‌پردازیم.در کنار این، بازتاب تجارب میدانی خبرنگاران خارجی و گردشگران، چهره‌ای متفاوت از جامعه و فرهنگ ایرانی را نمایان می‌سازد که می‌تواند راهگشای درک عمیق‌تر و متوازن‌تر مخاطبان جهانی باشد.
ریشهٔ دروغ ۱۵ هزار حکم اعدام برای معترضان ۱۴۰۱
روز ۱۶ نوامبر ۲۰۲۲ گاردین در گزارشی با عنوان «یک پست نادرست در مورد اعتراضات ایران به سرعت وایرال شد؛ رسانه‌های اجتماعی نمی‌توانند دوباره اشتباه کنند» از انتشار پستی در شبکه‌های اجتماعی نوشت که به ظاهر از یک «جنایت وحشتناک در ایران» پرده برمی‌داشت.پستی که در عرض دو روز ۳۱۵ هزار لایک گرفت و هزاران بار توسط چهره‌های سرشناسی از جمله جاستین ترودو، ویولا دیویس، الیجاه وود، سوفی ترنر و پیتر فرامپتون بازنشر شد، اما به اذعان گاردین، دروغ بود!در این پست آمده بود که «ایران، به عنوان «درسی سخت» برای همهٔ شورشیان، ۱۵ هزار معترض را به اعدام محکوم کرد.» ادعایی که گاردین می‌نویسد «صحت ندارد» و پست اصلی و همچنین اکثر بازنشرها تا زمان انتشار گزارش این رسانه، حذف شده‌اند.این، نمونه‌ای بارز از انتشار اطلاعات نادرست برای چهره‌سازی منفی از ایران، ارائهٔ تصویر ناقص و غیرواقعی از حاکمیت، سوءاستفاده از فضای احساسی و سیاسی آن روزها، اثرگذاری بر افکار عمومی جهانی و عدم پایبندی به اصول صحت و دقت در پوشش اخبار و رویدادهای مربوط به ایران است.
نمایش چهره‌ای بحران‌زده از ایران در رسانه‌های فرانسه
رسانه‌های فرانسه معمولاً ایران را به عنوان یک کشور با تهدیدات امنیتی معرفی می‌کنند. برنامهٔ هسته‌ای ایران یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در این رسانه‌ها به طور مکرر مطرح می‌شود.مثلاً رسانهٔ «لوموند» در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، ۴۵ بار به تحلیل بحران هسته‌ای ایران پرداخته و به طور متوسط ۳ خبر در ماه در این موضوع انتشار داده است. محتوای این اخبار همگی حاکی از ابراز نگرانی و احتمال خطر جدی ایران برای جهان و کشورهای متحد فرانسه است.از سوی دیگر، برخی رسانه‌های فرانسه، متناسب با روابط دیپلماتیک ایران و فرانسه، تلاش کرده‌اند فرهنگ و تاریخ غنی ایران را معرفی کنند. در همین راستا نمایشگاه‌هایی دربارهٔ ایران کهن، ادبیات، نقاشی و هنر در فرانسه برگزار می‌شود.اما پس از فوت مهسا امینی، تمرکز این رسانه‌ها بیشتر به حمایت از هنرمندان معترض و برجسته‌سازی محدودیت‌ها و احساس سرکوب در ایران معطوف شده است. پوشش خبری آنها اغلب با لحن منفی و تأکید بر نقض حقوق بشر و آزادی‌های اساسی همراه است.برای مثال، در ۲۱ آوریل ۲۰۲۴، لوموند مستندی دربارهٔ ایران پخش کرد که تصویری بسیار انتقادی از وضعیت کشور ارائه می‌داد و با استفاده از کلمات برجسته‌کنندهٔ خشونت و سرکوب، ایران را به‌عنوان دولتی مستبد و بی‌رحم به‌ویژه در حوزهٔ حقوق زنان و آزادی‌های فردی نشان می‌داد.
سفر گردشگران به ایران تصویرسازی غرب را خنثی می‌کند
فروردین ۱۳۹۵ جمعی از گردشگران خارجی که غالباً فارغ‌التحصیلان دانشگاه استنفورد آمریکا و سایر کشورها از جمله مجارستان، چک و استرالیا بودند ضمن تشرف به حرم امام رضا علیه‌السلام در تور حرم‌شناسی شرکت کردند.خانم ساندرز از مجارستان ضمن تشکر از مهمان‌نوازی و مهربانی مردم ایران گفت «متأسفانه کشورها و رسانه‌های غربی تصویر متفاوتی از مردم ایران ارائه می‌کنند که واقعی نیست. سفر به ایران نه تنها این تصویرسازی را خنثی کرد، بلکه میل و رغبت گردشگران را برای سفر دوباره به این سرزمین کهن و با تمدن بیشتر کرد.»
خبرنگاران اندونزیایی: روایت رسانه‌های غرب با آنچه دیدیم فرق داشت
بهمن ۱۴۰۱ تهران سه نفر از خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای اندونزی در سفر خود به ایران در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) حاضر شدند.«محمد روسمادی» مدیر سردبیران اجرایی روزنامهٔ راکیات مردکا، «تگو سانتوسا» استاد دانشگاه و از مدیران ارشد خبرگزاری ریپابلیک مردکا و «عارفین اشداد» از فعالان رسانه‌ای و بنیانگذار پایگاه خبری کومپاران اندونزی، با اشاره به تلاش رسانه‌های غربی برای ارائهٔ تصویر نادرست و وارونه از جمهوری اسلامی ایران گفتند که واقعیت‌های ایران با اخبار کذب و منفی که رسانه‌های غربی دربارهٔ ایران منتشر می‌کنند، تفاوت آشکاری دارد.این فعالان رسانه‌ای اهل اندونزی، حضور زنان در عرصه‌های مختلف به ویژه حضور بانوان در جایگاه خبرنگار، دبیر و سردبیر را نمونه‌ای از جایگاه مهم زنان در ایران دانستند و گفتند «تبلیغات رسانه‌های وابسته به غرب دربارهٔ جایگاه زنان در ایران کاملاً با آنچه ما از نزدیک مشاهده می‌کنیم، متفاوت است.»
نقد Fair Observer بر کلیشه‌سازی رسانه‌ای غرب از ایران
رسانهٔ آمریکایی Fair Observer فوریهٔ ۲۰۲۴ در مقاله‌ای با عنوان «دروغ‌هایی که ایالات متحده و رسانه‌ها دربارهٔ ایران گفتند» رسانه‌های آمریکا را تقویت‌کنندهٔ روایت دولت این کشور دربارهٔ ایران دانسته و متذکر شده که این روایت از واقعیت دور است.در این مقاله آمده که رسانه‌های آمریکا و غرب معمولاً روایت‌های رسمی دولت آمریکا دربارهٔ ایران را بدون بررسی یا نقد دقیق بازتاب می‌دهند، و به همین دلیل ایران به عنوان کشوری «دیکتاتوری»، «حامی تروریسم» و «تهدیدکننده» معرفی می‌شود. اما این تصویر غالباً یک‌جانبه و منفی است و بدون توجه به واقعیت‌ها، دیدگاه‌های متنوع جامعهٔ ایرانی و سیاست‌های آن ساخته می‌شود.مقاله همچنین اشاره می‌کند که رسانه‌ها اغلب از پرداختن به جنبه‌های مثبت و پیچیده‌تر ایران خودداری می‌کنند؛ از جمله نقش فعال ایران در مبارزه با تروریسم مانند شکست داعش و تفاوت‌های ساختاری و سیاسی ایران با سایر حکومت‌ها.همچنین متذکر می‌شود که به جای تحلیل عمیق‌تر، تمرکز رسانه‌ها بیشتر بر خشونت، سرکوب و نقض حقوق بشر است و دلایل و انگیزه‌های پشت اقدامات دولت ایران را به طور کامل یا متوازن مطرح نمی‌کنند، که این امر باعث می‌شود تصویر کلی ایران در اذهان عمومی بسیار منفی و ناعادلانه شکل بگیرد.
روایت کنیا از زن ایرانی در مقابل کلیشه‌های غرب
روزنامهٔ The Star که یکی از رسانه‌های معتبر و پرخوانندهٔ کنیا است، مارس ۲۰۲۳ در مقاله‌ای به موضوع تصویرسازی دروغین رسانه‌های غربی از زنان ایرانی پرداخت.در این مقاله به مناسب روز جهانی زن (۸ مارس) با تأکید بر اینکه زنان ایرانی از نظر سیاسی بسیار آگاه‌تر و روشنفکرتر از همتایان خود در سایر جوامع مسلمان هستند، تصویر رسانه‌های غربی از زنان ایرانی نقد شده است.همچنین آمده که برخلاف تصور غالب در غرب که زنان ایرانی را موجوداتی محروم و تحت فشار نشان می‌دهند، زنان ایران در ۴ دههٔ اخیر تحت رهبری نظام اسلامی پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه‌های علمی، بهداشتی، محیط‌زیستی و کارآفرینی داشته‌اند.این رسانه نوشته که زنان ایرانی پس از انقلاب اسلامی فرصت یافتند هویت سیاسی مستقل خود را بسازند و امروز از نظر آگاهی سیاسی و تحصیلات دانشگاهی در سطح بالایی قرار دارند، به طوری که نرخ سواد زنان ایران جزو بهترین‌ها در جهان است.مقاله تأکید می‌کند که پیش از انقلاب ۱۳۵۷، زنان ایرانی از حقوق سیاسی و اجتماعی کافی برخوردار نبودند و آموزش برای آنها محدود بود. اما پس از انقلاب، حضور زنان در دانشگاه‌ها و عرصه‌های مختلف به طور چشمگیری افزایش یافته است. در حوزه‌های پزشکی، علم، هنر و ورزش، زنان ایرانی به جایگاه برجسته‌ای رسیده‌اند و تنها مانع اصلی پیشرفت آنها تحریم‌های یک‌جانبهٔ آمریکا علیه ایران است.
نتیجه‌گیری
مرور شواهد و نمونه‌های بررسی‌شده در این گزارش نشان می‌دهد که تصویر رسانه‌ای ایران در رسانه‌های غربی و برخی کشورهای متحد آن، اغلب با رویکردی سوگیرانه، کلیشه‌ای و تقلیل‌گرا تولید می‌شود.تمرکز یک‌جانبه بر مؤلفه‌هایی مثل نقض حقوق بشر، محدودیت‌های اجتماعی و تهدیدات امنیتی، بدون پرداختن به زمینه‌های فرهنگی، پیچیدگی‌های سیاسی و تنوع‌های داخلی، ضمن تحریف واقعیت، در شکل‌دهی به افکار عمومی جهانی نیز نقش مخربی ایفا می‌کند.در این میان، گزارش‌های جایگزین از رسانه‌های کشورهای غیرهمسو با روایت غالب غربی یا بازتاب تجربهٔ مستقیم خبرنگاران و گردشگران بین‌المللی، می‌توانند توازنی نسبی در این فضا ایجاد کنند.چنین صداهایی، هرچند محدود و پراکنده، نشان می‌دهند که برای بازسازی تصویر واقعی از ایران در رسانه‌های بین‌المللی، لازم است الگوی خبری مبتنی بر تحلیل چندصدایی، بررسی میدانی و پرهیز از بازتولید بی‌چالش روایت‌های رسمی غربی تقویت شود.
