به گزارش سراج24؛ جواد آل حبیب- چرا فریب اخبار جعلی را می‌خوریم؟ «همه‌ی ما ممکن است فریب اطلاعات نادرست را بخوریم؛ حتی خود من که در همین حوزه تحقیق می‌کنم، گاهی فریب اخبار نادرست را خورده‌ام.»
هنگام استفاده از فضای مجازی، اغلب جذب مطالبی می‌شویم که بیشترین جلوه‌ی بصری را دارند، بی‌آنکه لزوماً به صحت آن‌ها توجه کنیم. اما اگر توجه‌مان را معطوف به دقت و واقعیت کنیم، احتمال گرفتار شدن در دام اطلاعات نادرست کاهش می‌یابد.
چرا ما انسان‌ها با وجود دسترسی به اطلاعات گسترده، هنوز هم به راحتی قربانی اخبار جعلی می‌شویم؟ پاسخ این پرسش در ذهن و روان ما نهفته است. روان‌شناسان می‌گویند که مغز ما طوری طراحی شده که گاهی برای پردازش سریع اطلاعات، به میان‌بُرهای ذهنی و الگوهای ساده‌سازی شده تکیه می‌کند. این همان چیزی است که باعث می‌شود خبرهای نادرست، به‌خصوص اگر احساسات ما را درگیر کنند یا با باورهای قبلی‌مان هماهنگ باشند، برای‌مان قانع‌کننده‌تر به نظر برسند.
از طرفی، اخبار جعلی اغلب به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که با تحریک احساساتی مثل ترس، خشم یا هیجان، توجه ما را جلب کنند. وقتی احساساتمان برانگیخته می‌شود، احتمال بررسی دقیق و منطقی اطلاعات کاهش می‌یابد. به‌علاوه، در دنیای پرسرعت شبکه‌های اجتماعی، ما بیشتر از آن‌که دنبال صحت اطلاعات باشیم، به سرعت اشتراک‌گذاری یا واکنش نشان دادن اهمیت می‌دهیم.
در نهایت، روان‌شناسان می‌گویند که آموزش تفکر انتقادی و تمرین ذهن‌آگاهی می‌تواند به ما کمک کند تا فریب اخبار جعلی را کمتر بخوریم. اما مهم‌تر از همه، باید بپذیریم که همه ما، بدون استثناء، در برابر باور کردن اطلاعات نادرست آسیب‌پذیر هستیم.
چرا مردم فریب اطلاعات نادرست را می‌خورند؟
هنگامی که در شبکه‌های اجتماعی مشغول بالا و پایین کردن مطالب هستیم، معمولاً به حقیقت فکر نمی‌کنیم. حتی اگر بخواهیم صحت اطلاعات را ارزیابی کنیم، اغلب بر اساس احساس درونی و “دل‌مان” تصمیم می‌گیریم.
ما به میان‌بُرهای ذهنی (shortcuts) برای صرفه‌جویی در زمان و انرژی تکیه می‌کنیم. مثلاً اطلاعات تکراری راحت‌تر پردازش می‌شوند و همین احساس روان بودن، از نظر ذهنی با «درست بودن» اشتباه گرفته می‌شود. این اثر که به «اثر حقیقت خیالی» معروف است، حتی زمانی که ادعاهای تکرارشده برخلاف واقعیت‌های شناخته‌شده باشند، هم رخ می‌دهد — چیزی که در فضای سیاست بسیار نگران‌کننده است.
همچنین، احساساتمان هم ما را در برابر اخبار جعلی آسیب‌پذیرتر می‌کنند. به افراد اگر گفته شود بر اساس احساسات تصمیم بگیرند، احتمال پذیرش اخبار جعلی در آن‌ها بیشتر می‌شود. فقط اضافه کردن یک کلمه‌ی احساسی و اخلاقی به یک پست سیاسی، میزان انتشار آن را تا ۲۰ برابر افزایش می‌دهد. در همین حال، اغلب فراموش می‌کنیم منبع خبر چه بوده و آیا اصلاً قابل اعتماد هست یا نه.
به‌علاوه، بیشتر ما تمایل داریم اطلاعاتی را بپذیریم که با گرایش سیاسی‌مان همخوانی دارد. نیاز به تعلق داشتن، گاهی از نیاز به دقت و حقیقت‌طلبی قوی‌تر عمل می‌کند.
چرا سالمندان بیشتر در معرض اخبار جعلی‌اند؟
براشیر می‌گوید سالمندان بیش از سایر گروه‌ها، اخبار جعلی را می‌بینند و به اشتراک می‌گذارند. در انتخابات ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ آمریکا، افراد بالای ۶۵ سال بیش از جوانان از سایت‌های غیرقابل‌اعتماد بازدید کرده‌اند. کاربران سالمند فیسبوک، هفت برابر بیشتر از جوانان لینک اخبار جعلی را به اشتراک گذاشته‌اند.
بر خلاف تصور رایج، این موضوع الزاماً به دلیل کاهش توانایی‌های شناختی نیست. در واقع سالمندان معمولاً دانش عمومی بالاتری دارند. دلیل اصلی، تغییر اولویت‌های اجتماعی در سنین بالا است. افراد مسن بیشتر بر روابط نزدیک تمرکز می‌کنند و کمتر با آشنایان دور (مثل دنبال‌کنندگان در فیسبوک که هرگز آن‌ها را ندیده‌اند) تعامل دارند. به همین دلیل، زمانی که از نزدیکان خود چیزی می‌بینند، آن را به‌طور پیش‌فرض معتبر تلقی می‌کنند. این موضوع با افزایش سطح اعتماد اجتماعی در پیری نیز مرتبط است.
یک راه‌حل مؤثر، آموزش سواد رسانه‌ای دیجیتال به سالمندان است. مثلاً یاد دادن جستجوی معکوس تصویر یا «خوانش جانبی» (لترال ریدینگ) که شامل باز کردن تب جدید برای بررسی منابع است. در یک دوره‌ی آموزشی ویژه برای سالمندان، پس از یادگیری این مهارت‌ها، توانایی تشخیص حقیقت در آن‌ها تا ۲۱٪ افزایش یافت.
در عصر هوش مصنوعی و جعل عمیق، چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
کمی مکث کنید و از خودتان بپرسید: «آیا این اطلاعات مغرضانه یا مشکوک به نظر می‌رسد؟» به‌ویژه وقتی خبر، با باور سیاسی شما همخوانی دارد، بیشتر احتیاط کنید.
فقط تیتر را نخوانید؛ بسیاری از کاربران مطالب را بدون کلیک کردن روی لینک منتشر می‌کنند، که فرصتی برای تشخیص منابع جعلی را از دست می‌دهند.
آدرس اینترنتی (URL) را بررسی کنید. گاهی فقط با یکی دو حرف تفاوت از سایت‌های معتبر تقلید می‌شود.
تصاویر را با دقت ببینید؛ بیشتر تصاویر جعلی از طریق بریدن، جابه‌جایی متن یا کند/تند کردن ویدیوها فریب می‌دهند، نه با هوش مصنوعی.
مواظب حساب‌های کاربری ربات یا جعلی باشید؛ این حساب‌ها اغلب عکس و بیو ندارند، دنبال‌کننده‌های کمی دارند و تعداد زیادی پست را در مدت کوتاه منتشر می‌کنند.
به منابع اطلاعات توجه کنید؛ بیشتر تئوری‌های توطئه واقعی از سوی روزنامه‌نگاران تحقیقی یا افشاگران مطرح می‌شوند، نه کاربران ناشناس اینترنت.
