به گزارش سراج24؛ سواد رسانهای یا Media Literacy نوعی تکنیک عملی و مهارت بسیار ویژه است که در عصر حاضر یکی از مهمترین آموزش‌ها در جهان تلقی میشود. سواد رسانه ای به فرد این توانایی را می‌دهد که تحلیل مناسبی از مطالب منتشر شده در انواع شبکه‌های رسانه ای را داشته باشد.
امروزه با گسترش هزاران شبکه رسانه ای، اخبار و مطالب با کسری از ثانیه در جهان منتشر میشود. نوع کیفیت بیان رسانه بسیار اهمیت دارد. اگر مطلبی یا سخنی با شدت کم یا زیاد منتشر شود می‌تواند تبعات زیادی داشته‌باشد که مرزهای کشورها را می‌تواند جابه جا کند.
در این بین اگر افراد جامعه سواد رسانه ای نداشته باشند، قدرت تشخیص واقعیت را ندارند و می‌توانند تحت تاثیر شایعات کذب، دچار هیجانات زود گذر شده و تصمیمات بی نهایت سطحی را بگیرند. این نوع تصمیمات می تواند صدمات زیادی به ساختار جامعه و امنیت مردم وارد کند.
در ادامه می‌خواهیم به مناسبت برگزاری سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب به معرفی 5 کتاب مرتبط با سواد رسانهای بپردازیم.
سواد رسانهای از منظر قرآن کریم و روایات
قرآن کریم معیار اساسی نظریه پردازیهای اسلامی در حوزه های مطالعات میان رشته ای است و بدون توجه دقیق به مفاهیم رویکردهای دستورها امرها و نهی ها و بالاخره هر آنچه امکان بهره برداری از آن با استفاده از احادیث و روایات مختلف داشته باشد، طراحی تدوین و غنی سازی اندیشه ها و نظریه های اسلامی در این زمینه امکان پذیر نخواهد بود.
در اینجا آنچه بیش از هر چیز مورد نظر است بررسی و مطالعه مفاهیم صریح قرآن کریم درباره «خبر» و «اخبار کردن و تلاش برای کشف معانی ضمنی موجود در مفاهیم پیرامونی آن برای دست یابی به یک منظومه معنایی قرآنی در این زمینه است. قطعاً این مطالعه نمی تواند همین جا متوقف گردد و به نتیجه نهایی دست یابد؛ اما می توان گفت که آغازی است برای فهم و کشف آنچه قرآن کریم از ابعاد مختلف به این مفهوم پرداخته است.
این کتاب شامل پنج فصل اصلی به شرح ذیل است :
فصل اول: تحت عنوان مفهوم‌شناسی و اهمیت خبر در حوزه ارتباطات درصدد ایجاد فهمی علمی و معنا شناسانه از فهم خبر در حوزه ارتباطات بوده و در مورد چیستی خبر، معنا و تعاریف خبر اهمیت خبر در اطلاع‌رسانی، گوناگونی حوزه های خبر، تحولات گفتمانی و تکنولوژیکی خبر و بالاخره ارزشهای خبری بحث می کند.
فصل دوم با عنوان خبر از دیدگاه قرآن کریم درصد بررسی مفاهیم، رویکردها معانی، محتوای خبری و ارزشهای ایجابی و سلبی خبر در قرآن کریم است. درج آیات مختلف که حاکی از دیدگاه ارزشی قرآن کریم نسبت به خبر و اطلاع‌رسانی است به شکل تفصیلی در این فصل آمده است.
فصل سوم با عنوان خبر از دیدگاه روایات مباحث گوناگونی از قبیل: معناشناسی روایت و خبر اهمیت متن در خبر ،روایی خبر متواتر و خبر واحد اهمیت راوی در خبر روایی، اخلاق خبر روایی و نهایتاً ارزشهای ایجابی و سلبی خبر روایی را مورد پوشش قرار داده است.
فصل چهارم تحت عنوان اخلاق خبر در اسلام مباحث چیستی اخلاق، اخلاق رسانهای اصول اخلاقی روزنامه نگاری و خبرنویسی حریم خصوصی و ارزشهای سلبی خبر، حریم خصوصی از دیدگاه اسلامی اخلاق فضیلت محور خبر در اسلام، تعریف پیشنهادی خبر از دیدگاه اسلامی و بالاخره اخلاق اسلامی پیام مورد پوشش قرار گرفته است.
فصل پنجم نتیجه گیری شامل یک جمع بندی از کلیه فصول کتاب بوده که به شکل اختصار آمده است.
سواد رسانهای برای همه
یکی از مشکلات فضای مجازی گسترش بی رویه اخبار دروغ است اخباری که کاربران برای هم ارسال میکنند و اغلب بدون اینکه خبر راست باشد و راستی آزمایی صورت گیرد با سرعتی باور نکردنی باز نشر میشود. نتیجه چنین اخبار دروغی، بازی با روح و روان مردم است که در انبوهی از اخبار شبکه‌های اجتماعی یک ضرورت دچار صدمات مختلف ذهنی می شوند.
تألیف و نگارش این کتاب پاسخی است به به مهم در جامعه ای که در هجومی از اخبار متعدد به مرز خفگی رسیده و نیاز به کمک دارد. کتاب پیش رو حاصل تجربه بیشتر از بیست ساله کار در رسانه هاست.
در این کتاب، تلاش گردیده تا مطالب ارائه شده در ساده ترین حالت ممکن بیان و موارد مورد نظر همراه با مثال هایی قابل لمس و روایت‌هایی قابل قبول مطرح شده است. به همین دلیل، محتوای آن برای همه نسل‌ها و سن‌ها و اغلب اقشار جامعه مورد پذیرش و مهم‌تر از آن قابل استفاده می‌باشد.
در ابتدای کتاب تکنیک‌های راستی‌آزمایی اخبار همراه سرفصل‌هایی که دانشگاه رسانهای استنفورد منتشر کرده به همراه تجربه های رسانهای نویسنده آمیخته شده و در بخش‌های دیگر این کتاب روایت‌های مختلفی با موضوع سواد رسانهای و توجه به راستی‌آزمایی اخبار گنجانده شده است. فصل‌های این کتاب :
فصل اول : تعریف جدید سواد از نگاه یونسکو
فصل دوم : شناسایی خبرهای جعلی، چگونه؟
فصل سوم : این اپلیکیشن رسوا کننده!/ دروغ‌سنجی با لنز گوگل
جوانان هویت و فضای مجازی
هدف از نگارش این کتاب ارائه نتایج بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت با تأکید بر شبکه اجتماعی تلگرام بود روش پژوهشی در این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت موضوع و شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری ما در این پژوهش شامل کلیه کاربران شبکه اجتماعی تلگرام در ایران بوده است.
نویسندگان کتاب سعی کردند تا در تبیین موضوع به مباحث مربوط به مکاتب انتقادی نیز اشاره کرده و ارتباط بین این نظرات با هویت و فضای مجازی را بررسی نمایند. به این ترتیب این کتاب شامل ۵ فصل به ترتیب :
فصل اول نظریات انتقادی و رسانه‌های نوین
فصل دوم ارتباط ساخت هویت جوانان با میزان استفاده از فضای مجازی
فصل سوم مکاتب انتقادی، هویت و فضای مجازی
فصل چهارم واکاوی رابطه بین مضامین تلگرام با هویت جوانان
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری
سواد رسانهای نیاز امروز جوامع بشری
با به کارگیری سواد رسانهای تسلط فرد در فهم خروجی رسانه افزایش یافته به این ترتیب فرد به خوبی میداند از رسانه چه می‌خواهد و فعالانه به ارزیابی نقادانه محتوای آن می پردازد تا معنای پیام‌هایی با قابلیت‌های اثر گذاری بر سبک زندگی خود را دریابد. به این منظور یادگیری و افزایش سواد رسانهای به عنوان مهارت و استفاده از رسانه‌های دیجتال به عنوان یکی از تکنیک‌های نوین ارتباطی ضروری است.
فصل‌های این کتاب عبارتند از :
فصل اول سواد رسانهای چیست؟
فصل دوم تاریخچه سواد رسانهای
فصل سوم مراحل کاربرد و بهره
فصل چهارم چگونه سواد رسانه ای خود را ارتقا بخشیم؟
فصل پنجم دیدگاه مقام معظم رهبری در خصوص جنگ رسانهای
سواد رسانهای و والدگری رسانهای در فضای مجازی
کتاب سواد رسانه ای و والدگری رسانه ای در فضای مجازی اثری از بهاره نصیری و آمنه بختیاری است که در انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است. این اثر درباره سواد رسانهای و چالش‌هایی صحبت می‌کند که در پی استفاده از فضای مجازی، والدین را درگیر خود می‌کند و راهکارهایی برای رفع آن دارد. این کتاب به ما کمک می‌کند تا راه و روش درست را پیدا کنیم. در این کتاب که با استناد به تحقیقات روز دنیا نوشته شده است، با این اصطلاحات و مفاهیم آشنا می‌شویم و درمی‌یابیم که چگونه می‌توانیم در فضای مجازی والدگری کنیم و فضایی امن و ایمن برای فرزندانمان بسازیم. فصل‌های این کتاب عبارتند از:
فصل اول : کلیات
فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش
فصل سوم : نکات کلیدی برای والدین در خصوص مدیریت رسانهای فرزندان 6-11 سال در استفاده مناسب از فضای سایبر
فصل چهارم : مصاحبه با کارشناسان و صاحب‌نظران
فصل پنجم : جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در پایان باید گفت، اهمیت مطالعه چنین کتبی در این است که سواد رسانهای مانند نوعی تغذیه است. کسی که مهارت خوبی در تحلیل رسانه کسب کرده، می‌تواند نوع تغذیه دریافتی و رژیم خود را انتخاب کند. در واقع همه اطلاعات و اخباری که امروزه از طریق موبایل، تلویزیون و شبکه‌های جهانی به فکر و ذهن مردم تزریق میشود، ترکیبی از انواع تغذیه‌هایی است که برای همه مناسب نیست.
تنها سواد رسانهای می‌تواند به فرد در تشخیص درست نوع تغذیه کمک کند. در غیر این صورت فرد دچار مسمومیت‌های ذهنی و فکری میشود و قدرت تشخیص درست و نادرست را از دست می‌دهد. افرادی که سواد رسانه ای پایینی دارند دچار انتخاب‌های نادرست و هیجانات تلقینی رسانه می‌شوند. این گونه افراد کنترل تصمیمات و هیجانات خود را به رسانه واگذار میکنند و این موضوع تبعات خطرناکی برای جامعه و به صورت کلان کشور دارد.
