به گزارش سراج24؛ در ابتدای دولت سیزدهم، پوشش شبکه فیبر نوری در کشور کمتر از ۵۰۰ هزار خانوار بود، اما تا تیرماه ۱۴۰۳ این رقم به ۸ میلیون خانوار افزایش یافت. با این حال، تا پایان سال ۱۴۰۲، تعداد اتصال واقعی خانوارها به شبکه فیبر تنها حدود ۵۱۳ هزار مورد بوده است و دولت هدف‌گذاری کرده بود که تا پایان دوره خود، پوشش فیبر را به ۲۰ میلیون خانوار برساند.
با این وجود، در دولت چهاردهم با گذشت تقریباً ۹ ماه، نه‌تنها برنامه مشخصی برای ادامه این مسیر ارائه نشده، بلکه صرفاً بر «اتصال» تأکید می‌شود؛ آن هم بدون توضیح روشن درباره چگونگی تحقق آن. این در حالی است که در برنامه توسعه هفتم به‌صراحت تأکید شده که تا پایان این برنامه، زیرساخت لازم برای اتصال ۲۰ میلیون خانوار و کسب‌وکار به شبکه فیبر نوری باید فراهم شود، هدفی که نه‌تنها مستلزم گسترش پوشش است، بلکه نیازمند اقدامات عملی و شفاف برای افزایش اتصال واقعی نیز هست.
سرعت‌های گیگابیتی در امارات و قطر
جدیدترین گزارش شاخص جهانی اسپیدتست مربوط به فروردین‌ماه ۱۴۰۴ (آوریل ۲۰۲۵) نشان می‌دهد که ایران در میان ۱۵۵ کشور، در رتبه ۶۸ اینترنت موبایل و جایگاه ۱۴۰ اینترنت ثابت قرار دارد.
در نقطه مقابل، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند امارات، قطر و کویت با سرعت‌های چشمگیر، صدرنشین جدول جهانی هستند و عملاً گوی سبقت را ربوده‌اند.
طبق گزارش اسپیدتست، سرعت اینترنت موبایل در ایران به‌طور میانگین ۵۲.۷۹ مگابیت بر ثانیه است. هرچند این عدد نسبت به ماه‌های گذشته اندکی افزایش داشته، اما فاصله‌ی آن با همسایگان منطقه‌ای همچنان چشمگیر است. امارات متحده عربی با سرعت ۵۴۳.۲۹ مگابیت بر ثانیه، در صدر اینترنت همراه جهان ایستاده و پس از آن، قطر و کویت در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
از سوی دیگر، سرعت اینترنت ثابت در ایران تنها ۱۷.۴۶ مگابیت بر ثانیه است؛ عددی که جایگاه ۱۴۰ ایران را در میان ۱۵۵ کشور به‌دنبال داشته است.
در گزارش‌های پیشین اسپیدتست نیز نشان می‌دهد که جایگاه ایران در این شاخص‌ها طی یک سال گذشته تغییر محسوسی نداشته است. در بهمن ۱۴۰۳ (فوریه ۲۰۲۵)، رتبه اینترنت موبایل ایران با سقوط سه‌پله‌ای به ۷۲ رسید و در اینترنت ثابت نیز با چهار پله سقوط به رتبه ۱۴۰ رسید. در همین مدت، کشورهای پیشرو در حال تثبیت موقعیت خود و افزایش مستمر کیفیت شبکه‌ها بوده‌اند.
راز موفقیت این کشورهای پیشرو را باید در زیرساخت‌های پیشرفته جست‌وجو کرد. زیرساخت‌هایی که بر پایه‌ی شبکه‌های گسترده فیبر نوری، طراحی شهری یکپارچه، و اتصال مستقیم به کابل‌های زیردریایی بین‌المللی بنا شده‌اند. کشورهای حاشیه خلیج فارس، با وسعت جغرافیایی کمتر و منابع مالی گسترده، مسیر توسعه ارتباطات را با تمرکز بر کیفیت طی کرده‌اند.
در قطر، شرکت Qnbn توانسته است بیش از ۹۰ درصد کشور را تحت پوشش فیبر نوری قرار دهد. اپراتورهایی مانند Ooredoo از فناوری پیشرفته 50GPON استفاده می‌کنند که امکان ارائه سرعت‌هایی تا ۵۰ گیگابیت بر ثانیه را فراهم کرده است. بسته‌های اینترنتی در این کشور با سرعت پایه یک گیگابیت بر ثانیه عرضه می‌شوند.
بر اساس گزارش اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU)، ۱۰۰ درصد جمعیت بحرین به اینترنت دسترسی دارند. این کشور از پیشگامان راه‌اندازی سراسری شبکه نسل پنجم (5G) در منطقه به‌شمار می‌رود و از سال ۲۰۲۰، سرعت دانلود در این شبکه از ۲ گیگابیت بر ثانیه فراتر رفته است. همچنین تا سال ۲۰۲۳، بیش از ۹۵ درصد از مناطق بحرین تحت پوشش شبکه فیبر نوری قرار گرفته‌اند.
رشد اینترنت در بحرین نتیجه سیاست‌گذاری‌های رگولاتور این کشور است. در سال‌های اخیر، سرعت اینترنت خانگی در بحرین رشد ۴۰ درصدی را تجربه کرده است. مقایسه داده‌های سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ با مدت مشابه سال پیش نشان می‌دهد سرعت دانلود شبکه فیبر نوری شرکت BNET حدود ۷۰ درصد و سرعت آپلود آن ۵۱ درصد افزایش یافته است. در پایان سال ۲۰۲۳، BNET موفق شد ۹۵.۴ درصد منازل مسکونی و ۱۰۰ درصد کسب‌وکارهای بحرین را به شبکه فیبر نوری متصل کند.
در کشور کویت، تمرکز بر گسترش اینترنت همراه در کنار توسعه تدریجی شبکه فیبر نوری قرار دارد. طبق برآورد شرکت FTI Consulting، تا پایان سال ۲۰۲۴، بخش بزرگی از جمعیت این کشور تحت پوشش شبکه‌های 5G مبتنی بر فیبر نوری قرار گرفتند. همچنین پروژه کابل زیردریایی منطقه‌ای شرکت Ooredoo، که هفت کشور حاشیه خلیج فارس را به هم متصل می‌کند، قرار است ظرفیت ارتباطی منطقه را به ۷۲۰ ترابیت بر ثانیه افزایش دهد.
در امارات متحده عربی نیز، بر اساس گزارش شرکت Ericsson، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶، فناوری 5G حدود ۷۳ درصد از کل اشتراک‌های موبایل در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) را تشکیل دهد؛ موضوعی که این منطقه را به دومین بازار دارای بیشترین نفوذ 5G در جهان تبدیل خواهد کرد.
شرکت Etisalat امارات بیش از ۲.۵ میلیارد دلار در توسعه شبکه فیبر نوری سرمایه‌گذاری کرده و طول شبکه را به بیش از ۲۰ هزار کیلومتر رسانده است. همچنین کابل زیردریایی Gulf Gateway Cable 1، که دبی را به دوحه متصل می‌کند، ظرفیت ارتباطی امارات را به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
عامل افت کیفیت اینترنت ایران
اما در مقابل این تحولات، ایران با چالش‌های ساختاری روبه‌روست. یکی از مهم‌ترین عوامل افت کیفیت اینترنت، عدم توسعه مناسب شبکه ثابت در دهه ۱۳۹۰ است. در آن دوره، تمرکز سیاست‌گذاران به‌جای تقویت زیرساخت‌های خانگی، بر گسترش شبکه موبایل قرار گرفت؛ تصمیمی که امروز نتیجه‌ی آن را با افت کیفیت و نارضایتی کاربران همراه و ثابت مشاهده می‌کنیم.
کارشناسان بر این باورند که تنها راه عبور از وضعیت فعلی اینترنت ثابت در کشور، اجرای سریع و گسترده پروژه اتصال فیبر نوری است؛ طرحی که ریشه آن به سال ۱۳۶۷ بازمی‌گردد، اما در طول سال‌ها با پیشرفت کندی مواجه بوده است.
این عقب‌ماندگی در دولت شهید آیت‌الله رئیسی در مدت سه سال، با جهشی قابل‌توجه اتفاق افتاد. با این حال، ادامه این مسیر و تحقق هدف ۲۰ میلیون اتصال تا پایان برنامه هفتم توسعه، منوط به پیگیری برنامه‌هایی است که در دولت چهاردهم باید اتفاق بیافتد.
تجربه کشورهای منطقه نشان می‌دهد که با تدوین راهبردی دقیق، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری در فیبر نوری و همگرایی با شبکه‌های بین‌المللی می‌توان به رشد پایدار دست یافت. با این حال، برای تحقق این هدف، ایران نیازمند اصلاح سیاست‌گذاری‌ها و جهشی در توسعه زیرساخت‌هاست.
شاخص‌ها تصویری از عدالت دیجیتال هستند
این رتبه‌ها صرفاً اعداد نیستند، بلکه آینه‌ی تمام‌نمای شکاف دیجیتال در منطقه و نشانه‌ای از فاصله‌ی ایران با مسیر توسعه ارتباطی و عدالت دیجیتال هستند.
