لزوم بررسی تأثیرات فلسفی، اقتصادی، امنیتی هوش مصنوعی

به گزارش سراج24؛ به نقل از فرهنگستان علوم، محمدرضا مخبر دزفولی در چهاردهمین جلسه مرجعیت علمی که با محوریت بررسی ابعاد مختلف هوش مصنوعی و نقش ایران در این عرصه برگزار شد، بر ضرورت توجه به هوش مصنوعی در بخش علم و فناوری به‌ویژه دستیابی به مرجعیت علمی تاکید و ورود جدی صاحب‌نظران به بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای مرتبط با هوش مصنوعی را خواستار شد.

وی به نقش فرهنگستان در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: باید مشخص کنیم که فرهنگستان چه نقشی باید در این زمینه داشته باشد. اگر بپذیریم که یکی از هدف‌های اصلی خالقان جریان هوش مصنوعی، رسیدن به تسلط همه‌جانبه بر جهان و سایر ملل و روش‌های جدید نواستعماری بوده که در دنیا در حال وقوع است، بی‌شک فیلسوفان، جامعه‌شناسان و پژوهشگران حوزه‌های اجتماعی باید هوشیارانه این جریان را رصد کنند و اثبات کنند که چرا چنین مسئله‌ای ممکن است وجود داشته باشد.

مخبر دزفولی تصریح کرد: باید سهم و نقش خود را در این جریان علمی مشخص کنیم و در جهت خلق فناوری هوش مصنوعی همسو با اهداف تمدنی گام برداریم.

رئیس فرهنگستان علوم به نشانه‌های بیولوژیکی و امکان استفاده از DNA در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و ورود متخصصان زیست‌پزشکی را به این عرصه خواستار شد و از معضل سامان‌دهی و تعارض منافع در اجرای تصمیمات مطلوب در کشور انتقاد کرد و گفت: گاهی تصمیمات خوبی اتخاذ می‌شود اما هنگام اجرای آن‌ها در عمل، با تعارض منافع مواجه می‌شویم.

لزوم هوشیاری در برابر مخاطرات هوش مصنوعی و تبدیل نقش کارگری به کارگردانی

مخبر دزفولی بر لزوم توجه به مزایا و مخاطرات هوش مصنوعی، نسبت به خطر تبدیل شدن به نیروی کار ساده در این حوزه هشدار داد و گفت: ما باید نقش کارگردانی داشته باشیم و مراقب باشیم که در استخری که دیگران طراحی کرده‌اند، گرفتار نشویم. یک فضای رسانه‌ای تأثیرگذار بر ذهن‌ها ایجاد می‌کنند و سپس کشورهای هدف را درگیر آن می‌سازند. در نهایت، آنچه را که باید برداشت کنند، خودشان برمی‌دارند و ناخودآگاه همه ما را در همان بازی و استخری که طراحی کرده‌اند، می‌اندازند و خارج شدن از آن استخر برای کشورهای تحت تأثیر قرار گرفته، به امری محال تبدیل می‌شود.

وی تأکید کرد: معاونت علمی ریاست جمهوری باید این موضوعات را با حلقه‌ای از نخبگان در میان بگذارد تا بدانیم در چه فضایی قرار داریم. نباید خود را در استخری که همچون باتلاق است، گرفتار کنیم. در عین حال، باید هوشمندانه تشخیص دهیم که چه اتفاقی در حال وقوع است؛ اگر باتلاق است، نباید وارد آن شویم و اگر مفید و مناسب است، باید با آگاهی از ماهیت و روش آن، وارد این عرصه شویم.

رئیس فرهنگستان علوم با طرح سؤالی که چگونه باید از هوش مصنوعی برای دستیابی به مرجعیت علمی بهره برد، به سخنان حضرت امام خمینی (ره) درباره عقل و علم اشاره کرد و پاسخ داد: هوش مصنوعی عقل ندارد، زیرا مبدأ و معاد را درک نمی‌کند و عقل بالادستی آن، انسان‌هایی هستند که به آن خط می‌دهند. باور ندارم که هوش مصنوعی بدون مستندات مغز انسانی بتواند انسان‌ها را در مسیر آینده قرار دهد. رسالت اصلی فرهنگستان، یافتن حد وسط بین نگاه‌های مختلف و تبدیل نقطه بهینه به یک جریان و جهت‌گیری برای کشور است.

پیشگامی علمی در عصر هوش مصنوعی

محمد حسینی‌مقدم، از اعضای شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم نیز در این نشست به اهمیت داده‌ها در شکل‌دهی به مرجعیت علمی اشاره و تأکید کرد که عصر هوش مصنوعی، مستلزم توجه هم‌زمان به ارکان کلیدی از جمله داده‌ها، سخت‌افزارها، نرم‌افزارها، الگوریتم‌ها و منابع انسانی است.

وی به معرفی مدل زبانی چینی "دیپ‌سیک" (Deepseek) اشاره کرد و آن را نمونه‌ای از تغییرات بنیادین در نظم علمی و فناوری جهانی دانست و گفت: این مدل که با سرمایه اولیه ۵۶ میلیون دلار در سال ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد، توانست شرکت‌های بزرگ آمریکایی مانند OpenAI را با چالش‌های جدی اقتصادی و فناورانه مواجه سازد.

عضو شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم تأکید کرد که این تحولات تأثیر مستقیمی بر بازار فناوری داشته است به گونه‌ای که معرفی این مدل، موجب افت ۶۰۰ میلیارد دلاری ارزش سهام شرکت انویدیا شد و در مجموع، خسارتی حدود یک تریلیون دلار به بنگاه‌های آمریکایی وارد کرد.

این عضو شورای مرجعیت علمی با اشاره به تمرکزگرایی و انحصار در دسترسی به داده‌ها، نقش بنگاه‌های فناور را در تعیین مسیر علم و فناوری برجسته دانست و گفت: امروزه این بنگاه‌ها به دلیل تسلط بر ارکان کلیدی علم، جای دانشگاه‌های مرجع را گرفته‌اند و حتی در انتشار مقالات پر استناد، جذب استادان برجسته و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، برتری محسوسی دارند.

وی نسبت به پیامدهای این تغییرات هشدار داد و گفت: چنین روندی می‌تواند به تقسیم کار جهانی در علم منجر شود که در آن، دانشمندان بسیاری از کشورها به کارگران اطلاعاتی نظام سرمایه‌داری علم تبدیل خواهند شد.

انتقاد از اصطلاح عصر هوش مصنوعی و تاکید بر اهمیت تفکر

حسن ظهور، عضو پیوسته فرهنگستان هم در این نشست با انتقاد از اصطلاح عصر هوش مصنوعی، مهم‌ترین رکن در این حوزه را تفکر دانست و بر ضرورت شناسایی مغزهای متفکر و پیگیری ایده‌های ارزشمند در فرهنگستان تاکید کرد.

حسن جلیلی، عضو مدعو فرهنگستان علوم هم به خطرات احتمالی هوش مصنوعی اشاره و پیشنهاد ایجاد سازمانی همانند سازمان انرژی اتمی برای نظارت و مدیریت این حوزه را مطرح کرد.

وی با انتقاد از نداشتن ساماندهی داده‌های بزرگ در کشور، این موضوع را مانعی برای بهره‌مندی از هوش مصنوعی دانست و بر لزوم مهیا کردن فضای ذخیره‌سازی دیتاها تاکید کرد.