ارزشیابی فضای مجازی را سیاسی نکنیم

به گزارش سراج24؛ سلسله نشست‌های تخصصی «فضای مجازی؛ از حکمرانی تا پلتفرم فناورانه تجارت و اقتصاد دانش‌بنیان»، به همت سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی برگزار می‌شود. 

اولین نشست از این سلسله نشست‌ها امروز دوشنبه ۱۲ آذرماه در محل این سازمان با موضوع «ارائه الگوی ارزیابی خط‌مشی‌های فضای مجازی در جمهوری اسلامی» برگزار شد. 

در این نشست محمد صادق نصراللهی، عضو گروه فرهنگ و حکمرانی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به اینکه آن‌چیزی که در شورای عالی فضای مجازی نحیف است، نظارت است، گفت: سند صیانت از کودک و نوجوان در فضای مجازی یک سند مترقی است ولی در تدوین آن وقتی به بند آخر آن که به نظارت و ارزیابی می‌رسیدیم چندان در جلسه به آن توجه نمی‌شد؛ این در حالی است که از وظایف ذاتی مرکز ملی فضای مجازی، شأن نظارت بر اجرا و ارزیابی مصوبات است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم در حوزه ارزیابی کار جدی صورت گیرد می‌توان ارزیابی تجربه شورای عالی فضای مجازی را انجام داد. این شورا ۱۳ سال است که فعالیت می‌کند و ارزیابی ساختار، فرایندها، مصوبات و ... به خصوص مصوبات پایه آن باید مورد ارزشیابی قرار گیرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه معتقد است شورا دچار پارادوکس ساختاری شده و همین مسئله باعث می‌شود دچار بحران ساختاری شود، گفت: شورا بین اینکه در قوه مجریه تعریف شود یا در مجموعه حاکمیت تعریف شود، در رفت و آمد بوده است. پروسه انتخاب دبیر شورا با پیشنهاد رئیس جمهور، تأیید اعضا و تأیید مقام معظم رهبری صورت می‌گیرد اما دبیرها بین فضای کلی حاکمیت و قوه مجریه می‌مانند و گاهی بین دیدگاه قوه مجریه و کلیت حاکمیت در خصوص فضای مجازی اختلاف وجود دارد.

وی پیشنهاد کرد: سکوی دیجیتال برای ارزیابی مصوبات شورای عالی فضای مجازی تشکیل شود.

مهرداد حیدری، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) نیز گفت: در سیاست‌گذاری فضای مجازی مشکلات زیادی داریم که اصلی‌ترین آن سیاسی دیدن مسئله ارزشیابی است. باید ابتدا به سیاست ارزشیابی پرداخته و مشخص شود که چطور می‌خواهیم ارزشیابی و اجرا کنیم.

وی با تأکید بر اینکه «ما با ارزشیابی حکمرانی می‌شویم»، گفت: ارزشیابی تعاریف زیادی دارد. اساساً راه رسیدن به تمدن نوین اسلامی یا هر تمدن و فرهنگ نوینی استفاده از فناوری ارزشیابی است. در ارزشیابی خلاقیت حرف اول را می‌زند؛ ارزشیاب باید بسیار خلاق باشد. ارزشیابی نوعی تولید است که ویژگی‌هایی از جمله دقت‌مندی و ظرافت‌مندی دارد، سومین ویژگی ارزشیابی این است که ارزشیابی پاسخ‌گرا و عمل‌گرا است و در نهایت ارزش‌مدار است.

حیدری در خصوص الگوی ارزشیابی فضای مجازی، گفت: «فضای مجازی نظاماتی است که می‌تواند برساخته از برهم کنش انسان و ماشین بر بستر شبکه باشد». الگوی ارزشیابی خط مشی فضای مجازی یعنی الگوی فناوری جهت پاسخ به بهبود مستمر نظامات برهم کنش که دارای ویژگی‌های خلاقیت، دقت و ظرافت، ارزشیابی، نظریه اندود و پاسخگو به نیاز است.

الهام فهام، استادیار پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاددانشگاهی نیز با تأکید بر اینکه ارزیابی را اگر رویداد ببینیم باید جای مشخصی برای آن قرار دهیم، گفت: اما ارزیابی را ما در تمام مراحل سیاست‌گذاری داریم. مثلاً ارزیابی آینده‌نگر داریم که در تدوین سیاست به کار ما می‌آید. ارزیابی ارتباط داریم که ارتباط اقدامات با آنچه طراحی کرده‌ایم در آن بررسی می‌شود.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه بخش علوم و فناوری سند راهبردی فضای مجازی در پژوهشکده فناوری اطلاعات جهاددانشگاهی تدوین شده است، نحوه تدوین این بخش از سند را تشریح کرد.

سید رضی آقا سیدی، معاون جهاددانشگاهی و سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نیز ضمن جمع‌بندی نظرات و پیشنهادهای ارائه شده از سوی حاضران در جلسه، گفت: کنشگران علمی و پژوهشگران روایت متفاوتی از موضوع ارزشیابی دارند و این نشان می‌دهد ابتدای جلسات را با موضوع مناسبی آغاز کرده‌ایم. 

سمیه قربانی، مدیر سامانه‌های نوین فناوری و حمایت از نوآوری جهاددانشگاهی نیز با اشاره به اینکه در تمام پروژه‌ها، ما بحث ارزیابی و تأثیر اجتماعی را جدی می‌گیریم، گفت: در خصوص فضای مجازی نیز ارزیابی اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم است و برآورد اثرات فرهنگی، اجتماعی فضای مجازی مهم است اما در بازنگری اسناد مرتبط با فضای مجازی برآورد اثرات فرهنگی، اجتماعی فضای مجازی بسیار مهم است و باید مدنظر قرار گیرد.

محمدصادق سبط الشیخ انصاری، معاون راهبری پارک‌ها و مراکز رشد سازمان تجاری‌‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌‌بنیان جهاددانشگاهی نیز گفت: در مورد مسائل فضای مجازی در کنار شورای عالی فضای مجازی سایر نهادها نیز ورود می‌کنند ولی باید به این شورا مرجعیت داده شود. در شورای رقابت که بحث پلتفرم‌ها مطرح است، باید مرزها مشخص و اعمال سلیقه نشود و بحث‌های تخصصی از بحث‌های سیاسی امنیتی جدا شود.

محسن غفاری، مدیر پروژه‌های نرم‌افزاری و پژوهشگر فناوری متاورس و هوش مصنوعی نیز با اشاره به اینکه برای عوام صرفاً مسئله فیلترینگ مطرح است اما باید مسئله فیلترینگ هوشمند را مد نظر قرار دهیم، گفت: فرهنگ قلب تپنده فضای مجازی است که باید آن را بشناسیم و مدیریت کنیم. اگر فیلترینگ هوشمند انجام می‌دادیم، می‌توانستیم ولنگاری را مدیریت کنیم. 

سید مجتبی امامی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق(ع) نیز بر لزوم حضور ارزشیابی‌های مختلف توسط بازیگران مختلف با ارزش‌های مختلف تأکید کرد و گفت: یکی از چالش‌هایی که ما را به تصمیم متقن نمی‌رساند این است که یک تک ارزش را مطلق ارزیابی کنیم. مثلاً اگر فردی به مسئله اقتصاد توجه دارد هر چیزی که باعث چالش اقتصادی می‌شود را نفی کند و ارائه کردن آن را غیر عقلانی بداند. مباحث را تک‌ارزشی نبینیم و ابعاد حقوقی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... را نیز در نظر بگیریم.

وی تصریح کرد: تصمیمات باید آگاهانه باشد و نرم‌افزارپذیر نیست، یعنی باید تصمیم‌گیران آموزش ببینند و با ابعاد مختلف مباحث آشنا شوند در عصر این صورت نمی‌توان با یک پلتفرم ارزشیابی انجام داد.