به گزارش سراج24؛ به نقل از شفقنا، در روزهای اخیر، رئیس جمهور از ضرورت تدوین یک قانون مدون برای حکمرانی فضای مجازی خبر داد و اشاره کرد که بناست وزیر ارتباطات با شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی امنیت ملی در این باره به بحث و گفتگو بپردازند تا بر اساس داده ها بستر برای راحتی مردم در مسائل فرهنگی، تجارت و علمی فراهم شود. شفقنا رسانه سعی کرد در گفتگویی به چالش های پیش روی حکمرانی فضای مجازی و پیشنهاد کارشناسان برای حکمرانی درست این فضا بپردازد.
گفتگوی شفقنا رسانه بادکتر حسین بصیریان جهرمی مدرس دانشگاه و پژوهشگر فضای مجازی را بخوانید:
چالش‌های اصلی حکمرانی در فضای مجازی چیست؟
چالش‌های حاکمیت و حکمرانی در فضای مجازی در ایران از جنبه‌های مختلفی مانند حقوقی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی است. این چالش‌ها به دلیل پیچیدگی فضای مجازی و توسعه سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات، اهمیت فراوانی پیدا کرده‌اند. در ادامه برخی از چالش‌های اصلی این حوزه در ایران مطرح شده‌اند:
۱.عدم وجود زیرساخت‌های قانونی شفاف و جامع
بسیاری از قوانین موجود پاسخگوی نیازهای فعلی فضای مجازی نیستند یا تفسیری و نامشخص‌اند، که منجر به سردرگمی و مشکلات حقوقی در این زمینه می‌شود.
۲.کنترل و نظارت بر محتوای فضای مجازی
– موضوع سانسور و فیلترینگ یکی از چالش‌های کلیدی در ایران است. از یک سو، حکومت به دنبال حفظ امنیت و ثبات اجتماعی و از سوی دیگر، کاربران به دنبال دسترسی آزاد به اطلاعات و ارتباطات هستند. این تناقض باعث تنش‌هایی میان کاربران و دولت شده است.
۳.تهدیدات امنیتی و سایبری
فضای مجازی به دلیل جهانی بودن و ارتباطات بین‌المللی، با تهدیدات امنیتی فراوانی مواجه است. حملات سایبری، هک، جاسوسی دیجیتال و نشت اطلاعات از جمله تهدیدات مهم در این حوزه هستند که نیازمند تدابیر امنیتی جدی‌تر و هماهنگ‌تر است.
۴.عدم حمایت از حریم خصوصی
یکی از چالش‌های بزرگ در ایران عدم رعایت کامل حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی است. مواردی مانند شنود ارتباطات، دسترسی به داده‌های کاربران و کنترل شبکه‌های اجتماعی نگرانی‌های جدی را در این زمینه ایجاد کرده است.
۵.توسعه نابرابر زیرساخت‌های اینترنتی
دسترسی به اینترنت و پهنای باند در ایران نابرابر است و بسیاری از مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار دسترسی مطلوبی به اینترنت ندارند. این مسئله منجر به نابرابری دیجیتال و اختلاف‌های اجتماعی و اقتصادی شده است.
۶.نبود فرهنگ‌سازی مناسب
با وجود گسترش فضای مجازی، آموزش و فرهنگ‌سازی کافی در استفاده ایمن و مسئولانه از اینترنت در بسیاری از سطوح جامعه انجام نشده است. این کمبود فرهنگ‌سازی باعث بروز مشکلاتی مانند استفاده نادرست، کلاهبرداری‌های اینترنتی و گسترش محتوای غیرمفید شده است.
۷.چالش‌های اقتصادی و توسعه کسب‌وکارهای مجازی
تحریم‌ها، نوسانات ارزی و نبود بسترهای مناسب برای تجارت الکترونیکی و کسب‌وکارهای آنلاین در ایران باعث شده بسیاری از کسب‌وکارها در فضای مجازی نتوانند به‌درستی فعالیت کنند. این مشکلات توسعه اقتصاد دیجیتال را به شدت کند کرده است.
۸.نبود همکاری‌های بین‌المللی
به دلیل محدودیت‌ها و تنش‌های سیاسی بین‌المللی، ایران در برخی از زمینه‌ها نتوانسته به همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات دست پیدا کند. این عدم همکاری باعث محدودیت در دسترسی به تکنولوژی‌ها و استانداردهای جهانی شده است.
۹.تضاد میان حفظ ارزشهای ملی و جهانی‌شدن فضای مجازی
یکی دیگر از چالش‌ها، تضاد بین حفظ ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی داخلی با روند جهانی‌شدن فضای مجازی است. از یک سو حکومت به دنبال حفظ ارزشهای دینی- فرهنگی است، و از سوی دیگر فضای مجازی به طور طبیعی به سمت جهانی‌سازی و ارتباطات فراملی حرکت می‌کند.
چه ابزارها و روش‌هایی برای مدیریت درست فضای مجازی وجود دارد؟
پنج ابزار و روش مهم برای مدیریت بهینه فضای مجازی در ایران عبارتند از: اولین ابزار در این زمینه مربوط به خود نهاد شورای عالی فضای مجازی است که این نهاد بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در سیاستگذاری و مدیریت فضای مجازی، که وظیفه تدوین راهبردهای کلان و نظارت بر آنها را دارد. روش دیگر فیلترینگ و پالایش اینترنت است بدین معنا که استفاده از سیستم‌های مسدودسازی و محدود کردن دسترسی به وب‌سایت‌ها و سرویس‌های خاص بر اساس سیاست‌های امنیتی و محتوایی باشد. از دیگر روش های درست برای مدیریت این فضا، می توان به پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) اشاره کرد که وظایفش در این حوزه شامل نظارت بر جرایم سایبری، حفاظت از امنیت اطلاعات و مقابله با تهدیدات سایبری است.
مورد بعدی شبکه ملی اطلاعات است که می تواند پروژه‌ای برای ایجاد یک اینترنت داخلی مستقل، با هدف افزایش امنیت، سرعت و کاهش وابستگی به اینترنت جهانی باشد. از روش های قانونی برای مدیریت فضای مجازی، قانون جرایم رایانه‌ای است که چارچوب قانونی برای مقابله با جرایم سایبری مانند هک، جاسوسی، کلاهبرداری اینترنتی و جرایم مرتبط با محتوا است.
با فرض اینکه رویکرد و ذهنیت درستی در سیاستگذاری حاکم شود، بالاخره اینترنت امروز دچار آسیب‌هایی است که به ضرر شهروندان، جامعه و حتی دموکراسی است، برای مقابله با این آسیب‌ها چه باید کرد؟
اولین مورد آموزش و فرهنگی‌سازی است. بدین معنا که احترام و تعامل صحیح در فضای مجازی ترویج و تفاوت بین آزادی بیان و سوءاستفاده آموزش داده شود.مورد دیگر قوانین و مقررات هستند و باید قوانین حمایتی از آزادی بیان و جرم‌انگاری مواردی مانند سایبر بولینگ و نفرت‌پراکنی در این زمینه وضع گردد. نکته بعدی به نظارت هوشمند برمی گردد که منظور استفاده از هوش مصنوعی و الگوریتم‌ها برای شناسایی و مقابله با محتواهای مضر در پلتفرم‌های آنلاین است. راهکارمقابله ای دیگر مربوط به سیاست‌های پلتفرم‌ها است که شامل ایجاد سیاست‌های شفاف و ابزارهای گزارش تخلف و مسدود کردن کاربران در شبکه‌های اجتماعی می باشد. و مورد آخر حمایت از قربانیان است که باید پشتیبانی روانی و حقوقی به قربانیان سایبر بولینگ و ایجاد مسئولیت‌پذیری در کاربران ارائه شود.
کشورهای موفق در این حوزه بیشتر بر چه مواردی تاکید داشتند؟
کشورهای موفق در حوزه حکمرانی سایبری بیشتر بر موارد زیر تأکید داشته‌اند:
داشتن چارچوب‌های قانونی قوی و روزآمد :
این کشورها قوانین جامعی برای حمایت از آزادی بیان و همزمان مقابله با سوءاستفاده‌هایی مانند سایبر بولینگ، نفرت‌پراکنی و جرایم سایبری وضع کرده‌اند. این قوانین به‌طور مداوم به‌روزرسانی می‌شوند تا با تغییرات سریع فناوری همگام شوند.
آموزش عمومی و افزایش سواد دیجیتال: یکی از محورهای اصلی این کشورها آموزش عمومی و ایجاد آگاهی در میان کاربران درباره رفتارهای مناسب در فضای مجازی است. سواد دیجیتال به افراد کمک می‌کند تا از حقوق و مسئولیت‌های خود در فضای آنلاین آگاه باشند و کمتر دچار مشکلاتی نظیر سوءاستفاده شوند.
نظارت و تنظیم‌گری هوشمند: کشورهای موفق از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و کلان‌داده برای نظارت بر محتوای فضای مجازی استفاده می‌کنند. این فناوری‌ها به‌صورت خودکار محتوای توهین‌آمیز، نفرت‌پراکنی و تهدیدات را شناسایی و حذف می‌کنند.
حمایت از قربانیان و پشتیبانی روانی و حقوقی: ارائه خدمات پشتیبانی به قربانیان جرایم سایبری از اهمیت بالایی برخوردار است. این کشورها سامانه‌های حمایتی روانی و حقوقی برای قربانیان فراهم کرده و روی بازیابی آنها تمرکز می‌کنند.
همکاری بین‌المللی و مشارکت با بخش خصوصی: کشورهای موفق به اهمیت همکاری‌های بین‌المللی و همچنین همکاری با شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل، فیسبوک و توییتر برای تنظیم و کنترل محتواهای آنلاین توجه ویژه دارند. همکاری‌های جهانی به مقابله با چالش‌های فراسرزمینی در فضای مجازی کمک می‌کند.
با توجه به تاکید این دولت بر نگاه کارشناسان، شما به عنوان یک کارشناس رسانه با در نظر گرفتن جنبه های فنی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی مختلف و نیز برنامه‌های رئیس جمهور در این زمینه، برای حکمرانی درست در این فضا چه راهکارهایی پیشنهاد می دهید؟
از مهم ترین راهکارها در این زمینه می توانم به صورت تیتر وار به این موارد اشاره کنم: زیرساخت‌های فنی است که شامل تقویت امنیت سایبری و حمایت از نوآوری‌های فناوری برای مدیریت محتواهای مضر است. مورد دوم آموزش و سواد دیجیتال است که باید دوره‌های آموزشی برگزار و فرهنگ استفاده مسئولانه از اینترنت ترویج شود. راهکار بعدی قوانین جامع و منصفانه است که به تدوین و اجرای قوانین متوازن برای حفظ آزادی بیان و جلوگیری از سوءاستفاده مربوط می شود. همچنین حمایت از فرهنگ و تجارت دیجیتال که شامل ارتقاء محتوای فرهنگی و علمی و تسهیل تجارت الکترونیک با امنیت مناسب می تواند یک راهکار باشد. مورد آخر هم توجه به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی است که منظور تشویق تعامل مثبت و ارائه حمایت‌های اجتماعی برای قربانیان سوءاستفاده‌های فضای مجازی است.
