ابن سینا عالم ماده را مانع درک لذت‌های معنوی می‌داند

به گزارش سراج24؛ بزرگداشت مقام علمی ابن سینا و رونمایی از تصحیح جدید کتاب مبدا و معاد سه شنبه ششم شهریور با حضور اساتید رشته فلسفه و با اشارات ویژه به کتاب مبدا و معاد در مؤسسه حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

حسین معصومی همدانی پژوهشگر تاریخ ریاضیات در این مراسم به موضوع ریاضیات در کتاب نجات پرداخت و گفت: ریاضیات در کتاب نجات ابن سینا شامل ۲ مقدمه در ابتدای کتاب و ابتدای بخش ریاضی است. در مقدمه کلی کتاب ابن سینا می‌گوید از من خواستند کتابی بنویسم که جمیع فلسفه را داشته باشد و گویی دوستان گفته‌اند چه مباحثی را بنویسد و در کتاب به منطق فیزیک، ریاضیات و متافیزیک پرداخته است.
جوزجانی می‌نویسد من قصد کردم کتاب را کامل کنم و لذا بخش‌هایی را به آن اضافه کرده است از این رو کتاب نجات در واقع ۲ مؤلف دارد یکی ابن سینا و یکی جوزجانی است به همین دلیل توقع وحدتی در این کتاب نمی‌توان داشت.

وی افزود: بخش هندسه کتاب نجات متفاوت با اصول اقلیدس است. ۱۲ فصل دارد که در بعضی نسخ به عنوان فصل خوانده شدند، برخی نسخه‌ها شماره گذاری دارد و برخی نسخه‌ها شماره ندارد.

معصومی همدانی با اشاره به ویژگی‌های بخش هندسه کتاب نجات ابن سینا گفت: برخی از اثبات‌ها در این کتاب شکل اثبات نیست و بیشتر بدیهیات است و خود ابن سینا نیز آن را بدیهیات می‌خواند در صورتی که در اصول اقلیدس اینها به عنوان اثبات معرفی می‌شوند.

این تاریخ دان بیان کرد: ابن سینا چه در نجات و شفا در نظرداشته دایره المعارف‌هایی بنویسد که کل علوم فلسفه و طبیعت را دربر بگیرد. در نجات می‌گوید از من خواستند چنین بکنم. در مورد شفا طبق آنچه جوزجانی می‌گوید بخش‌های ریاضی جداگانه نوشته شده است. شاید بتوان حدس زد ایده نوشن دایره المعارف فلسفی وقتی به ذهنش رسیده که مواد لازم را داشته و احیاناً به نیات دیگری آن را از قبل تهیه کرده و پس از تصمیم برای نوشتن کتاب از آن استفاده کرده است.

اهمیت وجود در فلسفه ابن سینا

در بخش دیگری از این مراسم سهراب حقیقت از اساتید دانشگاه شهید مدنی آذربایجان با اشاره به بخش مهم فلسفه ابن سینا در خصوص واجب الوجود بیان کرد: برهان اثبات وجود خدا یکی از برهان‌های کتاب مبدا و معاد است که ویژگی اختصاصی دارد.

وی افزود: موضوع فلسفه برای ابن سینا وجود است. در ابتدای شفا مطرح می‌کند وجود خدا جزو مسائل فلسفه است و موضوع نیست. مسائل فلسفی پیرامون وجود شکل می‌گیرد. در فلسفه ابن سینا وجود انقدر جایگاه دارد که برخی وی را فیلسوف وجود نامیدند. افرادی ابن سینا را ارسطوی وجودگرا نامیدند و این نشان می‌دهند وجود برای او نقطه عزیمت برای تدوین نظام فلسفی و تأسیس خداشناسی که بخشی از نظام فلسفی است کاربرد دارد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: برای او وجود تنها یک مفهوم ذهنی نیست. ابن سینا نسبت به براهین دیگر اثبات خدا آگاه است. ایشان در مبدا و معاد تلاش می‌کند تا برهان خود را ارائه دهد.

لیلا کیان خواه پژوهشگر حوزه فلسفه نیز با اشاره به بحث معاد در کتاب مبدا و معاد ابن سینا گفت: معاد در کتاب مبدا و معاد به معنای معاد در لفظ عادی نیست بلکه به این نکته اشاره دارد بعد از مرگ تکلیف نفس چه می‌شود. گویی این کتاب جمع مابعدالطبیه، طبیعیات و اخلاق است که در واقع به تحلیل سعادت و شقاوت نفس براساس لذت حقیقی می‌پردازد.

پرداختن ابن سینا به وضعیت نفس بعد از مرگ

وی افزود: ابن سینا به سراغ بقای نفس بعد از مرگ می‌رود و به سعادت و شقاوت حقیقی پیوند می‌دهد. در کتاب نجات با یک مقدمه‌ای وارد موضوع می‌شود و این مسئله را مطرح می‌کند که چرا از اینکه کسب معلومات کنیم لذت نمی بریم، ایشان می‌گوید یکی از دلایل این است ما در ماده محصور هستیم و لذا هر زمان ارتباط با عالم ماده قطع شود لذت را درک می‌کنیم که درک‌این لذت برای همه یکسان نیست. او راه حلی هم می‌دهد که چگونه از صور معقولات بهره ببریم و می‌گوید باید سبک زندگی و برنامه ریزی طوری باشد که توجه ما به ماده در کمترین حالت باشد. او در مورد مقدار این توجه می‌گوید همینکه بدانیم مبدا عالم کیست علم و وجودش را بشناسیم سلسله طولی موجودات را بشناسیم و روابط بین اینها را بفهمیم و بدانیم کجای این عالم هستیم موجب سعادت خواهد شد.

این پژوهشگر فلسفه بیان کرد: ابن سینا می‌گوید در بعد اخلاقی هم باید کوشا باشیم. براین اساس نفوس را تقسیم بندی می‌کند و تبیین می‌کند که همه در قوا افراط و تفریط دارند و قوه ناطقه هم حد وسط دارد که کمال آن است. او فضیلت انسانی را در حد وسط بودن می‌داند.

در ادامه این مراسم نیز سید حامد هاشمی تصحیح‌گر کتاب مبدا و معاد نیز به تبیین بخش‌هایی از این کتاب پرداخت.

سپس سید محمود یوسف ثانی عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه نیز با اشاره به کتاب مبدا و معاد کفت: در بین آثار ابن سینا این کتاب برای ما مشهور است اما در آثار غربی اسمی از این منبا برده نمی‌شود. این کتاب مقطعی در فلسفه نویسی ابن سینا است و اگر ما سه دوره را برای این کار در نظر بگیریم مبدا و معاد مربوط به اواخر دوره متقدم است. کتاب شفا مربوط به دوره متوسط و حکمت مشرقیه و انصاف مربوط به دوره متاخر است. اما مهمترین اثر در دوره متقدم به نظر همین مبدا و معاد است که در حدود ۳۴ سالگی ابن سینا نوشته شده است.