به گزارش سراج24؛ دکتر حیدر الرماحی، تحلیلگر عراقی در یادداشتی با عنوان «زیارت اربعین از منظر دیپلماسی عمومی» که در تارنمای براثا نیوز منتشر شده، نوشته است:
نهضت حسینی از زمان واقعه کربلا نقاط عطف سیاسی مهمی را در سطح منطقه به ویژه مناطق محوری آن عصر یعنی عراق، شام و جزیرة العرب پشت سر گذاشت، از جمله خونخواهی محبین اهل بیت(ع) از شهادت امام حسین(ع). و با وجود اینکه این خونخواهی به دست مختار ثقفی محقق شد و کسانی که همراه او بودند راه را برای او هموار کردند، اما قیام امام حسین(ع) بزرگتر از خونخواهی یا قصاص جنایتکاران این واقعه به نظر می‌رسید و اصولی که امام حسین(ع) به خاطر آنها قیام کرد، به ویژه در زمینه حکومت مسلمانان، اصلاحات سیاسی، آزادی و ایستادگی در برابر ظلم و ظالمان، شکل دیگری به خود گرفت. زیرا این اصول و مفاهیم شروع به بزرگ شدن کرد تا به مرحله‌ای رسید که حاکمان را در طول تاریخ آزار می‌داد و این امر موجب آزار و اذیت شیعیان در دوران‌های مختلف و اعمال فشار و طرد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شد.
هر کس که تاریخ را پیگیری می‌کند می‌تواند متوجه شود که حاکمان بنی‌امیه و بنی‌عباس چگونه در برابر شعائر حسینی ایستادگی می‌کردند و چگونه به شیعیان حمله می‌کردند. همچنین پیروان آنها تا دوران معاصر به همین منوال رفتار می‌کردند تا جایی که شیعیان مجبور می‌شدند مراسم خود را از ترس حاکمان و سلاطین بنی‌امیه و بنی‌عباس در سرداب‌ها به صورت مخفیانه برگزار کنند.
تا اینکه این قضیه به انتفاضه ماه صفر سال ۱۹۷۷ میلادی رسید و پس از اینکه رژیم بعث عراق شیعیان را از برگزاری مراسم عزاداری حسینی منع کرد، شیعیان عراق آشکارا و صراحتا در مقابل رژیم بعث جنایتکار ایستادند. با وجود اینکه این قیام به کشتار شیعیان از سوی ایادی جنایتکار رژیم صدام منجر شد.
چگونه جهانی شدن زیارت اربعین را در پرتو دیپلماسی عمومی تبیین کنیم؟
پس از تمام این حوادث تاریخی دردناک علیه شیعیان، فریادی از سوی وجدان‌های آگاه پس از گشایش کار شیعیان در جهان برخاست و حقیقت روشن حکایت از رشد سریع و عجیب زیارت اربعین از سال ۲۰۰۳ میلادی به بعد دارد و در این مدت در مقایسه با گذشته رشدی سریع و قابل ملاحظه را در زیارت اربعین شاهد بوده‌ایم. زیرا جمعیت زائران اربعین از ۳ میلیون نفر در سال ۲۰۰۳ به بیش از ۲۲ میلیون زائر رسیده است و همچنین از مشارکت ۳ یا ۴ کشور در این مراسم به مشارکت نزدیک به ۵۰ کشور و چه بسا بیشتر نیز افزایش یافته است.
علاوه بر آن، در گذشته فقط پیروان یک دین و یک مذهب(شیعه) در این مراسم شرکت می‌کردند اما اکنون پیروان ادیان و مذاهب مختلف از جمله اهل سنت، مسیحیان، ایزدیان، صابئین مندائی و سایر شخصیت‌های مذهبی از ادیان و مذاهب مختلف در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند.
بر اساس مواردی که ذکر شد، میزان رشد با توجه به شرایط سختی که عراق و منطقه با آن روبه‌رو هستند، در صورت بهبود شرایط در سطح امنیت داخلی و ثبات سیاسی در عراق و تأمین زیرساخت‌ها ممکن است به شکل چشمگیری چند برابر شود. این مسئله در محوری بودن نقش عراق در منطقه و جهان و نیز مفاهیم رو به رشد انقلاب حسینی برای ایجاد تفاسیر جدیدی از دیپلماسی عمومی منعکس خواهد شد.
این رشد عظیم از جهت حجم مشارکت قابل مقایسه با آنچه در موسم حج مشاهده می‌کنیم نیست. به عنوان مثال ۳ میلیون نفر در موسم حج و بسیج تمام امکانات کشور عربستان برای این مراسم، قابل مقایسه با ۲۲ میلیون زائر اربعین که هرسال بر تعداد آن افزوده میشود نخواهد بود.
اگر از پیام حج که بیانگر وحدت مسلمانان و نقطه تلاقی آنها در این اجتماع سالانه با این تعداد محدود است، در برابر حج حسینی بگذریم، پیام زیارت اربعین تصویری عظیم از قدرت اسلام و تشیع در پیشگاه جهانیان است. این چیزی است که آشکارا قدرت و توانایی انقلاب حسینی و به ویژه زیارت اربعین را بر تقویت مفاهیم جدید و گسترده در چارچوب اصطلاح دیپلماسی عمومی روشن می‌سازد.
زیارت اربعین و ارتباط آن به انقلاب حسینی رخدادی نبود که دچار رکود شده باشد؛ بلکه با پویایی و نشاط شناخته میشود. این زیارت با وجود سلامت آن از مواضع و شعارهای تنگ‌نظرانه سیاسی، همزمان مواضع مذهبی، سیاسی و اجتماعی امت اسلامی را به صورت خودجوش و بر اساس اصول آن ترسیم می‌کند.
از این رو اکثر مسائل امت را از زمان آغاز راهپیمایی اربعین به شکل صریح و خودجوش بر اساس اولویت‌های امت اسلامی می‌یابیم. به عنوان مثال زیارت اربعین پس از سال ۲۰۰۳ با اقدامات طایفه‌گرایانه روبه‌رو و سپس به یک حماسه ملی تبدیل شد تا اینکه به رویارویی با پروژه‌های فرهنگی غرب در جهت ایجاد تفرقه میان امت اسلامی رسید.
شایان ذکر است که زیارت اربعین مانند سدی در مقابل این ایدئولوژی‌ها و روان‌شناسی‌های معطوف به امت ایستاده و تقابل واقعی را با پایبندی شدید به اصول، اعتقادات و آداب و رسوم مذهبی و اجتماعی به نمایش گذاشت و رسانه‌ها به وضوح تصاویر متعددی از این رویداد را برجسته کردند.
بعلاوه، راهپیمایی اربعین مواضع خود را با مواضع کلی و جامع‌تری تقویت کرد، از جمله برحق بودن آرمان فلسطین، طرد سیاسی در بحرین، سرکوب مذهبی شیعیان در عربستان سعودی، و سایر مسائلی که حکومت‌ها سعی می‌کنند آنها را برجسته‌سازی نکنند. این اجتماع در اربعین، راهی واقع‌بینانه، واقعی و مستقیم برای برجسته‌سازی مشکلات امت اسلامی و در نتیجه دیپلماسی عمومی و رهایی از این مشکلات به سمت مسائل واقعی است.
بنابراین، دولت، مردم، نهادهای رسمی و مذهبی عراق باید مستقیماً برای دستیابی به دستاوردهای اربعین و توسعه این پدیده با فراهم آوردن امکاناتی که باید در دسترس باشد و ترسیم دیپلماسی خود تلاش کنند، زیرا این امر دارای ابعاد ضروری و مهمی در سطوح سیاسی، دینی و اقتصادی برای عراق، امت اسلامی و مذهب اهل بیت(ع) است.
نهادهای دینی نیز مسئولیت به‌روزرسانی گفتمان را به گونه‌ای که با این فرهنگ‌ها و زبان‌ها و گرایش‌های متعدد منطبق باشد بر عهده دارند، زیرا عصر امام حسین(ع) جامع و شامل همه اقوام و گرایش‌ها است.
ترجمه از فرشته صدیقی
