زمانه شناسی در مواجهه با اخبار جعلی لازم است/ ضرورت آموزش عمومی تاکتیک ها در مقابل اخبار جعلی / درحوادث ۱۴۰۱ استدلال‌های رسانه بر مردم تاثیرگذار نبود

به گزارش سراج24؛ چهارمین رویداد بزرگ ملی سواد فضای مجازی با رویکرد خبر جعلی در عصر پسا حقیقت به همت سازمان فضای مجازی سراج برگزار شد و طی آن مفاهیم و آموزه های این عرصه برای شرکت کنندگان در این مراسم آموزش داده شد.

جامعه هدف این رویداد ملی، اساتید دانشگاه، معلمان، حوزویان، نخبگان فرهنگی، جامعه رسانه ای و  NGOها هستند و با هدف چارچوب‌سازی برای شناخت رخدادهای اجتماعی -رسانه‌ای برگزار می شود تا کنش‌گران فرهنگی و اجتماعی با پرهیز از تقلیل‌گرایی، با نگاهی روش‌مند و مبتنی بر نظریات علمی، با اخبار جعلی مواجه شوند.

چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی با رویکرد خبر جعلی در عصر پسا حقیقت، در سه حوزه موضوع ، محتوا و قالب برگزاری، رویدادی نو در حوزه توانمندسازی کنشگران اجتماعی است که برخی از از جنبه های آن برای نخستین بار در کشور مورد توجه قرار گرفته است.

امل در این میان فهم نخبگان و کنشگران اجتماعی نباید تقلیل گرانه باشد، خبر جعلی مهم است اما اگر در نگاه منظومه ای در جامعه ای زندگی می کنیم که گسل های اجتماعی و قومی، مذهبی و ... دارد باید فارغ از سواد رسانه ای جامعه را نسبت به خودش به خود آگاهی برسانیم، خود آگاهی جامعه ایرانی نسبت به شکاف های موجود در جامعه ضروری است.

* عدم وجود حقیقت تاریخی در فرهنگ غرب باعث رشد اخبار جعلی در پساحقیقت می شود 

سیدمجید امامی دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور بیان داشت: عدم وجود حقیقت تاریخی و تحلیلی در فرهنگ غرب باعث می شود اخبار جعلی در پساحقیقت فرصت رشد پیدا کند، امروز هوش مصنوعی و مولتی مدیاها در اساس داده های خود و متناسب با ذائقه مردم پیام های سیاسی و اخبار خود را تولید و بازنشر می دهند. 

وی افزود: ما می خواهیم همانگونه که قفل های کشور در حوزه های مختلف را با توان و تخصص جوانان باز کردیم جوانان در این عرصه نیز نهایت توجه خود را در این حوزه به کار ببندند. 

دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور اضافه کرد: با اینکه کشورهای اروپایی و آمریکایی رژیمهای خاص حقوقی برای کنترل فضای مجازی تعریف کرده اند اما خود در تسلط بر این فضا مشکلاتی دارند البته ما در ایران اسلامی هنوز رژیم حقوقی مناسبی به ویژه در حوزه کودکان و نوجوانان برای این موضوع تعریف نکرده ایم. 

امامی بیان داشت: مفهوم پساحقیقت به واسطه اتفاقاتی تعریف شد که در نیمه قرن بیستم ایجاد شد و مفهوم واقعیت رسانه ای به طور جدی این بود که رسانه صرفا واقعیت را توصیف کند اما امروز خود واقعیت را رسانه می سازد و سرعت تحول فناوریهای اجتماعی باعث می شود استقلال وجود حقیقت از بین رفته و در دست رسانه قرار گیرد. 

وی با بیان اهمیت و نقش رسانه در عصر رسانه، تصریح کرد: در بحث جنگ خلیج فارس و کتابی که بعدها به همین نام منتشر شد، سی ان ان بود که واقعیت را به تصویر کشید و این مقوله مصداق این است که رسانه حقیقت را تعیین و ارائه می دهد. 

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به گستردگی مخاطبان در فضای مجازی، تشریح کرد: پساحقیقت متاثر از خود مخاطب بوده چون در واقع در این عصر معنای صداقت و حقیقت نزد مردم دنیا و تحت اثر رسانه است. 

وی گفت: عدم وجود حقیقت تاریخی و تحلیلی در فرهنگ غرب باعث می شود اخبار جعلی در پساحقیقت فرصت رشد پیدا کند، امروز هوش مصنوعی و مولتی مدیاها در اساس داده های خود و متناسب با ذائقه مردم پیام های سیاسی و اخبار خود را تولید و بازنشر می دهند و ما می خواهیم همانگونه که قفل های کشور در حوزه های مختلف را با توان و تخصص جوانان باز کردیم جوانان در این عرصه نیز نهایت توجه خود را در این حوزه به کار ببندند.

* در نظم نوین جهانی، تقابل با نظام های مستقل مدنظر است

کمیل خجسته عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این رویداد بابیان اینکه در نظم نوین جهانی، تقابل با نظام های مستقل مثل جمهوری اسلامی ایران مدنظر است، تصریح کرد روند اطلاع رسانی با رویکرد روایت سازی با هدف اقناع در این تقابل ها دیده می شود. 
مدرس سواد فضای رسانه با بیان اینکه تلاش دنیای استکبار و در راس آن آمریکا و رژیم صهیونیستی اثرگذاری بر مؤلفه‌های ششگانه قدرت است اظهار داشت: نظام‌های سیاسی و اقتصادی جمعیت نیروهای مسلح منابع طبیعی و حدود سرزمینی از جمله این مؤلفه‌هاست که از طریق شبکه سازی کمپین رگولاتوری پلتفرم‌ها داده‌ها در آنها اعمال نفوذ شده و درصدد ضربه زدن می‌آید که در این حوزه باید هوشمندانه اقدام کرد. 

خجسته تصریح کرد: اگر این حجم از انواع فعالیت‌های پیچیده‌ی رسانه‌ای را دریایی مواج و طوفانی در نظر بگیریم، قطعا احتیاج به دستگاه‌ها و نهادهایی داریم تا زمان بگذارند و به عنوان غریق نجات عمل کنند. این نهادها باید در این دریای متلاطم، ساحل یا جزیره‌ای امن و آرام ایجاد کنند تا افراد بتوانند از این حجم حملات به آن‌ها پناه ببرند.

وی درباره‌ی شکل‌گیری الگوی تحقق این هدف بیان کرد: باتوجه به جدید و تازه بودن موضوع مورد بحث، رسیدن به الگویی که بتواند این هدف را محق کنند، باید از طریق همین گروه‌ها ایجاد و خلق شود. ما با شکل جدیدی از پدیده‌های رسانه‌ای مواجهیم و به خلاقیت در این زمینه نیاز داریم.

این مدرس سواد رسانه ابراز داشت: در دوره‌ای از تاریخ ما ترکمنچای‌ها را قضاوت و عوامل آن را شماتت می‌کنیم اما وقتی دقیق بررسی می‌شوند متوجه می‌شویم که آن‌ها شجاعانه در میدان بودند اما اشتباه آنان این بوده که با شمشیر به جنگ با آتش رفته بودند. به طور مشخص در چنین شرایطی می‌توان حدس زد که پیروز و بازنده میدان چه کسانی هستند.

وی در پایان اضافه کرد: باتوجه به این مثال باید رویه خود را تغییر دهیم و روش‌ها و ابزارهایمان را محتول کنیم؛ چراکه در آینده مورد قضاوت قرار خواهیم گرفت. سازمان سراج به عنوان یکی از پیشروهای این جریان می‌بایست برای به‌دست‌آوردن این ابزارها اقدام و در این باتلاق، پناهی امن ایجاد کند.

*در دنیای متاورس و هوش مصنوعی باید آماده تحول بزرگ در رسانه باشیم

سیدسجاد شریعتی مسئول مرکز تحقیقات و آینده پژوهی سازمان فضای مجازی سراج در این همایش خاطرنشان کرد: اخبار جعلی به  نقطه شکست رسیده است و تا حدود یک الی دو سال آینده با استفاده از هوش مصنوعی و متاورس که زمینه تولید محتوای گسترده فراهم خواهد شد داده ها در ابعاد وسیعی تعریف خواهد شد که توان تحلیل گسترده  آنها وجود دارد و می تواند زمین بازی کل جهان را تغییر دهد.

شریعتی خاطرنشان کرد: اگر آموزش های همایش سواد رسانه ای سراج را در مباحث مربوط به هوش مصنوعی و متاورس بررسی کنیم کار در حوزه حفاظت فرد، خانواده و حاکمیت بسیار پیچیده تر می‌شود و همه باید آماده تغییر و تحول بسیار بزرگی در حوزه رسانه و فضای مجازی باشند که بسیار قدرتمند خواهد بود. 

این کارشناس تاکید کرد: وقتی هوش مصنوعی روی اکوسیستم می‌نشیند، اتفاق اصلی رخ داده است. هوش مصنوعی می‌تواند در ردیف بالای اکوسیستم دیجیتال بنشیند و اپلیکیشن‌های مختلف را ارائه دهد. باید هوش مصنوعی را به عنوان یک آگاهی در نظر بگیریم. این فناوری می‌تواند رده‌های بالاتر را درک کند.

وی به تشریح ۴ اتفاق در مسیر اصلی و کاربرد هوش مصنوعی و دیپ فیک‌ها پرداخت و گفت: دیپ‌فیک، اتاق پژواک گوینده، اتاق پژواک محتوا و دستکاری داده پایه این ۴ مسیر اصلی است. این چهار مسیر، اصلی‌ترین مسیرهای مسامحت هوش در حوزه خبر جعلی و اطلاعات غلط است. هر کدام از این ابزارها می‌توانند به تنهایی موج‌های سایبری و رسانه‌ای را در راستای تولید و انتشار اخبار دروغین ایجاد کنند.

شریعتی خاطر نشان کرد: دیپ‌فیک‌ها در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. برجسته‌ترین عملکرد دیپ‌فیک‌ها علیه سیاستمداران و فضای سیاسی صورت می‌گیرد اما زمانی خطرناک‌تر می‌شود که به تولید فضای جعل و دروغ در جامعه وارد شود. در این صورت باید بترسیم که ممکن است کلاهبرداری‌ها اتفاق بیفتد، فیلم بسازند و روابط انسان‌ها را تخریب کنند. باید از فیک‌نیوزها تا جایی بترسیم که به جهان دروغین برسیم و دروغ سراسر روابط انسانی را بگیرد.

 سازمان سراج باید در باتلاق رسانه‌ای پناهی امن ایجاد کند

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: سازمان سراج به عنوان یکی از پیشروهای جریان رسانه‌ای کشور، می‌بایست برای به‌دست‌آوردن ابزارهای تحول این زمینه اقدام و در این باتلاق، پناهی امن ایجاد کند.

کمیل خجسته، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در حاشیه چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی که در محل مجتمع آدینه تهران در حال برگزاری است در گفت‌وگو با سراج24 به تشریح ابعاد موضوع سواد رسانه پرداخت و گفت: موضوع سواد رسانه صرفا به تولیدمحتوا فکر نمی‌کند؛ بلکه علاوه بر تولید، به نوع اثرگذاری و ارتباط‌گیری با مخاطبی که امروز به کاربر و بازیگر فعال تبدیل شده، توجه می‌کند. این باعث شده که موضوع ما از محتوای صرف، در فضای ارتباطات یک گام جلوتر برود.

وی افزود: به همین منظور ادبیات‌هایی در این زمینه مانند ادبیات دستکاری و ادبیات تغییر رفتار داریم که از دستکاری اجتماعی ناشی می‌شود و مملو از اخبار، روایت‌ها قصه‌های راست و دروغ و میدان‌های واقعی است که در آن اتفاقات مختلفی روی می‌دهد.

این مدرس سواد رسانه در ادامه توضیح داد: در این راستا بعضا افراد اتفاقات واقعی را در دنیای حقیقی رقم می‌زنند و آن را در رسانه مطرح کنند تا مخاطب واقعی یک برداشت خاصی از آن داشته باشد. بنابراین ما فقط با فیک‌نیوز و محتوای جعلی مواجه نیستیم؛ بلکه با انواع محتواهای آزاردهنده، ناخواسته و محتوایی که به ظاهر حقیقی است اما باطن غیرحقیقی دارد و مخاطب را برای اهداف سوء هدف قرار داده، روبه‌رو هستیم.

عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تعریف رسانه مصنوعی اظهار داشت: رسانه مصنوعی که با عنوان Synthetic Media مطرح می‌شود در واقع خود را حقیقی نشان می‌دهد. رسانه هم می‌تواند مصنوعی باشد و در واقع هدف دیگری را برای تاثیرگذاری بر مخاطب پیش می‌برد. این نوع از رسانه به تازگی در حال شکل‌گیری بر پایه هوش مصنوعی است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی توضیح داد: در این راستا بعضا افراد اتفاقات واقعی را در دنیای حقیقی رقم می‌زنند و آن را در رسانه مطرح کنند تا مخاطب واقعی یک برداشت خاصی از آن داشته باشد. بنابراین ما فقط با فیک‌نیوز و محتوای جعلی مواجه نیستیم؛ بلکه با انواع محتواهای آزاردهنده، ناخواسته و محتوایی که به ظاهر حقیقی است اما باطن غیرحقیقی دارد و مخاطب را برای اهداف سوء هدف قرار داده، روبه‌رو هستیم.

وی اضافه کرد: باید رویه خود را در برخورد با جنگ رسانه‌ای تغییر دهیم و روش‌ها و ابزارهایمان را محتول کنیم؛ چراکه در آینده مورد قضاوت قرار خواهیم گرفت. سازمان سراج به عنوان یکی از پیشروهای این جریان می‌بایست برای به‌دست‌آوردن این ابزارها اقدام و در این باتلاق، پناهی امن ایجاد کند.

خجسته تصریح کرد: اگر این حجم از انواع فعالیت‌های پیچیده‌ی رسانه‌ای را دریایی مواج و طوفانی در نظر بگیریم، قطعا احتیاج به دستگاه‌ها و نهادهایی داریم تا زمان بگذارند و به عنوان غریق نجات عمل کنند. این نهادها باید در این دریای متلاطم، ساحل یا جزیره‌ای امن و آرام ایجاد کنند تا افراد بتوانند از این حجم حملات به آن‌ها پناه ببرند.

* ما درگیر جنگ ترکیبی و نزاع حق علیه باطل هستیم

دکتر امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، صبح امروز در چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی که در محل مجتمع فرهنگی آدینه برگزار شد، با بیان اینکه امروز تحولات اجتماعی در دست فضای رسانه است، گفت: ما درگیر جنگ ترکیبی و نزاع حق علیه باطل هستیم.

وی افزود: برای مقابله با این جنگ و نزاع، باید از آموزه‌های قرآنی در موضوع رسانه و تعاملات اجتماعی بهره بگیریم. قرآن کریم برای ما آموزه‌های زیادی دارد که بر اساس نص صریح و الگوهای اجتماعی آن، می‌توانیم فاسق و مومن را تشخیص دهیم.

دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور با اشاره به سوره نبا، گفت: در این سوره، رسالت پیامبر و ارتقاء از توحید به ولایت مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین، راستی آزمایی و صحت سنجی خبرهای فاسقانه تعریف شده است که امروز در عرصه افکار عمومی و هویت زدایی‌ها بیش از پیش نیازمند آن هستیم.

دکتر امامی در پایان اظهار داشت: امروز در فضای مجازی، بازنشر و باز ارسال اخبار بدون کمترین آگاهی و بررسی به معضلی بزرگ تبدیل شده است که باید با آموزش و افزایش سواد فضای مجازی مقابله کنیم.

 

*هوش مصنوعی می‌تواند موجب تولید و انتشار اخبار جعلی شود

سید سجاد شریعتی، مسئول مرکز تحقیقات و آینده پژوهی سازمان سراج، در قالب سخنانی با عنوان "نسبت هوش مصنوعی با فیک نیوز و تحولی که ایجاد می‌کند"، گفت: هر چیزی که به عنوان جنگ ترکیبی، فیک نیوز، هجوم رسانه‌ای و حتی رسانه گ و زیست می‌شناسیم، با تحولات سال‌های آینده در هوش مصنوعی رخ می‌دهد، تغییر می‌کند و متحول می‌شود.

وی افزود: اگر خبر دروغی پخش می‌شود و افرادی را تحت تاثیر می‌گذرد، باید بررسی کنیم که آنچه در مسیر حرکت می‌کنیم، متوجه می‌شویم که جهان در هوش مصنوعی شکل می‌گیرد. هرچه کنش ورزی می‌خواهیم، باید در حوزه هوش مصنوعی باشد تا تاثیرگذار شود.

دکتر شریعتی با تاکید بر اینکه ابتدا باید هوش مصنوعی را بشناسیم، گفت: هوش مصنوعی در چهار نسل تعریف می‌شود. نسل اول هوش مصنوعی، هوش مصنوعی موبایل‌ها و کامپیوتر است که در دهه ۶۰ استفاده می‌شد. که این روند تا ۲۰۲۰ در همین حیطه وجود داشت. وی افزود: شکل بعدی هوش مصنوعی از ۲۰۱۰ آغاز شد به خاطر تحول در داده‌ها و اینترنت رخ داد. وقتی داده‌ای فراهم شد، انتقال نسل جدید میتوان پیدا کرد و خیلی چیزها وجود دارد که هنوز لمس نکرده‌ایم. باید تعامل با ماشین را بشناسیم و زبان ماشین را درک کنیم و متوجه شویم چگونه حرف ما را می‌شنود و چگونه سوال کنیم که به ما پاسخ بدهند.

وی نسل سوم هوش مصنوعی را AGI یا هوش مصنوعی عام توصیف کرد و گفت: در سراج به این نوع هوش، هوش مدبر یا عقل فعال می‌گوییم که می‌تواند به صورت انفرادی چیزها را یاد بگیرد، رشد کند، توسعه یابد و در پایان هوش را تولید کند. وی هوش مصنوعی نسل چهارم را تا ساینس یا علوم داده دانست و گفت: این نوع هوش بر مبنای تحلیل داده‌ها و آمارهای کلان است.

دکتر شریعتی با اعلام اینکه هوش مصنوعی ماشینی است که رفتارهای انسان را تقلید می‌کند، گفت: یادگیری ماشین جزئی از هوش مصنوعی است که به جایی می‌رسد که ماشین به ما داده ارائه می‌کند. وی با اعلام اینکه ماشین‌هایی که ساختار یادگیری انسان را تقلید کنند، عامل یادگیری عمیق می‌شوند، گفت: شبکه عصبی مصنوعی ماشین‌هایی هستند که مانند مغز انسان یاد می‌گیرند. وی با اعلام اینکه تقلید رفتار انسان می‌تواند قاعده محور باشد، گفت: هوش مصنوعی اطلاعات می‌گیرد، تقلید می‌کند و حتی می‌تواند مولد باشد بدین معنا که خارج از آنچه به او داده‌ایم، محتوا تولید کند.

وی با اشاره به مدل زبان‌های بزرگ، گفت: این مدل پردازش زبان‌های طبیعی دارد که بررسی می‌کند چگونه انسان‌ها کلمات را کنار هم قرار می‌دهند. وی با اعلام اینکه ماشین یاد گرفته روابط امی زبان‌ها چگونه است، گفت: هوش مصنوعی به فضایل کلمات توجهی نمی‌کند، فقط روابط کلمه‌ای را کنار هم قرار می‌دهد.

دکتر شریعتی با اعلام اینکه وقتی هوش مصنوعی روی اکوسیستم می‌نشیند، اتفاق اصلی رخ داده است، گفت: هوش مصنوعی می‌تواند بالای اکوسیستم دیجیتال بنشیند و اپلیکیشن‌های مختلف را ارائه دهد. وی با تاکید بر اینکه باید هوش مصنوعی را به عنوان یک آگاهی در نظر بگیریم، گفت: هوش مصنوعی می‌تواند رده‌های بالاتر را درک کند.

وی به تشریح ۴ اتفاق اصلی مسیر اصلی و کاربرد هوش مصنوعی، دیپ فیک‌ها، پر درخت و گفت: دیپ فیک،اتاق پژواک، اتاق محتوا و دستکاری داده، پایه ۴ مسیر اصلی است. این چهار مسیر اصلی‌ترین مسیرهای مسامحت هوش در حوزه خبر جعلی و اطلاعات غلط است. هر کدام از این ابزارها می‌توانند به تنهایی موج‌های سایبری و رسانه‌ای را در راستای تولید و انتشار اخبار دروغین ایجاد کنند.

وی هشدار داد: باید از فیک نیوزها تا جایی بترسیم که به جهان دروغین برسیم و دروغ سراسر روابط انسانی را بگیرد. وی گفت: برجسته‌ترین عملکرد دیپ فیک‌ها علیه سیاستمداران و فضای سیاسی صورت می‌گیرد. اما بیشتر زمانی خطرناک‌تر می‌شود که به تولید فضای جعل و دروغ در جامعه وارد شود. در این صورت باید بترسیم که کلاهباری‌ها اتفاق بیفتد، فیلم بسازند و روابط انسان‌ها را تخریب کنند.

وی با اعلام اینکه در سراج برای مقابله با این چالش‌ها، راهکارهایی را ارائه کرده‌اند، گفت: ما برای شناسایی و جلوگیری از اخبار جعلی، از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم. ما می‌توانیم با تحلیل داده‌ها، محتوا، منبع و مخاطب اخبار، میزان صحت و اعتبار آن‌ها را سنجیده و به مخاطبان اطلاع دهیم. ما همچنین می‌توانیم با آموزش و افزایش سواد فضای مجازی، مردم را قادر به تشخیص و انتقاد از اخبار جعلی کنیم.

 

*مواجهه با خبر جعلی جز با مشارکت کلیه اعضای جامعه امکان پذیر نیست

محمد لسانی پژوهشگر رسانه در حاشیه برگزاری چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی درباره لزوم برگزاری چنین رویدادهایی و اهمیت آن به خبرنگار سراج24،گفت:  در جامعه که دریافت ‌کننده و پذیرای پیام است یکی از مهمترین مسائل نقش نخبگان و پیشروان جامعه هدایت کننده بوده و روی جامعه  اثرگذار هستند.

وی با بیان اینکه چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی می‌خواهد به صورت علمی به حوزه خبر جعلی بپردازد، گفت: این رویداد درصدد این است که نخبگان که عموما دانشگاهی‌ها، کنشگران میدانی، اجتماعی و رسانه ای هستند را همراه و توانمند کرده تا بتوانند روی جامعه اثر گذار باشند.

این پژوهشگر رسانه ادامه داد: ما در حوزه ارتباطات یک جریان دو‌پله‌ای ارتباطات داریم که در این نوع ارتباط پیام به صورت مستقیم به مردم نمیرسد که در این صورت مردم میتوانند پیام را در نظر نخبگان سیقل زنند.

در پایان ایشان اظهار داشت مواجهه با خبر جعلی جز با مشارکت کلیه اعضای جامعه امکان پذیر نیست

 

*حقیقت یابی خبر از ماندگاری اخبار جعلی جلوگیری می کند

علیرضا پورجعفری روزنامه‌نگار و کارشناس رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار.سراج24، در رابطه با لزوم و اهمیت آموزش عملیات فکت چکینگ در چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی اظهار  کرد: یکی از مواردی که این روزها در فضای رسانه و فضای مجازی باید مورد توجه قرار بگیرد، بحث شناخت خبر جعلی است که در این رویداد تحت عنوان «خبر جعلی در عصر پساحقیقت» به این مهم پرداخته شده است.

وی با بیان اینکه مولفه‌های فنی و ساختار خبر جعلی همانند خبر راست است توضیح داد: تفاوت خبر جعلی و خبر راست در این است که برخی رسانه‌ها با تکنیک‌های رسانه‌ای و با استفاده از عکس‌ها و ویدئوها خبر را به صورت وارونه به مخاطب منتقل می‌کنند.

این کارشناس رسانه :نگاه نقادانه» را در مواجهه با رسانه‌ها امری مهم دانست و افزود: نگاه نقادانه در ادبیات آکادمیک و ادبیات علمی به معنای پرسشگر است؛ در واقع اگر مخاطبان رسانه‌ها در برابر محتواهایی اعم از  عکس، ویدئو و یا یک خبر نگاه پرسشگر داشته باشند، می‌توانند به حوزه فکت چکینگ و حوزه اخبار جعلی ورود کنند.

پورجعفری ادامه داد: عملیات فکت چکینگ یک استراتژی‌هایی مثل صحت‌سنجی منبع و صحت‌سنجی زنجیره انتشار و مراحلی چون جمع کردن داده‌ها، پالایش و در نهایت نوشتن زنجیره گزارش با استفاده از چهاربلوک خبری دارد که اگر کاربران رسانه‌ای و مخاطبان فضای مجازی از فکت چکینگ استفاده کنند، قطعا تحت تاثیر اخبار و محتواهای جعلی قرار نخواهند گرفت.

وی در پایان گفت: بحث‌های مهم دیگری چون «زمینه‌های شکل‌گیری خبر جعلی»، «جنجالی بودن موضوعات» و «قله‌های روایت در خبر جعلی» وجود دارد که خوب است در این رویدادها به این موضوعات نیز پرداخته شود.

 

* با ایجاد تغییر از طریق«خلق نمونه‌های موفق کوچک» می‌توان در هر عرصه‌ مسائل اجتماعی بهره گرفت

دکتر محسن دنیوی مدیر گروه سیاست گذاری و مطالعات راهبردی پژوهشکده فرهنگ و هنر در حاشیه چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی در گفت‌وگو با خبرنگارسراج24، اظهار کرد: ایده «ایجاد تغییر از طریق خلق نمونه‌های موفق کوچک» ایده‌ای است که می‌توان از آن در هر عرصه‌ای در زمینه مسائل اجتماعی بهره گرفت.

 وی خاطرنشان کرد: این ایده به کنش‌گران اجتماعی کمک می‌کند تا بتوانند تغییرات بزرگ و دامنه‌داری از طریق همان نمونه‌های موفق کوچک ایجاد کنند.

دنیوی به دیگر کاربردهای این ایده اشاره کرد و افزود: در حوزه فضای مجازی، سواد رسانه و اخبار باز هم این ایده پاسخگو خواهد بود‌.

وی تصریح کرد: از طریق کشف و شناسایی نمونه‌های موفق کوچکی که توانسته‌اند در زمینه اخبار جعلی موفق باشند، می‌توان جامعه را در برابر فیک‌نیوزها واکسینه‌ کرد.

دنیوی تاکید کرد: همچنین می‌توان از «ایده «ایجاد تغییر از طریق خلق نمونه‌های موفق کوچک» برای نحوه واکنش‌ها به خبر جعلی و یا جلوگیری از انتشار اخبار جعلی و یا هرگونه کنش‌ دیگری در زمینه خبر جعلی استفاده کرد.

وی ادامه داد: با پیدا کردن نمونه‌های موفق و همچنین شناخت و بررسی  ظرایف چگونگی رخداد اخبار جعلی از طریق رشد و تکثیر آنها می‌توان تغییراتی را ایجاد کرد که یقینا چشمگیر خواهند بود.

دنیوی در پایان گفت: با بهره‌گیری از «ایده تغییر از طریق نمونه‌های موفق کوچک» می‌توان بدون تغییرات بزرگ مثل تغییر در فرهنگ عمومی و ساختارها و خیلی موارد دیگر، به عنوان یک روش و شیوه برای حل مسایل اجتماعی استفاده کرد.

* لزوم آموزش عمومی تاکتیک های مواجهه با اخبار جعلی فیک نیوزها

یوسف خدابنده‌لو دکترای روانشناسی با اشاره به کاربردی‌تر بودن همایش امسال نسبت به سال گذشته و ضرورت برگزاری چنین همایش‌هایی، تشریح کرد: ایجاد فضای دوقطبی توسط اخبار جعلی موجب اضطراب مردم و در پی آن کاهش بهره‌وری نیروی انسانی است که خود موجب افزایش اضطراب و ناامیدی می‌شود. 

وی افزود: وقتی جامعه به ناامیدی برسد نقطه پایان است که فرد به سمت خودکشی سوق پیدا می کند بنابراین باید حداقل تکنیکها به مردم آموزش داده شود که در مواجهه با چنین شرایطی توان مقابله داشته باشند. 

ما در نبرد رسانه‌ای، به منابع انسانی و مربیانی نیاز داریم که بتوانند آموزش عمومی ارائه دهند

محمدحسین ساعی، عضو هیأت علمی دانشگاه صداوسیما، در حاشیه چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی در گفت‌وگو با سراج24 به تشریح نیازهای رسانه در جنگ با دشمنان اشاره کرد و گفت: نکته اصلی این است که ما در این نبرد، به منابع انسانی نیاز داریم که از آن به عنوان انسان‌رسانه نام برده می‌شود و مهم‌ترین نیاز ما در این زمینه است. در مرحله بعد به مربیانی نیاز داریم که بتوانند به عموم مردم آموزش‌های لازم را عرضه کنند.

وی ضمن تاکید بر اهمیت این دو موضوع در جنگ رسانه‌ای، توضیح داد: اگر بتوانیم این دو جایگاه را، یعنی افرادی که خود تبدیل به انسان‌رسانه شده‌اند و می‌توانند در مقابل حملات و تهاجماتی که در قالب فیک‌نیوزها و خبرهای جعلی می‌آید مقابله کنند و همچنین مربیانی که بتوانند مردم را آموزش دهند تا کمتر متاثر از این فضا شوند، داشته باشیم، ارکان اصلی یک مقابله ملی با این فضا را ایجاد کرده‌ایم.

عضو هیأت علمی دانشگاه صداوسیما خاطر نشان کرد: سطوح دیگری مانند زیرساخت‌ها و تنظیم‌گری در بحث حاکمیت نیز از جمله نیازهای دیگر است تا بتواند این فرایند را تکمیل کند اما حضور دو قشری که پیشتر به آن‌ها اشاره شد، الزامی است و بدون حضور آن‌ها حتما دچار مشکلات جدی می‌شویم.

این کارشناس سواد رسانه اظهار داشت: اگر تا امروز در این زمینه با مشکل مواجه شده‌ایم، به نقص و کمبود در این دو جایگاه برمی‌گردد. ما در حال حاضر مربیان خوبی برای آموزش سواد رسانه‌ای به مردم نداریم. در مدارس و خارج از مدارس مانند دانشگاه‌ها، میان عموم مردم و حتی بخش‌های آموزشی در فضاهای رسانه‌ای کشور، این مشکل وجود دارد و حس می‌شود.

در شرایط پسا حقیقت ، همدلی،گفتگو و همستگی اجتماعی نسبت به تفکر نقاد از اهمیت بالاتری برخوردار است

مدیر مرکز سواد فضای مجازی سازمان سراج  در اختتامیه رویداد سواد فضای مجازی: پساحقیقت شرایطی است که افکار عمومی تحت تاثیر عواطف و احساسات هستند و قضاوت های آن ناظر به فکت و واقعیت اتفاق نمی افتد.

مدیر آکادمی زیست پلاس گفت: برخی مسایل کشور و خاصه مسایلی که اعتماد به حاکمیت را مخدوش می کند منجر به ایجاد شرایطی می شود که تعامل مردم و حاکمیت را به چالش می  کشد و همبستگی اجتماعی را کاهش خواهد داد. 
 
اصغری «پساحقیقت» را مفهومی معرفی کرد که علارغم این که در نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت ولی در سال های اخیر مخصوصا بعد از انتخابات آمریکا ۲۰۱۶ مهم تر تلقی شد و  با جدیت بیشتر  مورد بحث و بررسی قرار گیرد. 

اصغری توضیح داد: پساحقیقت یک وضعیت اجتماعی است که شخصیت و باورها و عواطف افکار عمومی در داوری هایشان از مسایل اهمیت دارد و این قضاوت لزوما با واقعیت هم خوانی ندارد؛  
وی در ادامه افزود:در این شرایط جامعه مبتنی بر استدلال و بیان شواهد به داوری مسایل نمی نشیند یکی از دلایل مهم ایجاد این شرایط کاهش سرمایه اجتماعی است. 
 
وی ادامه داد: البته دلایل دیگری نیز می توان برای ایجاد و تداوم این شرایط نام برد ، ایجاد فضای دوقطبی در جامعه منجر به ایجاد ارزیابی های دو قطبی می شود و هیجانات را منشا واکنش به مسایل می کند 
علاوه بر زمینه های اجتماعی رسانه ها نیز با ایجاد واقعیت رسانه ای که نسبتی با جهان اجتماعی ندارد وضعیت را پیچیده تر می کنند 
در وضعیت پسا حقیقت راهکار اصلی تقویت تفکر انتقادی نیست چرا که کسر بزرگی از افکار عمومی مسایل را ناظر به مهارت های شناختی تحلیل نمی کنند 
ممکن است در این شرایط شما استدلال و فکت برای اثبات مدعای خود اقامه کنید و یا مبتنی بر فکت چکینگ ادعایی را باطل اعلام کنید ولی نکته مهم این است که افکار عمومی در این شرایط با شما همراهی ندارد و با استدلال نسبت وثیقی برقرار نمی کند 
  
مدیر مرکز سواد فضای مجازی سازمان سراج تاکید کرد: باید افکار عمومی را نسبت به واقعیت عینی حساس تر کنیم و احساس همدلی و مشارکت اجتماعی را بالا ببریم اگر افکار عمومی به صورت طبیعی (زمینه های اجتماعی) و یا مصنوعی (برساخت رسانه ای) نسبت به امر واقع موضع گیری داشته باشد.  
 
اصغری ضمن ابراز تاسف نسبت اتفاقاتی که در چند سال اخیر افتاده است بیان داشت متاسفانه مسایل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و از سویی دیگر رسانه های بیگانه شرایطی را در کشور ایجاد کرده اند که همبستگی اجتماعی کاهش پیدا کرده است. 
  
 این پژوهشگر و فعال حوزه رسانه به بیان راهکارهای مدیریت در دوران پساحقیقت پرداخت و ابراز داشت: در گام اول باید احساس همدلی را در میان جامعه و مسئولین نسبت به مسایل و مشکلات بالا ببریم. ارتباط اقناعی مبتنی بر استدلال به تنهایی در این شرایط راهگشا نخواهد بود. پس از ایجاد همدلی و تلاش بر ترمیم اعتماد مخدوش شده امکان دیالوگ و گفتگو فراهم می شود.

در گام بعد تاکید بر مشترکات و امور بدیهی با رویکرد علمی و تاریخی به طرح مسایل پیچیده اجتماعی توسط نخبگان پرداخته شود. مبتنی بر این رویکرد افزایش امید اجتماعی و سرزندگی جامعه ایرانی را خواهیم داشت.