اوقات شرعی تهران
اذان صبح ۰۴:۲۸:۵۶
اذان ظهر ۱۲:۰۹:۵۹
اذان مغرب ۱۸:۴۱:۵۵
طلوع آفتاب ۰۵:۵۴:۴۷
غروب آفتاب ۱۸:۲۳:۴۵
نیمه شب ۲۳:۲۶:۵۰
قیمت سکه و ارز
۱۴۰۱/۰۸/۱۵ - ۰۸:۴۵

تحلیل برخی از خصایص حضرت معصومه سلام الله علیها

دهم ربیع‌الثانی،سالروز وفات بانوی بیست و هشت ساله حضرت معصومه (س) است. در فردای روز وفات آن حضرت، قصد داریم به تحلیل شخصیت این بانوی کریمه اهل بیت(ع) پرداخته و نسبت به ابعاد وجودی آن حضرت معرفت و شناخت پیدا کنیم.

تحلیل برخی از خصایص حضرت معصومه سلام الله علیها

به گزارش سراج24؛ معرفت به خصایص عرشی کاربردش در این است که آن خصایص را الگو و اسوه خود قرار داده و با نهادینه کردن آن خصایص در رفتار عملی خویشتن فاصله و نسبت بین خود با حضرت را نزدیک کنیم، با چنین رویکردی به تحلیل چند  خصیصه می‌پردازیم.

پیشگویی ولادت

نخستین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها (پیشگویی در تولد) است.

به این معنا که هرچند در بین معصومین علیهم‌السلام پیشگویی ولادت آنان مسبوقه به سابقه است، چرا که در چگونگی ولادت امام باقر علیه السلام روایت شده است که پنجاه سال پیش از ولادت شان، رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله خطاب به جابربن عبدالله انصاری فرمودند:

"ای جابر تو زنده می‌مانی تا آنکه فرزندم «محمد بن علی بن الحسین علیه‌السلام» را که در تورات به «باقر» معروف است ملاقات کنی، چون وی را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان."

جابر پس از رحلت رسول خدا (ص)  در مسجد پیغمبر (ص) می‌نشست و به امید دیدار پیشوای پنجم (ع) و در انتظار رسیدن آن لحظه‌ موعود برای رساندن سلام رسول اکرم (ص) فریاد برمی‌آورد: «یا باقر العلم» «یا باقر العلم» ای شکافنده‌ علم، ای شکافنده‌ دانش. مردم مدینه که به این راز آگاه نبودند می‌گفتند: جابر (بر اثر پیری و ضعف نیروی اندیشه) هذیان می‌گوید.

جابر در پاسخ آنان می‌گفت نه به خدا هذیان نمی‌گویم و لیکن از رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرمودند «تو به زودی مردی از خاندان مرا درک خواهی کرد که نام او نام من و شمایل او شمایل من است، علم و دانش را می‌شکافد» من بر اساس پیشگویی پیامبر (ص) این سخن را بر زبان می‌آورم.

جابر عمری دراز یافت تا اینکه طبق نقل امام صادق(ع) روزی امام باقر(ع) به نزد وی رفت و بر او سلام کرد. جابر جواب سلام را داد و چون نابینا بود پرسید: چه کسی هستی؟ فرمود: محمد بن علی بن الحسین. جابر گفت: فرزندم پیش بیا، امام (ع) نزدیک رفت. جابر دست امام (ع) را بوسید و خود را روی پای وی انداخت، می‌بوسید و می‌گفت رسول خدا (ص) تو را سلام رسانده است و از آن پس جابر پیوسته خدمت امام (ع) می‌رسید و از محضر پر فیض شان استفاده می‌کرد.«بحار، ج۴۵، ص۲۹۴».

همچنین در پیشگویی ولادت حضرت مهدی علیه السلام آمده است پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: "الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقا" (همان، ج۳۶، ص۳۰۹)؛

«مهدی از فرزندان من است، اسم او اسم من و کنیة او کنیه من است و او از لحاظ جسمی و روحی و اخلاق شبیه ترین مردم به من است».

اما در بین امام زادگان تنها حضرت معصومه سلام الله علیها است که ۴۵ سال پیش از تولدش امام صادق علیه السلام در ملاقاتی که با یکی از اصحاب داشت تولدش را با جزئیات این چنین  پیشگویی کرد و خطاب به آن شخص فرمودند «تعجّب نکن! این کودک فرزند من، موسی است. خداوند از او دختری به من عنایت کند که نامش فاطمه است، او در سرزمین قم به خاک سپرده می‌شود و هر کس او را در قم زیارت کند، بهشت بر او واجب است» (مِنهاج الدُّموع ص ۴۴۱).

 

عالمه غیر متعلمه

دومین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها ((عالمه غیر متعلمه)) است.

به این معنا که هرچند علوم اکتسابی غیرحضوری نیازمند به تعلیم، آموزش و مکتب دیدن است؛ ولی از خصوصیت معصومین علیهم السلام این است به دلیل اینکه آنان مظهر اسماءالحسنی و تجلی صفات جمال و جلال الهی هستند همه سنخ و جنس علوم‌شان از جنس علم حضوری ولدنی است.

حضرت معصومه هرچند پیامبر و امام نیست؛ ولی شواهد و قراینی وجود دارد که تایید می‌کند که ایشان نیز در همین سن کوتاه خودشان، آن چنان در سلوک معنوی طی طریق کرده بودند که مظهر اسماءالحسناء شده بودند و علوم اکتسابی برای آن حضرت از سنخ و جنس علم حضوری شده بود و شخصیت «معلمه غیر متعلمه» داشتند که مکتب نرفته و معلم ندیده بر علوم احاطه داشتند.

از همین رو از یکی از علمای معروف نجف اشرف، مرحوم آیه الله مستنبط(ره) نقل شده که گفت: از کتاب (کشف اللئالی) که نسخه خطی آن در کتابخانه شوشتری‌های نجف موجود است، روایت شده: "روزی جمعی از شیعیان برای دریافت پاسخ پرسش‌های خود، به محضر امام کاظم(ع) رهسپار شدند، آن حضرت مسافرت کرده بود نظر به این که آنها ناگزیر به مراجعت بودند، پرسش‌های خود را نوشتند و به افراد خانواده امام کاظم(ع) تحویل دادند تا در سفر بعد به آن نایل شوند.

هنگام خداحافظی دیدند حضرت معصومه(س) پاسخ پرسش‌های آنها را نوشته و آماده کرده است، آنها شادمان شدند و آن را گرفتند.

هنگام مراجعت در مسیر راه با امام کاظم(ع) ملاقات کردند و ماجرا را به عرض رساندند، امام آن نوشته را از آنها طلبید و مطالعه کرد و پاسخ‌های حضرت معصومه (س) را درست یافت سه بار فرمودند: فداها ابوها، پدرش به فدایش باد (بحارالانوار, ج۶۰, ص۲۲۸).

این موضوع در زمانی رخ داد، که حضرت معصومه (س) خردسال بودند و در این هنگام حدود ده سال سن داشتند. این ماجرا انسان را به یاد حضرت فاطمه زهرا(س) می‌اندازد که پیامبر اکرم(ص) در شأن او مکرر فرمودند: فداها ابوها؛ پدرش به فدایش باد (بحارالانوار,، ج۶۰، ص۲۲۸ ).

     

تجلی شخصیت زن باهویت اسلامی

سومین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها که می تواند الگو و اسوه زنان باشد (تجلی شخصیت زن با هویت اسلامی) است چرا که در تعریف و تفسیر زن چند تفسیر بین (افراط و تفریط) و (موسع و مضیق) وجود داشته و دارد: یک نظر بسته و متحجرانه بر این است زن در نظام هستی آفریده شده تا تولید مثل کند و هیچ حق اجتماعی ندارد و نبایست از چهاردیواری خانه خارج شود.

در مقابل روشنفکر مابانه متاثر از قرائت غربی‌ها است و آن این که زن آزاد کامل است و می‌تواند تا مرز برهنگی در صحنه اجتماع حضور پیدا کند.

ولی حضرت معصومه سلام الله علیها با شخصیت اسلامی خود تفسیر سومی از هویت زن را درپیش روی همه قرار داده است و آن این که زن شایسته آن بانویی است حضور در اجتماع به هیچ وجه آسیبی به عفت و پاکدامنی وی نزند، عفت و پاکدامنی هم مانع از حضور در اجتماع و نقش آفرینی وی نشود و این دور در صورتی قابل جمع است  که زن به گونه‌ای در جامعه  حضور پیدا کند که شخصیتش کانون توجه مردان قرار بگیرد؛ نه اندام فیزیکی زنانه وی، و همچنین وی نیز توجه به شخصیت مردان نگاه و نظر داشته نه اندام فیزیکی شخص مردان. چرا که حضرت زهرا سلام الله علیها در پاسخ به همین پرسش که زن عفیف چه مشخصه‌ای دارد فرمودند: «خَیْرُ النِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَّ الرِّجَالُ:بهترین زن، زنی است که مردان را نبیند و مردان هم او را نبینند (مکارم الاخلاق، ص۲۳۰).

باهمین شخصیت زنانه اسلامی است که در سن بیست و هشت سالگی درحالی که مجرد بود با کاروانی از مردان سفر هزار کیلومتری از مدینه تا طوس را در پیش گرفتند تا به امام زمانش به پیوندند و این پیامی در خود داشت که زن می‌تواند در عین اجتماعی بودن، عفیف و محجب باشد و در عین محجب وعفیف بودن، اجتماعی باشد.

ولایت‌مداری

چهارمین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها که می‌تواند الگو و اسوه برای همه پویندگان روش و منش آن حضرت در هر عصر و زمانه‌ای باشد (ولایت‌مداری و تعبدبه امام زمانش) است. به این معنا که در شرایطی بس سخت که حضرت رضا علیه السلام از چند جبهه مورد تهاجم قرار گرفته بودند، که از یک سو واقفیه به بهانه اینکه ۴۲ سال از عمر امام علیه السلام می‌گذشت ولی صاحب فرزند نشده بودند؛ درحالی که امامت بایست از نسل امام استمرار پیدا کند؛ منکر امامت امام شده بودند و برخی دیگر از بستگان امام علیه السلام با القاء شبهه واقفیه که امام جواد علیه السلام چهره‌اش گندمگون است و هیچ امامی چنین چهره ای نداشتند منکر فرزند بودن امام بودند که با آوردن عالم قیافه شناس و شهادت وی این فتنه پایان یافت و از طرف سوم برادر دیگر امام "زید النار" با متهم کردن امام به کندر وی و سازش با خلیفه بنی‌العباس قیام خشونت زایی به راه انداخته بود و در مقام رقابت با آن حضرت قرار داشت و مأمون هم نیز با متهم کردن امام علیه السلام به قیام در مقام احضار آن حضرت به مرو بود، در این میان شک و تردید حضرت معصومه سلام الله علیها از جمله طلایه داران تعبد به ولایت  حضرت رضا علیه السلام است به گونه ای بی قرار ایشان بودند که فراق شان را تحمل نکردند و پیمودن راه سخت چند هزار کیلومتری مدینه تا مرو را در پیش گرفتند تا به امام زمانش برسند و در حضورشان مشرف شوند. (منتخب میزان الحکمه، ص۲۳۴)

ثانیاً: در عصر امام کاظم(ع) جوانان شایسته‌ای از تبار امام حسن مجتبی(ع) و حضرت سیدالشهدا(ع) و نیز در میان شیعیان افرادی وجود داشتند که می‌توانستند همسران مناسب آنان باشند.

احتمال سوم آن است که اختناق هارون الرشید و وجود خفقان در آن دوران، چنان شدید بود که حتی کسی جرئت نداشت برای پرسیدن مسائل شرعی به در خانه موسی بن جعفر(ع) مراجعه کند، تا چه رسد به اینکه به عنوان داماد آن حضرت رفت و آمد دائمی با خانواده موسی بن جعفر(ع) داشته باشد؛ چرا که همین ارتباط نسبی زمینه‌ای را فراهم می‌ساخت تا هارون به اذیت و آزار او بپردازد. البته با اینکه هارون در مواردی تظاهر به دینداری می‌کرد، ولی ستمگری بی‌رحم بود.

یکی از مورّخین می‌گوید: هارون هنگام شنیدن وعظ از همه بیشتر اشک می‌ریخت و در هنگام خشم و تندی از همه ظالم تر بود. (الاغانی، ج۵، ص ۲۴۱) و همین مرد دو هزار کنیز داشت که سیصد نفر آنان مخصوص آوازخوانی و رقص و خنیاگری بودند. (تاریخ تمدن جرجی زیدان، ترجمه علی جواهر کلام، ص۱۶۲)

شیعیان در عصر خلافت هارون در تنگنا و فشار قرار داشتند و کسانی چون علی بن یقطین در تقیه به سر می‌بردند و کوچک‌ترین حرکات‌شان زیر نظر بود.

نمونه بارز آن داستان لباسی است که هارون به علی بن یقطین داد. این لباس ویژه خلفا بود و علی بن یقطین آن را به موسی بن جعفر(ع) اهدا کرد. حضرت آن را قبول نکردند و فرمودند: این لباس را نگهدار و از دست مده؛ زیرا در حادثه‌ای که برایت پیش می‌آید، به کار می‌آید، چندی بعد یکی از خدمتگزاران علی بن یقطین، نزد هارون شکایت کرد و گفت: لباس مخصوص را به موسی بن جعفر اهدا کرده است.

 هارون بلافاصله او را احضار کرد و از لباس پرسش کرد. او گفت: آن را در بقچه‌ای نگه داشته‌ام.

هارون دستور دارد تا فوراً آن را بیاورد. وقتی که نگاهش به لباس افتاد، گفت: بعد از این هرگز سخن سعایت کننده ای را درباره تو باور نخواهم کرد.(الارشاد، شیخ مفید، ص۲۹۳)

این گونه قضایا نشان می‌دهد که ارتباط موسی بن جعفر(ع) کنترل می‌شد و از طرفی زندانی شدن امام نیز، انگیزه خواستگاری از دختران آن حضرت را کاهش می‌داد. بعد از شهادت امام وحشت بیشتری بر مردم حاکم شد و حضرت رضا(ع) نیز تحت نظر قرار گرفت. در زمان مأمون آن حضرت به خراسان احضار شد و بعد از یک سال، حضرت معصومه(س) و جمعی از برادران او به خراسان حرکت کردند، اما در راه، حضرت معصومه(س) پیش از دیدن برادر، دار فانی را وداع کرد و امر ازدواج او هم تحقق نیافت.

بنابراین راز عدم ازدواج حضرت معصومه و خواهران او را نه در وصیت پدر باید جستجو کرد و نه در نبود همسر متناسب و هم کفو، علت آن، وجود اختناق شدید هارونی و مأمونی بود که باعث شد احدی جرئت نکند به راحتی به خانه موسی بن جعفر و بعد از او فرزندش رفت و آمد داشته باشد و داماد آن خانواده شود.

از طرف دیگر، زندانی شدن حضرت موسی بن جعفر(ع) و سرانجام شهادت او و احضار شدن حضرت رضا(ع) به خراسان و دور افتادن از خواهران، مزید بر این علت بود که حضرت معصومه سلام الله علیها ازدواج را در اولویت زندگی قرار ندهند و مجرد بمانند.

منبع: ایسنا
اشتراک گذاری
نظرات کاربران
هفته نامه الکترونیکی
هفته‌نامه الکترونیکی سراج۲۴ - شماره ۲۴۴
اخرین اخبار
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••