سراج24، محمد نیک‌ضمیر؛ همه ما وقتی با یک دختر ۱۳ ساله مواجه می‌شویم ممکن است او را کودک ندانیم، اما به چنین دختری جوان هم اطلاق نمی‌کنیم. «نوجوان» شاید بهترین توصیفی است که بتوان برای یک دختر ۱۳ ساله در نظر گرفت. دختری که معمولاً بلوغ جسمی و جنسی را تجربه می‌کند اما در جوامع شهری اغلب نمی‌توان متصور شد که این دختر با وجود بلوغ جنسی و جسمی، بلوغ عقلانی و روانی لازم برای مدیریت یک زندگی زناشویی را هم دارد.
اما این ماجرا برای دختران ۱۳ ساله تربیت شده در فرهنگ‌های شهری صادق است. واقعیت این است که در مناطق روستایی و عشایری وضعیت فرق می‌کند و دختران تربیت یافته در این فرهنگ در سنین کمتر از ۱۵ سالگی هم توانایی لازم برای اداره یک زندگی را دارند و آمار پایین طلاق در میان ازدواج‌های در سنین کمتر از ۱۵ سال، نشان می‌دهد این گروه سنی نه فقط به بلوغ روانی لازم برای ازدواج رسیده‌اند که ازدواج‌شان نسبت به ازدواج در سنین بالا موفق‌تر و پایدارتر است. شاید به این خاطر که دختران و پسران در سنین پایین‌تر توانمندی بهتری برای انطباق با یکدیگر دارند در حالی که در سنین بالا شخصیت افراد شکل گرفته و تغییر و تطابق با طرف مقابل برایشان ساده نیست.
بر اساس آمار دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور، دخترانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند، احتمال بقای ازدواج بیشتری دارند. ازدواج پس از ۳۰ سالگی، ریسک طلاق را بیشتر می‌کند و بالاترین میزان ازدواج موفق در رده سنی دختران جوان قرار دارد.
همچنین آمار‌های ارائه شده از سوی سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد بیشترین ازدواج‌های دختران گروه سنی ۱۴ سال و کمتر، با پسران گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال است. طبق این آمار تنها در ۵/۳ درصد ازدواج‌های زیر ۱۵ سال، زوجین اختلاف سنی بیش از ۲۰ سال دارند. از سوی دیگر این قبیل ازدواج‌ها در مناطق روستایی و عشایری به خصوص در مناطق مرزی معمول است. ازدواج‌هایی که همین حالا هم خیلی وقت‌ها ثبت نمی‌شود! اگر گذرتان به روستا‌های سیستان و بلوچستان بیفتد با پدیده بی‌شناسنامگی بچه‌هایی مواجه می‌شوید که هم پدر ایرانی است و هم مادر. اما از آنجایی که ازدواج آن‌ها در هیچ جا ثبت نشده، فرزندان‌شان شناسنامه ندارند. این پدیده در منطقه سیستان و بلوچستان به یکی از چالش‌های جدی بدل شده است.
بدیهی است در این مناطق در صورت سخت‌تر شدن مسئله ازدواج و ایجاد محدودیت سنی برای ثبت ازدواج، احتمال افزایش ازدواج‌های ثبت نشده بیش از قبل خواهد شد که این مسئله نه تنها هیچ کمکی به دختران کم سن و سالی که در این مناطق به خانه بخت می‌روند، نمی‌کند بلکه به دلیل ثبت نشدن ازدواج آن‌ها را با چالش‌های جدی‌تری مواجه خواهد کرد. بر اساس آمار منتشر شده «گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران» توسط مرکز آمار ایران، در بهار سال جاری بالغ بر ۷ هزار ازدواج دختربچه ۱۰ تا ۱۴ ساله و یک ازدواج دختر بچه کمتر از ۱۰ سال به ثبت رسیده است.
اگرچه این ازدواج‌ها ممکن است چالش‌هایی را برای دختران ایجاد کند، اما راهکار حذف ازدواج در سنین کمتر از ۱۵ سال تغییر قانون نیست چراکه هم‌اکنون نیز ازدواج دختران کمتر از ۱۵ سال در مناطقی با فرهنگ سنتی و قبیله‌ای صورت می‌گیرد.
طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح منوط است. پس در حال حاضر هم قانون برای محدودیت و نظارت بر ازدواج‌های زیر ۱۳ سال وجود دارد.
از سوی دیگر در برابر ثبت ۷ هزار ازدواج زیر ۱۵ سال، با آمار ۱۵ میلیونی از جوانان در سن ازدواج و افرادی که از سن ازدواج عبور کرده‌اند، عدد قابل توجهی نیست. با وجود این حدود ۱۵ میلیون نفری که در سن ازدواج هستند یا از سن مناسب ازدواج عبور کرده‌اند تاکنون هیچ‌گاه دغدغه دولت‌های اخیر نبوده‌اند.
حالا شاید اصلی‌ترین چالش به خصوص برای دختران موضوع تجرد قطعی در بین آنان باشد. در حال حاضر ۷ درصد دختران در جامعه ما در گروه سنی ۴۴-۴۰ سال مجرد هستند. در مردان نیز گروه سنی ۴۹-۴۵ سال نیز ۵/ ۴ درصد مجرد هستند.
از نگاه جمعیت‌شناسی، واژه تجرد قطعی برای افرادی به کار می‌رود که بدون حتی یک‌بار ازدواج، وارد سن ۴۰سالگی شده‌اند و از آنجا که احتمال مجرد ماندن این افراد بسیار بیشتر از ازدواج است، در محاسبه شاخص تجرد قطعی از آمار این بخش از جامعه بهره می‌برند و ورود به سن ۵۰ سالگی احتمال ازدواج را تقریباً به صفر نزدیک می‌کند. با وجود این، اما این گروه از جمعیت کشور به رقم آمار بالاتر انگار دیده نمی‌شوند!
