از موشک کروز و ویژگی‌های آن چه می‌دانید؟/ بیشترین تقاضای بازار جهانی برای موشک ضدسنگر و تانک/ پیش‌بینی فروش 66 میلیارد دلاری موشک تا سال2019+ تصاویر

به گزارش «سراج24»عبارت موشک کروز طیف وسیعی از وسایل پرنده را در بر می گیرد که مشخصات عملکردی آنها بسیار گوناگون است. موشک چینی کرم ابریشم با برد کمتر از ۱۰۵ کیلومتر و موشک آمریکایی روزآمد ای سی ام با بردی بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر نمونه هایی از موشک کروز هستند.

موشکهای کروز دارای ویژگی های کارکردی متفاوت شامل سرعت، ارتفاع پروازی و حتی نوع و قابلیت نفوذ در سامانه های دفاعی دشمن می باشند. علیرغم همه این تفاوت ها می توان موشک کروز را به طور کلی به صورت یک وسیله پروازی هدایت شونده خود اتکا تعریف کرد که با ایجاد و کنترل نیروی آیرودینامیکی به مسیر پروازی اش ادامه داده و ماموریت خود شامل محموله (اساسا سر جنگی) به هدف مورد نظر را انجام می دهد.

بر این اساس پهپادهای انتحاری را نیز می توان به نوعی موشک کروز تلقی کرد. اشاعه فناوری تسلیحاتی در حوزه موشکهای کروز با شتاب بیشتری نسبت به موشکهای بالستیک انجام می شود زیرا هزینه توسعه آنها در مقایسه با موشکهای بالستیک کمتر است.

ابعاد موشکهای کروز نیز متفاوت است. گرچه اغلب موشکهای کروز عملیاتی شناخته شده از موتورهای توربوجت و توربوفن استفاده می کنند اما استفاده از موتور راکتی سوخت جامد نیز در این نوع موشک ها مرسوم است. برخی موشکهای کروز بسیار سریع و پرقدرت به موتور رم جت مجهز هستند و در موارد نادری نصب موتور راکتی سوخت مایع بر روی موشکهای کروز نیز مشاهده شده است.

انعطاف پذیری موشکهای کروز یکی از ویژگی های اصلی آنهاست و اصولا رویکرد نوین در توسعه موشکهای کروز شامل توسعه همزمان گونه های مختلف هواپایه، زمین پایه و دریاپایه می باشد.برخی از موشک ها در مرحله اولیه پرواز و پس از رها شدن از پلتفرم حاملی از راکت تقویتی سوخت جامد برای تامین شتاب اولیه بهره می گیرند.

ارتفاع پروازی نیز از جمله مولفه های عملکردی متفاوت در موشکهای کروز است. برخی از این موشکها در ارتفاع های بسیار بالا و برخی دیگر در ارتفاع های پست و حتی برخی دیگر به صورت سینه مال بسوی اهداف خود روانه می شوند.

در آمریکا توسعه موشک های کروز تقریبا همزمان با موشکهای بالستیک آغاز شد اما بدلیل رقابت حساس و فشرده با شوروی و نیاز به تسلیحات راهبردی در آن زمان موشکهای بالستیک دوربرد گوی رقابت را از موشکهای کروز ربودند. اما با تغییر سناریوهای عملیاتی و فروپاشی شوروی در اواخر قرن بیستم غربی ها رویکرد متفاوتی به توسعه موشکهای کروز نشان دادند و به نحوی می توان اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم را به عنوان دوران طلایی موشکهای کروز تلقی کرد. روسیه نیز برنامه دقیقی برای توسعه توانمندی صنعتی موشکی خود در حوزه کروز دارد. اروپاییها نیز با تمرکز تلاش های خود در شرکت ام بی دی ای پروژه های جذابی برای توسعه موشکهای کروز هواپایه و دریاپایه در دستور کار دارند. چین از این قافله عقب نمانده و محصولات متنوعی عرضه کرده است. فعالیت سایر کشورها مانند پاکستان، تایوان، کره جنوبی و آفریقای جنوبی نیز در خور توجه است. در فهرست فعالترین کشورهای توسعه دهنده موشکهای کروز می توان به مواردی همچون روسیه، آمریکا، بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان، ایتالیا، رژیم صهیونیستی، ژاپن، نروژ، سوئد، تایوان و پاکستان اشاره کرد.

یک موشک کروز اساسا از چهار بخش اصلی بدنه، پیشران، سامانه هدایت و کنترل ناوبری و سر جنگی تشکیل می شود. در اواخر دهه ۱۹۶۰ آمریکا برای نخستین بار سامانه های پیشرانش توربینی را توسعه داد که با وزن کمتر از ۵۰ کیلوگرم صدها پاوند تراست تولید می کردند. در حوزه هدایت، ناوبری و کنترل در سالهای اولیه توسعه موشکهای کروز تمرکز بر استفاده از روشهای مبتنی بر تطبیق عوارض زمینی معطوف بود در حالیکه در ادامه گسترش کارکردهای ماهواره های ناوبری مانند جی پی اس و گلوناس هدایت ماهواره ای را بویژه برای مراحل میانی پرواز به گزینه ارجح تبدیل کرد. استفاده از جستجوگرهای راداری و تلویزیونی برای مرحله پایانی مرسوم می باشد.

سازه بدنه یک موشک کروز معمولا تحت تنش های بسیار شدید قرار نمی گیرد و حتی تنشهای سازهای اولیه ناشی از فرآیند شلیک در این نوع موشک به مراتب کمتر از موشکهای بالستیک است. بر اساس یک قاعده کلی مهندسی می توان به این نتیجه رسید که هر سازه ای که برای استفاده از یک هواپیمای کاملا متعارف مورد تائید باشد به راحتی به عنوان بدنه یک موشک کروز قابلی بهره برداری است.

طراحان سازه موشکهای کروز می توانند با اعمالی ضرایب ایمنی یک تا دو از صحت کارکردی بدنه این موشک اطمینان حاصل کنند. چالش های فناورانه در تولید موشکهای کروز تقریبا شناخته شده است و از آن میان می توان به شکل دهی لبه بال ها، یکنواختی بخش دماغه موشک، ساخت دقیق دهانه ورودی موتور و استفاده از فرآیندهای کنترل دیجیتال تولید و یکپارچه سازی قطعات اشاره کرد.

بر اساس این تحلیل می توان نتیجه گرفت که تولید انبوه موشکهای کروز متعارف نیاز به سرمایه گذاری هنگفت و ایجاد زیرساختهای فناورانه و دانشی پیچیده ندارد. از این رو تمرکز شرکتهای پیشرو در حوزه کروز برای توسعه موشکهای هنجارشکن بر کاهش سطح مقطع راداری و افزایش قابلیت نفوذ موثر این موشکها در لایه های پوششی سامانه های پدافندی دشمن معطوف شده است.

در بیانی جزئی تر می توان به فناوریهایی مانند اخلال راداری، تغییر الگوهای آثار راداری موتور، استفاده از رنگها و پوشش های جاذب امواج رادار و کنترل آثار حرارتی آیرودینامیکی در اطراف بالها و بدنه موشک اشاره کرد. فلسفه طراحی موشکهای کروز پرسرعت از مناطق متفاوتی نسبت به موشکهای کروز مادون صوت پیروی می کند و طراحان برای تغییر گونه های مختلف یک خانواده از موشک کروز بر حسب سرعت های پروازی انعطاف پذیری طراحان هواپیماها را ندارند. مطالعه در تاریخ صنعت هوافضا الگوهایی مانند استفاده از بال های متغییر در هواپیماهایی همجون اف - ۱۴ 9 اف-۱۱۱ با هدف بهینه سازی عملکرد این هواپیماها در رژیم های مختلف پروازی در ذهن متبادر می کند اما چنین الگوهایی در مورد موشک کروز قابل اعمال نیستند.

علیرغم همه این مباحث، موشک کروز به عنوان سلاحی کارآمد جای خود را در دنیای تسلیحات امروزی باز کرده و با توجه به روند سریع گسترش فناوری صنعت دفاعی به نظر می رسد توسعه این نوع موشک در آینده با اقبال بیشتری از سوی کشورهای مختلف جهان روبرو شود.

همانطور که اشاره شد ریشه طراحی و ساخت موشک کروز به سالهای نخستین پس از جنگ جهانی دوم باز می گردد. اما روند تحولات به گونه ای رقم خورد که استفاده عملیاتی قابل توجه از این موشکها و جلب توجه برنامه ریزان نظامی کشورهای مختلف به سوی آنها از اواخر قرن بیست و یکم پررنگ تر از پیش شد. از این رو موشک کروز را می توان میراثی قدیمی از صنعت دفاعی جهان برای میدانهای نبرد آینده دانست.

اقتصاد صنعت موشکی تاکتیکی در پنج سال آینده

مؤسسه فورکست اینترنشنال، پیشتر پیش بینی کرده بود در سال ۲۰۱۵ ارزش کل موشک ها و بمبهای هواپایه معامله شده در جهان به ۱۲/۳ میلیارد دلار خواهد رسید. این مؤسسه پیش بینی کرده که این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۱۳/۹ میلیارد دلار برسد. مطابق برآوردهای این مؤسسه، جهان در بازه پنج ساله ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ در مجموع ۶۶/۳ میلیارد دلار برای خرید ۲۰۱۵۰۰ فروند موشک و بمب هواپایه از انواع مختلف خرج خواهد کرد. این تعداد، در مقایسه با دوره زمانی مشابه قبلی خود ۴/۶ درصد کاهش را نشان می دهد. رشد هزینه ها در کنار کاهش نرخ تولید، تنها بیانگر این است که سامانه های موشکی به احتمال زیاد قیمتهای بالاتری را نسبت به گذشته تجربه میکنند.

موشکهای ضد تانک و ضد سنگر (چه زمین پایه و چه هواپایه) مانند همیشه بالاترین سهم را از داد و ستد حوزه موشکی طی پنج سال آینده خواهند داشت. پروژههای جاگم آمریکایی و اِم اِم پی/ اِم اِل پی متعلق به بخشی فرانسوی شرکت اِم بی دی اِی، بزرگترین پروژه های جدید این حوزه تا پایان دهه جاری میلادی خواهند بود. آمریکا با تولید ۱۰۹۱۳۰ فروند موشک به ارزش ۵/۳ میلیارد دلار، حدود ۲۷ درصد بازار جهانی (به لحاظ ارزش مالی) ضدزره تاکتیکی را در قبضه خود خواهد داشت. اروپا و روسیه هم در مجموع نزدیک به یک سوم از این بازار را به خود اختصاص خواهند داد. سهم چین از ارزش این بازار به نزدیک ۲۰ درصد خواهد رسید.

آخرین کتاب سال مؤسسه فورکست اینترنشنال تولید ۶۵۱۰ فروند موشک ضد کشتی (سطح به سطح یا هوا به سطح) به ارزش مجموع ۵/۶ میلیارد دلار را برای پنج سال آینده پیش بینی می کند. در این حوزه، مانند گذشته و بر خلاف دیگر حوزه های موشکی، سهم بیشتر بازار جهانی به چین و روسیه اختصاص دارد. از قدیم با توجه به برتری کمی و کیفی ناوگان دریایی آمریکا در جهان، قدرت هایی مانند شوروی سابق، روسیه و چین به سمت توسعه هرچه بیشتر موشکهای ضد کشتی سوق پیدا کرده اند. اما مؤسسه فورکست پیش بینی می کند که صادرات ضد کشتی این دو کشور با توجه به عرضه بیشتر سامانههای غربی و اقبالی مشتریان به آنها، کمتر خواهد شد. این مؤسسه اِم بی دی اِی اروپا، بوئینگ آمریکا، کونگزبرگ دفنس نروژ و ساب سوئد را شرکتهای غربی جلودار سامانه های ضد کشتی در آینده معرفی می کند. فورکست افزایش تولید موشکهای ضد کشتی در کشورهایی مانند ترکیه و برزیل را غیرقابل چشم پوشی می داند. برزیل موشک ضد کشتی منسوپ خود (محصول آویبراس) را تا سال ۲۰۱۸ عملیاتی می کند و آسلسان ترکیه نیز موشک آتماکا را آماده آزمایشی دارد. آتماکا موشکی بسیار شبیه به هارپون آمریکایی است. این مؤسسه در گزارش خود تاکید می کند که برنامه موسوم به اِل راسم که در آمریکا در حال پیگیری است، در چند سال آینده سهم آمریکا را از تولید و عرضه موشک های ضد کشتی در جهان بهبود خواهد بخشید. اِل راسم موشک برنامه مشترک توسعه موشک ضد کشتی آمریکا است که در حال توسعه می باشد.

ارزش معاملات موشک های تاکتیکی هوا پایه دورزَن (از رده جاسم یا اِستورم شَدو) در سال ۲۰۱۵ در مجموع به حدود ۱/۲ میلیارد دلار رسید. این ارزش در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۱/۹ میلیارد دلار خواهد رسید. در این پنج سال در مجموع ۱۹۰۰۰ فروند از این نوع موشکها تولید و به ارزش ۶/۶ میلیارد دلار عرضه خواهد شد. سهم آمریکا از این مقدار ۲/۱ میلیارد دلار، سهم روسیه ۶۰۰ میلیون دلار و سهم اتحادیه اروپایی ۳۸۱ میلیون دلار خواهد بود.

اما اگر در همین بازه پنج ساله ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ از هوا به هوا بخواهیم بدانیم، اول اینکه بنابر پیش بینی مؤسسه فورکست، ۲۲۶۰۰ فروند موشک هوا به هوا به ارزش مجموع ۷/۸ میلیارد دلار در این مدت تولید و عرضه خواهد شد. دو بازیگر اصلی این حوزه اِم بی دی اِی اروپا و ریتون آمریکا خواهند بود و دیگران نظیر چین، روسیه، ژاپن، رژیم صهیونیستی، آفریقای جنوبی و تایوان سهم های کوچکی را از این حوزه در اختیار خواهند داشت. در سال جاری (۲۰۱۵) در مجموع ۱/۳ میلیارد دلار موشک هوا به هوا در جهان فروخته خواهد شد. این عدد در سال ۲۰۱۹ به ۱/۸ میلیارد دلار خواهد رسید؛ یعنی ۳۸ درصد رشد! اما نرخ تولید در این حوزه با شیبی بسیار کمتر از مقدار ارزش مالی رشد می کند که این بیانگر بالا رفتن ارزش و قیمت تسلیحات هوا به هوا است.

بسیار جالب است که همین روند کاهش نرخ تولید و بالارفتن ارزش در حوزه پدافند هوایی نیز احساس می شود. از امسال تا پایان سال ۲۰۱۹ در مجموع ۴۴۷۸۰ فروند تیر موشک زمین به هوا به ارزش مجموع ۱۹/۱ میلیارد دلار تولید و عرضه خواهد شد. شرکتهای ریتون و لاکهید مارتین آمریکا، اِم بی دی اِی اروپا و تالس انگلستان به همراه منابع روسی پیشروترین در بازار پدافندی جهان طی پنج سال آینده خواهند بود.

گزارش سالیانه فورکست اینترنشنال نشان می دهد که تولید سامانه های موشکی در کشورهای به غیر از آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه، چین، رژیم صهیونیستی و ژاپن در پنج سال آینده رشد خواهد کرد. قطب های غیرسنتی تولید موشک در جهان در مجموع در پنج سال آینده 30 هزار فروند موشک تاکتیکی به ارزش ۸/۱ میلیارد دلار تولید خواهند کرد که این یعنی سهم ۱۲ درصدی از بازار جهانی، هندوستان با تولید به ارزش ۲/۶ میلیارد دلار طی پنج سال آینده، در پیشانی کشورهای نوظهور در حوزه اقتصاد موشکی قرار دارد.

ایران و موشک های کروز

همانطور که اشاره شد، موشک های کروز در آینده نقش تعیین کننده ای در اقتصاد تسلیحاتی به خود اختصاص خواهد داد. همین امر نیز سبب شده کشورها تمرکز ویژه ای برای دستیابی به تکنولوژی های روز ساخت این موشک ها با توجه به هزینه های نسبتا متعارف آن، تلاش کنند. لزوم خودکفایی در صنایع موشکی، جمهوری اسلامی ایران را نیز بر آن داشت تا توانایی‌های خود را در تولید سامانه‌های موشکی کروز افزایش دهد و همان‌طور که در تولید موشک‌های بالستیک پیشرفته سوخت مایع، جامد و ترکیبی از کشورهای بنام جهان است، بتواند در حوزه موشک‌های هدایت‌شونده نیز خود را به عنوان قدرتی برتر مطرح سازد.

در این راستا ایران در هر سه سطح کوتاه برد، برد متوسط و برد بلند موشک‌هایی کروز طراحی کرد و در دست طراحی قرار داد که در اینجا به بخشی از آن اشاره می‌کنیم. در میان موشک‌های کوتاه برد کروز جمهوری اسلامی ایران ذکر این نکته بسیار مهم است که جملگی مخصوص اهداف دریایی و از انواع موشک‌های کروز ضدکشتی محسوب می‌شوند.

از آنجا که بزرگ‌ترین مخاطرات از سوی دشمن‌ در مناطق دریایی جنوبی و به خصوص در خلیج‌فارس متمرکز است و از طرفی دیگر عمق فرار دشمن در خلیج‌فارس و دریای عمان نسبت به خط مرزی حداکثر 200 کیلومتر است، بنابراین طراحی و ساخت موشک‌های کروز ضد کشتی قابل حمل بر روی قایق‌های تندرو و کشتی‌ها و ناوشکن‌های جمهوری اسلامی آن هم با بردی کوتاه یک راه‌حل راهبردی برای تهدید و انهدام اهداف دریایی دشمن است.

با توجه به این راهبرد نظامی، ایران به تولید موشک‌های کوتاه برد کروز ضدکشتی به صورت انبوه و قابل حمل برای حتی قایق‌های تندرو روی آورد.

اغلب موشک‎های کروز ساخته شده دارای سرعت‎های کمتر از صوت هستند اما برخی نمونه‎های جدید در بخش نهایی پرواز (فاز ترمینال) به سرعت مافوق رسیده و برخی نیز از ابتدای پرواز، سریع‎تر از صوت حرکت می‎کنند. موشک‎های کروز از هواپیما، پرتابگر زمینی، کشتی و زیردریایی شلیک می‎شوند و انواع مختلف آنها برای حمله به رادارها، کشتی‎ها و اهداف زمینی توسعه یافته‎اند. برد نمونه‎های مختلف ساخته شده این نوع موشک‎ها از چند ده کیلومتر تا چند هزار کیلومتر است.

برخی از مهم‎ترین اجزاء مشترک همه این موشک‎ها شامل پیشران راکتی برای نمونه‎های برد کوتاه تا متوسط و موتور جت برای نمونه‎های دوربرد، خلبان خودکار، ارتفاع‎سنج (برای اندازه‎گیری ارتفاع از سطح آب و پرواز در نزدیکی آن) و جستجوگر هدف که عموماً از نوع راداری، تصویری یا حرارتی است.

پس از جنگ تحمیلی 8 ساله عراق علیه کشورمان و مشاهده عملکرد موشک‎هایی همچون هارپون در اختیار نیروی دریایی ارتش ایران، موشک فرانسوی اگزوست در اختیار عراق و نیز استفاده از موشک کرم ابریشم توسط هر دو طرف، سرمایه‎گذاری قابل توجهی در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای طراحی، ساخت و تولید موشک‎های ضد کشتی با بردهای متنوع خصوصاً انواع کروز که قابلیت شلیک از سه دسته اصلی پرتابگرها یعنی شناورها، هواگردها و سکوهای زمینی را داشته باشند صورت گرفت.

در این گزارش به معرفی 6 نوع از موشک‎های ضد کشتی ساخت کشورمان به نقل از سایت مشرق می‎پردازیم که همه آنها عملکرد کروز دارند هر چند برخی از منابع بین المللی، بیشتر بودن برد موشک از 50 کیلومتر را شرط نامگذاری آن به عنوان کروز می‎دانند.

*کوثر

این موشک به عنوان یک سلاح ضد کشتی با پیشرانه راکتی سوخت جامد، سبک و برد کوتاه ساخته شده است. 3 گونه مختلف این موشک دستکم در دو مؤلفه وزن و برد با هم تفاوت‎های محسوسی دارند. نمونه آخر یعنی کوثر-3 با وزن 120 کیلوگرم و برد 25 کیلومتر دارای سر جنگی به جرم 29 کیلوگرم بوده و به سرعتی نزدیک به 0.8 سرعت صوت می‎رسد.

موشک کروز ضد کشتی کوثر

بنا بر اطلاعات منتشر شده یکی از 3 گونه موشک کوثر دارای جستجوگر اپتیکی و یک نمونه هم از نوع راداری است. این موشک سبک با نصب روی قایق‎های تندرو از جمله ذوالفقار (IPS-18) و سایر شناورهای تندرو نقش مهمی در افزایش توان تهاجمی آنها ایفا نموده است.

همچنین بالگرد شاهد285 و پهپاد تهاجمی کرار نیز هر یک با دو فروند از این موشک مشاهده شده‎اند. تصویر زیر نیز که مربوط به رزمایشی دریایی در چندین سال قبل است به سکوی ساحلی موشک کوثر نسبت داده می‎شد اما پس از رونمایی از موشک ظفر ابهاماتی در این زمینه ایجاد شد.

*ظفر

موشک کروز ظفر که در سال 1391 معرفی شد به طور کلی شباهت شکلی و ابعادی به موشک‎های کوثر دارد خصوصاً تصویر قبلی بیشتر مشابه موشک ظفر است تا نمونه‎های نمایش داده شده از کوثر. در هر صورت با مقایسه تصاویر ظفر با کوثر می‎توان نتیجه گرفت در مقایسه با کوثر، طول ظفر بیشتر بوده، بال‎های آن به عقب بدنه نزدیک‎تر هستند و ضمن تغییر شکل بال و حفظ حدود اندازه دهانه بال، مساحت آن افزایش یافته است. این تغییرات می‎تواند نشانه افزایش وزن ظفر نسبت به کوثر باشد. این وزن بیشتر احتمالاً صرف افزایش وزن سرجنگی و شاید هم پیشران شده باشد.

موشک کروز ضد کشتی ظفر

این فرضیات با توجه به معرفی شدن ظفر به عنوان موشکی با قدرت تخریب بالا تقویت می‎شود. همچنین در زمان رونمایی اعلام شد موشک کروز ضد کشتی ظفر کوتاه‎برد، دارای جستجوگر راداری، وزن کم، دقت بالا و مقاوم در برابر جنگ الکترونیک بوده، توانایی پرواز در ارتفاع بسیار پائین را داشته و برای انهدام اهداف کوچک و متوسط طراحی شده است.

این موشک نیز قابل نصب بر روی شناورهای سبک و تندرو بوده و همانطور که اشاره شد احتمالاً دارای قدرت تخریب بالاتر و تا حدودی برد بیشتر نسبت به آخرین نسل از موشک کوثر است. ارزیابی کارشناسان خارجی برای موشک‎هایی در رده ظفر و کوثر نشان می‎دهد به دلیل ابعاد کوچک و سرعت نسبتاً بالا این موشک‎ها اهداف دشواری برای سامانه‎های دفاعی ناوهای مورد حمله خواهند بود.

شلیک موشک ظفر از قایق تندرو ذوالفقار؛ رادار هدفیابی روی دکل شناور قابل مشاهده است

*نصر

موشک کروز ضد کشتی نصر در زمره سلاح‎هایی با برد کوتاه تا متوسط قرار می‎گیرد. اصلی‎ترین تفاوت این موشک با کوثر و ظفر میزان بالای سرجنگی است که قدرت تخریب بسیار بالایی برای آن ایجاد نموده. موشک 350 کیلوگرمی نصر-1 با برد دستکم 35 کیلومتر حاوی یک سرجنگی نیمه زرهی 130 کیلوگرمی بوده که در حدود 4.5 برابر سرجنگی موشک کوثر-3 است.

نمونه هواپرتاب موشک نصر در کنار اف-4ئی

موشک ضد کشتی و کروز نصر-1 پس از قرار گرفتن در خط تولید، به فهرست تسلیحات شناورهای تندرو اضافه شد که برد دورایستایی بهتری به آنها در مقابله با ناوهای دشمن می‎دهد. علاوه بر شناورهای C-14 که فیلم شلیک موشک از آن در زمان نمایش خط تولید در اختیار رسانه‎ها قرار گرفت شناورهای تندرو دیگر از جمله ذوالفقار نیز به این موشک هدایت راداری و قدرتمند مجهز شده‎اند. ممکن است این موشک نیز مانند کوثر دارای نمونه‎ای برخوردار جستجوگر تصویری باشد.

شلیک موشک کروز ضد کشتی نصر از پرتابگر ساحلی

موشک نصر دارای سکوهای ساحلی خوداتکا نیز بوده که با استقرار روی کامیون از تحرک مناسبی برخوردار شده‎اند. نمونه هواپرتاب این موشک کروز هم به تولید رسیده که روی هواپیماهای جنگنده نظیر اف-4 فانتوم نیروی هوایی ارتش نصب می‎شود. به علاوه در بازدید رئیس جمهور از نیروی دریایی سپاه در بندرعباس نیز یک بالگرد بل206 مجهز به یک موشک نصر در زیر بدنه به نمایش در آمد.

موشک نصر زیر بدنه بالگرد بل206

این بالگرد می‎تواند به سرعت پیمایشی (کروز) بالاتر از 200 کیلومتر بر ساعت برسد که سرعت اولیه قابل توجهی به موشک می‎دهد. همچنین توان رسیدن به ارتفاع پروازی بیش از 3500 متر نیز در کنار سرعت اولیه‎ای که بالگرد به موشک می‎دهد برد نصر را در صورت شلیک از بالگرد به طور محسوسی افزایش خواهد داد.

قاعدتاً روش شلیک موشک بدین ترتیب است که ابتدا موشک رها شده و با کمی فاصله گرفتن از بالگرد موتور راکتی آن روشن شده و به سمت هدف حرکت می‎کند. بنا بر این سایر بالگردهای همرده مانند شاهد278 و شاهد285 نیز می‎توانند با روشی مشابه این موشک را شلیک نمایند.

بالگردهای میل-17/171 نیروی دریایی سپاه نیز از نامزدهای کاربری این موشک هستند که می‎توانند چندین فروند از آن را در جایگاه‎های دو طرف بدنه خود حمل نمایند. بدیهی است پرتاب این موشک از هواپیماهای جنگنده از ارتفاع‎ها و سرعت‎های بیشتر باز هم به افزایش برد دورایستایی موشک منجر خواهد شد.

*نور

موشک ضد کشتی و کروز نور از اولین نمونه‎های این نوع موشک‎ها بود که در سال‎های دهه 1370 به خدمت نیروهای مسلح کشورمان در آمد. موشک نور با طول 6.38 متر که 1.24 متر آن مربوط به موتور راکتی اولیه است، 715 کیلوگرم جرم داشته که 175 کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی نفوذگر نیمه زرهی موجود در آن است. برد این موشک 120 کیلومتر بوده و می‎تواند با سرعت نزدیک به 0.9 ماخ پرواز کند.

شلیک موشک نور از ناوشکن البرز

ناوچه‎های رده تندر و سینا، ناوهای رده بایندر و ناوشکن (ناو محافظ) رده الوند و جماران، هواناوهای BH-7، بالگردهای میل-17/171 و هواپیماهای جنگنده مانند اف-4 فانتوم از جمله تجهیزات نیروهای دریایی سپاه و ارتش و نیروی هوایی ارتش هستند که این موشک را به کار می‎برند.

همچنین مجموعه‎های پرتابگرهای متحرک ساحلی که هر یک برخوردار از رادار، واحد فرماندهی و کنترل و چندین پرتابگر هستند دیگر سامانه کاربر موشک نور محسوب می‎شوند. این سامانه‎ها که به صورت خوداتکا عمل می‎کنند نقش مهمی در دفاع ساحلی در برابر واحدهای شناور دشمن دارند که البته سامانه‎های مستقر شده در مناطق مختلف قابلیت شبکه شدن با هم را نیز دارند.

 موشک کروز ضد کشتی نور

موشک نور برای پرتاب از شناورها یا سکوهای ساحلی با یک موتور راکتی اولیه سوخت جامد سرعت گرفته و پس از جدا شدن این پیشران، با موتور توربوجت که ورودی هوای آن زیر بدنه و بین دو بال پائینی قرار دارد به مسیر خود ادامه می‎دهد. در فواصل نزدیک هدف، موشک ارتفاع خود را به چند متری سطح آب می‎رساند تا کار شناسایی و درگیری دشمن با آن سخت شده و موشک به بخشی از هدف که نزدیک آب است اصابت کند که سبب ایجاد بیشترین آسیب در هدف شده و احتمال غرق شدن آن را افزایش می‎دهد.

*قادر

موشک قادر نمونه‎ای جدید از موشک نور است که برد آن افزایش یافته است. قادر با بهره‎مندی از ساختار و طراحی مشابه و حتی ابعاد نزدیک به نور، دستکم 220 کیلومتر برد دارد. در واقع به نظر می‎رسد متخصصان صنعت موشکی کشور برای تولید موشک قادر از نظر فیزیکی تنها کمی طول موشک نور را افزایش داده باشند. همانطور که در تصویر زیر پیداست قطر و بال‎های دو موشک نیز مشابه هم هستند و این مشابهت بالای دو موشک، قیمت تمام شده موشک جدید را به میزان قابل توجهی کاهش می‎دهد.

موشک ضد کشتی قادر در کنار نور

از توانمندی‎های اعلام شده برای موشک قادر باید به سامانه خلبان خودکار دیجیتال، سامانه ناوبری با دقت بالا، امکان برنامه‎ریزی موشک قبل از شلیک، امکان هدفگیری اهداف با سطح مقطع راداری پایین، رادار پیشرفته با قابلیت مقابله با جنگ الکترونیک، آماده‎سازی و واکنش سریع موشک برای حمله به هدف و توانایی ضربه زدن به اهداف ساحلی علاوه بر هدف‎های شناور اشاره نمود.

شلیک موشک کروز قادر از پرتابگر ساحلی

موشک قادر نیز مانند نور از سکوهای متحرک ساحلی، ناوچه‎ها و ناوشکن‎ها، هواپیماهای جنگنده و بالگرد میل-17/171 پرتاب می‎شود. پرتابگرهای جعبه‎ای موشک قادر که برای پرتاب آن از سطح به کار می‎رود نیز مشابهت بالایی با نمونه‎های مورد استفاده برای موشک نور دارد که این نیز دلیل دیگری برای طی شدن یک سیر منطقی در توسعه موشک‎های کروز دریایی کشور است.

موشک قادر نصب شده زیر بال هواپیمای اف-4ئی ارتش

با توجه به پرواز این موشک‎ها در ارتفاع بسیار پایین، رادار کشتی‎ها به طور مستقل از رادارهای هواپایه و در بهترین حالت با در نظر نگرفتن سطح مقطع راداری کم موشک‎های نور و قادر از حدود 30 کیلومتری (با توجه به انحنای کره زمین) امکان رؤیت آنها را خواهد داشت و در این صورت با توجه به سرعت این موشک‎ها که بین 0.8 تا 0.9 ماخ (277 تا 312 متر بر ثانیه در سطح دریا در دمای 25 درجه سانتیگراد) است، دشمن تنها حدود 96 تا 108 ثانیه زمان برای واکنش خواهد داشت.

لازم به ذکر است نیروی دریایی آمریکا احتمال اصابت نمونه‎های مشابه خارجی از این موشک‎ها  را در اواسط دهه 1990 در حدود 85 درصد برآورد نموده بود.

این در حالی است که امروزه هر چند سامانه‎های کشف و هدفگیری و تسلیحات دفاعی ناوها پیشرفت نموده اما موشک‎ها نیز با بهره‎گیری از فناوری‎های جدید کاهش سطح مقطع راداری و نیز سامانه‎های پیشرفته راداری همچنان برگ‎های برنده خود را برای مغلوب کردن سامانه‎های دفاع موشکی دشمن خصوصاً در صورت شلیک پرتعداد به سمت یک کشتی حفظ نموده‎اند.

*رعد

موشک رعد بزرگ‎ترین، دوربردترین و مخرب‎ترین کروز دریایی ایران است. به نظر می‎رسد این موشک، توسعه‎ای بومی از موشک کرم ابریشم چین (نمونه‎ای از موشک استیکس شوروی سابق) باشد. رعد دارای موتور توربوجت بوده که هوای لازم آن از دو ورودی نصب شده در طرفین موشک تأمین می‎شود. یک بوستر راکتی سوخت جامد نیز در ابتدای پرتاب به این موشک سنگین انرژی لازم را می‎دهد.

موشک کروز رعد و پرتابگر آن؛ ورودی هوای موتور در تصویر چپ مشهود است

برد این موشک هدایت راداری بالغ بر 350 کیلومتر بوده و از یک پرتابگر متحرک شنی‎دار زرهی شلیک می‎شود. احتمالاً سرجنگی این موشک مشابه نمونه‎های همرده خارجی چند صد کیلوگرم است. رعد شبیه‎ترین موشک کروز ایرانی به یک هواپیما بوده و ساختار بال و دُم آن به هواپیما بسیار شباهت دارد. سرعت این موشک را نیز می‎توان بین 0.6 تا 0.8 ماخ تخمین زد.

این موشک که سابقه معرفی آن به حدود یک دهه قبل می‎رسد در رژه‎های نیروهای مسلح چندین بار به نمایش در آمده و به نظر می‎رسد به تولید انبوه رسیده باشد. در زمان نمایش خط تولید آن، رادار موجود در دماغه از یک آنتن منحنی برخوردار بود اما با توجه به پیشرفت‎های چند سال اخیر کشور در زمینه سامانه‎های دیجیتال و آنتن‎های مسطح و حتی رادارهای آرایه فازی که نمونه‎ای از این توانمندی‎ها در رادار موشک‎های شاهین/شلمچه و ظفر نمود داشته ممکن است بهسازی‎هایی هم در این موشک انجام شده و یا نمونه‎ای جدید از آن با موتورهای جت داخلی پیشرفته‎تر تولید شود.

برد بالای موشک‎های نور، قادر و رعد موجب فراهم شدن امکان استقرار پرتابگرها در عمق خاک خودی و در نتیجه کاهش احتمال شناسایی شدن توسط دشمن، فضای بیشتر برای تغییر مکان پس از اجرای یک عملیات یا اجرای امن‎تر چندین شلیک (برای پرتابگرهای حاوی چند موشک) از یک منطقه می‎شود که این کار با توجه به افزایش امکان رؤیت سامانه توسط دشمن پس از اجرای عملیات و جلوگیری از ضربه متقابل دشمن به آن مفید خواهد بود.

سامانه‎های موشکی ضد کشتی و کروز ایرانی هر یک برای طیفی از اهداف و بردهای مختلف توسعه یافته‎اند که در مجموع آرایه‎ای همگون از سلاح‎هایی دقیق، کارامد و با احتمال اصابت بالا را برای دفاع همه جانبه از سواحل طولانی کشورمان در جنوب و شمال در برابر انواع شناورهای کوچک و بزرگ دشمن به وجود آورده‎اند.