دوران 8 ساله ریاست جمهوری آقای خاتمی فراز و نشیبهای بسیاری دارد به طوری که برخی تحلیلگران معتقدند اتفاق دیگری که در دولت خاتمی باعث سوء‌استفاده ابزاری از دانشجویان شد این بود که در دولت خاتمی زمام کار از دست چپی‌های خط امامی خارج شد و به دست نهضت آزادی افتاد. نهضت آزادی کسانی بودند که ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر را تجاوز ایران به خاک عراق می‌دانستند و نهایتا نیز امام خمینی نیز در پاسخ به نامه علی اکبر محتشمی پور وزیر وقت کشور فعالیت آنها را غیر قانونی خطاب کردند؛ ولی دردولت اصلاحات،همان مطرودین امام عنان کار را به دست گرفتند و از طریق ارتباط ارگانیک با وزارت علوم خاتمی به تشکل‌های دانشجویی نفوذ کردند.
در همین سال‌ها بود که ابراهیم یزدی و عزت‌الله سحابی در برنامه‌های انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر حضور یافتند و این اتفاق مورد انتقاد جریان سنتی دفتر تحکیم وحدت هم قرار گرفت.
این موارد به علاوه تلاش های افرادی با سردمداری سروش و حجاریان در حلقه کیان به روند رادیکالیزه کردن جریان‌های دانشجویی کمک می کرد که آنها را برای وقوع حادثه 18 تیر آماده می ساخت.
مهمترین اتفاقی که باعث پدید آمدن غائله 18 تیر شد ارتباط حلقه‌های امنیتی دولت خاتمی با دفتر تحکیم وحدت است به طوریکه سید مهدی طباطبایی دبیر وقت دفتر تحکیم وحدت در این زمینه عنوان می‌کند که برخی مشکلاتشان را اعضای امنیتی حزب مشارکت با حضور در دفتر تحکیم وحدت حل می‌کردند که این عملا خلاف روال از پایین به بالای انجمن‌های اسلامی است.
تحلیل حلقه امنیتی دولت خاتمی این بود که نظام از یک نقطه‌ای به بعد آستانه تحملش پایین می‌آید و وارد برخورد نظامی می‌شود؛ آنها در پی گسترده کردن جنبش و ارتباط آن بین دانشگاه و مردم و پس از آن القای وضعیت بحرانی در کشور بودند که در راستای مردمی کردن جنبش کارهایی هم صورت دادند ودر آن زمان افرادی مثل ملوس رادنیا و منوچهر محمدی دستگیر شدند چرا که عوامل پول گرفته‌ای برای وقوع این اتفاقات بودند.
در این باره یکی از اعضای گروهک نهضت آزادی که چندی وقت قبل فوت کرد در نامه‌ای به فرزندانش می‌نویسد که اگر کسی بفهمد من به یک فردی پول داده‌ام تا او خودش را شبیه به "ریشوها" و "بسیجی‌ها" بکند و به ضرب و شتم مردم بپردازد، آیا آبرویی برای من باقی خواهد ماند؟
وی در نامه خود می نویسد: مگر نه این است که هم زمان با هرج و مرج های تیرماه 78 تهران من فرستاده یک مقام آمریکایی را به ملاقات خود پذیرفتم که وی موضوع گسترش دامنه هرج و مرج را به استان های دیگر کشور مطرح می نماید اگر در آن صورت مردم این واقعیت را بفهمند آیا برای من چه باقی خواهد ماند؟!
متن کامل نامه عزت الله سحابی به فرزندانش به شرح ذیل است نامه ای که بازخوانی آن چندان خالی از لطف نیست:
به نام پروردگار یکتا نامه ای از فرزندان من (هاله و حامد سحابی) به ریاست محترم مجلس شورای اسلامی از شبکه اینترنت دریافت و به من ارائه شده است که مایه تعجب و تاسف بسیار من گردید.
با وجود آنکه در ملاقات 18/2/80 با پدر و فرزندم، خلاصه و فشرده وضع پرونده و جرائم مستند خود را برایشان ذکر کردم، دلیل مراجعه به ریاست مجلس، و بالاتر از آن انتشار آن نامه از طریق شبکه اینترنت، روشن نیست.
آنچه که من پیرامون جرائم خود گفته ام، تماما واقعی و مستند به اسناد، نوشته ها، اقاریر خود و سایر اهم پرونده هایم می باشد. فرزندان من باید متوجه باشند که اینگونه تلاش های ایشان هرگز نمی تواند باعث بشود که اصل اقدامات من در پرونده محو شود، اقداماتی که از چند سال پیش در جهت براندازی آرام حکومت دینی و تبدیل به حکومت متدینین، حکومت غیر دینی صورت می گرفته است. من که خود انکار نمی کنم که که مجموعه اقدامات مطبوعاتی و سیاسی من طی سالهای گذشته، متوجه به بی اعتبار شدن حکومت دینی، برای تبدیل آن به حکومت غیر دینی بوده است، شما چگونه میخواهید این اقاریر را نادیده تلقی کنید؟ شما که نمی توانید نیات و برنامه و خط مشی‌های ما را که با روش های مختلف، به سوئی پیش می رفت که نهایتا به سقوط حکومت دینی منجر می شد، از سوابق من که مستندا در پرونده ها مضبوط است از بین ببرید، پس این اقدامات شما برای چیست؟
مگر شما می توانید مصداق های متععدی از جرائم من را که طبق اسناد یا گزارشات یا اقاریر خودم، به آنها مبادرت نموده اما نابود کنید، مگر می توانید روشن ترین جرائمی را که در سخنانم، در محافل عمومی یا نشستهای گفته ام و همگی ثبت و ظبط است، از پرونده قطور من پاک کنید؟ مگر میتوانید منکر این واقعیت شوید که غیر دینی کردن حکومت که من و امثال من در خط آن پیش می رفتیم، منطبق بر خواست ایالات متحده آمریکا است که می خواهد اعتقادات دینی مردم زائل شود تا بنیادی ترین مبنای نظام را که دشمن می دارد، متزلزل نمایید؟ آیا همه این حقائق را شما با اقداماتتان می توانید از پرونده گلی ما پاک کنید؟! من اقدام در راه اندازی تشکیلاتی نمودم که صورت ائتلافی داشت و تشکلی بوده، مرکب از گروه های سابقه دار ضد نظام و ضد انقلاب که به صورت غیر قانونی فعالیت می کنند و غیر قانونی هم با هم جمع می شوند و هر کدام با خصوصیات خاص خودشان به اجرای نقش مختلفی مشغولند ولی در خر نقش ایجاد هرج و مرج و مواجه ساختن نظام با عدم آرامش هدف بوده و هست.
حوادث خرم آباد و کوی دانشگاه تهران در دوسال گذشته از نمونه های بارز آن بودند. پس شما مطمئن باشید که این القائات مستند و یا مدرک و اقرار داخلی پرونده های پرونده های جماعت معروف به ملی مذهبی را با اینگونه نامه نگاری ها به مقامات عالیه کشور نمی توانید محو نماییدتا جماعتی را پاک و تطهیر نمایید، بویژه من، پدرتان را که موسس آن جماعت شناخته شده ام. لذا بدانید که راهی را که شما در پیش گرفته اید اعم از اینکه ابتکار خودتان باشد یا القا و راهنمایی دیگران، دیگرانی که نامحرم نسبت به منافع مملکت و وطن ایرانی و مصالح اسلامی به آن اقدام کرده باشید راهی به شدت انحرافی و به ترکستان است.
بنابراین آخرین باری باشد که دست به چنین کاری میزنید. بویژه آنکه این نامه پراکنی ها سر از اینترنت در می آورد. شما مدعی بودید که شما به اینترنت نامه هایتان را نمی دهید، ولی مگر نامه ای که از سوی شما صادر شد و منتشر شد شکار صاحبان سایتهای اینترنت شدنش، در دست شماست؟!
من که نسبت به ایرانی و وطنی بودن آن سایت اینترنت(ایران امروز) مظنون هستم من به شما اخطار میکنم که اگر به این رویه های خود ادامه دهید که قطعا خواست های برخی گروه های دیگر هم دنبال آن هست من هم با افکار عمومی صحبت خواهم کرد و حتی اعترافات فوق یعنی همان پرونده ها را به عموم مردم اعلام می کنم. مگر نه اینست که همزمان با هرج و مرج های تیر 78 تهران من فرستاده یک مقام امریکایی را به ملاقات خود پذیرفتم که وی موضوع گسترش دامنه هرج و مرج را به استان های دیگر کشور مطرح می نماید اگر در آن صورت مردم این واقعیت را بفهمند آیا برای حیثیت من چه باقی خواهد ماند؟
اگر مردم بفهمند که من به یک جوان حزب اللهی پول دادم تا در جهت مقاصد و نیات من عمل کند، یا سخنرانی های رکیک من که در آن علیه مقامات مختلف کشور اهانت کرده ام و همگی ثبت و ضبط شده اند، به افکار عمومی عرضه شود آیا برای من آبرویی باقی خواهد ماند؟ یا آنکه میخواهید خبر ملاقان من با یک سفارت خارجی را مردم بدانند یا صحبت های من را با رادیو آزادی (رادیو پراگ سابق که برای برنادازی جمهوری اسلامی با بودجه سیا کار می کند) به اطلاع جامعه داخل کشور برسد؟ یا اینکه بیایم بگویم که مدل مقاومت فعال را با چه هدفی در کشور مطرح کردم آیا در آن صورت در منظر آقایان دوم خردادی که من تظاهر به حمایت از آنها می کردم حیثیتی برای من باقی خواهد ماند؟
آیا می خواهید از فراکسیون های ائتلاف دفاع کنم یا سخنرانی های متعدد و کفرآمیز اعضای آن را که متاسفانه به وابستگان من معروف شده اند را توجیه و تایید کرده باشم؟ در این صورت در پیشگاه خداوند چه عذری خواهم داشت؟ اگر شما احساس می کنید که من اگر زنده بمانم و برگردم به بیرون و مثل همان سابقم باشم و به زندگی سیاسی خود ادامه دهم، سخت اشتباه می کنید به دلیل اینکه من خود به مواضع مخرب خود و آثار و عواقب مخرب تر آنها کاملا آشنا هستم و با تفکر و تعمق بسیار و بدون القا خواست کسی یا مقامی خودم اجتهادا به این رسیده ام لذا با خدای خالق و مالک و ارباب واقعی و ابدی خدوم عهد کردم که اگز عمرم و توانایی جسمی و مریضی ام اجازه دهد، جز در راه تقویت و اقتدار ملی و تعالی نظام و استقلال و ترقی کشورم و وحدت آشتی و بین همه جناح های وطن دوست و استقلال خواه قدمی بر ندارم، باید بپذیرم که چند بار نظام اسلامی را با سو استفاده از عطوفتش، بازیچه قرار دادیم و به نوعی از اغماض و رافت آن سو استفاده کرده ایم. من دیگر فراغت و نه علاقه و مجال و نه فرصت پرداختن به آن رویه را دارم. من باید هر چه زودتر این جهان را به سوی دیار باقی ترک کنمف و لذا ضروری ترین و حیاتی ترین وظیفه برای، تدارک اندک توشه ای برای آخرت است پاک کردن گوشه ای از تخریب های گذشته در میان جامعه، نمونه ای از این توشه است که «والعاقبه المتقین».
پدر شما عزت الله سحابی – نهم خرداد ماه 1380/ خبرنامه دانشجویان ایران
