به گزارش سراج24؛ بررسی آمار ارائه شده توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و مسئولان وزارت نفت نشان می‌دهد هم‌اکنون کشور وارد ناترازی بنزین شده و مصرف از تولید پیشی گرفته است. طبق تصویر 1، تاکنون میانگین مصرف بنزین در سال 1402 به میزان 15 میلیون لیتر در روز از تولید متعارف پالایشگاه‌های کشور بیشتر است.
البته دولت سیزدهم با فشار به پالایشگاه‌های موجود و افزایش تولید حداکثری، استفاده از ظرفیت تولید مواد اولیه بنزین در پتروشیمی‌ها، تهاتر و سوآپ بنزین و استفاده از ظرفیت ذخایر بنزین، توانسته تاکنون تامین بنزین در کشور را مدیریت کند اما به هر صورت حل ناترازی بنزین نیازمند اقدامات هوشمندانه و اساسی است.
تصویر 1
*حکایت وزیری که پالایشگاه‌سازی را کثافت‌کاری می‌دانست
البته در کنار انتقادات به عملکرد دولت سیزدهم، این موضوع را نباید نادیده گرفت که سهم قابل توجهی از مشکلات بنزینی این روزها ریشه در تفکرات و اقدامات دولت قبل دارد که عملا گزینه‌های روی میز دولت رئیسی برای حل ناترازی بنزین را محدود کرده است.
یکی از ترک فعل‌های دولت قبل، نساختن پالایشگاه برای افزایش تولید بنزین است. طبق تصویر 1 مشخص است که بهره‌برداری تدریجی از سه فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس در دولت یازدهم، تولید بنزین کشور را از حدود 70 میلیون لیتر در سال 95 به بیش از 100 میلیون لیتر در انتهای سال 97 رساند.
نکته جالب اینکه عملیات اجرایی طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس در دولت نهم آغاز شده و با پیشرفت حدود 70 درصد در اختیار دولت یازدهم قرار گرفت و دولت روحانی نیز با تکمیل آن، تولید بنزین را افزایش داد.
طبق اسناد شرکت ملی پالایش و پخش (تصویر 2)، میزان پیشرفت پالایشگاه ستاره خلیج فارس تا اسفند سال 1392 معادل 74.6 درصد بوده است. همچنین بیژن زنگنه وزیر سابق نفت نیز در نامه‌ای (تصویر 3) به اسحاق جهانگیری معاون اول دولت روحانی، میزان پیشرفت ستاره خلیج فارس در ابتدای دولت یازدهم 69 درصد اعلام کرد.
تصویر 2
تصویر 3
اما در دولت یازدهم و دوازدهم، تفکری بر وزارت نفت حاکم بود که اعتقادی به پالایشگاه‌سازی نداشت. بیژن زنگنه وزیر سابق نفت در اظهارنظری در مراسم بهره برداری از حوزه‌های گازرسانی در استان کرمانشاه در شهریور سال 99 احداث پالایشگاه را کثافت‌کاری دانست و گفت: با توسعه فازهای پارس جنوبی ما میزان تولید گاز در کشور را از روزانه 280 میلیون مترمکعب به 700 میلیون مترمکعب رساندیم. این میزان تولید و گازرسانی به روستاها باعث صرفه‌جویی در مصرف فرآورده شد. با این اقدام انگار ما توانسته‌ایم 2.6 میلیون بشکه نفت را در 10 پالایشگاه 260 هزار بشکه‌ای پالایش کنیم و این اقدام خوبی بود که انجام شد؛ چراکه لازم نبود با احداث 10 پالایشگاه با این ظرفیت تمام کشور را به کثافت و آلودگی بکشیم.
البته سخن وزیر سابق نفت درباره لزوم توسعه گازرسانی و استفاده از گاز به جای سوخت مایع با ارزش، حرف درستی است اما جایگزینی گاز با سوخت مایع در مقام مقایسه با پالایشگاه‌سازی و حمله به آن نیست، زیرا ساخت پالایشگاه با هدف تامین سوخت خودروها و صادرات فرآورده کارآیی دارد و نه جایگزینی با گاز طبیعی.
همین تفکر معتقد به خام‌فروشی نفت باعث شد که دولت سیزدهم، درحالی آغاز به کار کند که هیچ پروژه بزرگی برای تکمیل و افزایش تولید بنزین وجود نداشته باشد و بدین ترتیب مصرف از تولید پیشی بگیرد.
*تبعات ادامه‌دار افزایش یک‌شبه قیمت بنزین در آبان 98
همچنین یکی از اقدامات فاجعه‌بار دولت قبل، افزایش ناگهانی قیمت بنزین در آبان سال 98 بود، این اقدام به قدری بدون محاسبه انجام شد که هنوز تبعات منفی آن بر اذهان عمومی وجود دارد و حتی شرایط را برای اجرای راهکارهای غیرقیمتی توسط دولت سیزدهم نیز سخت کرده است.
حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق چهارشنبه 6 آذر سال 1398 در جلسه شورای اداری استان آذربایجان شرقی گفت: شبی که سهمیه‌بندی بنزین اجرا شد من خودم هم اطلاع نداشتم و نمی‌دانستم که اجرای این طرح این هفته است یا هفته آینده؛ چرا که به شورای امنیت کشور گفته بودم که زمان آن را به من هم حتی نگویید، چرا که به آنها گفته بودم در صداوسیما کارهای تبلیغاتی اجرای این طرح را انجام دهید و هر شبی که مناسب بود آن را اجرایی کند.
روحانی گفت: من هم مثل همه مردم ایران مطلع شدم که صبح جمعه قیمت بنزین تغییر کرده است چرا که من هم این طرح را به شورای امنیت واگذار کرده بودم و به آنها گفته بودم که زمانش را به من نگویید چرا که این مصوبه در جلسه سران قوا مصوب شده است.
این برخورد غیرموجه رئیس‌جمهور سابق و ماندگاری آن در اذهان عمومی باعث شده که از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون بارها شایعه افزایش قیمت بنزین به هر دلیل و بهانه‌ای مطرح شده و با وجود تکذیب‌های پیاپی مسئولان همچنان امنیت روانی مردم تامین نشود. البته نقش رسانه‌های نزدیک به دولت قبل نیز در موج‌سازی هر باره درباره گرانی بنزین قابل مشاهده است.
محمدامین راد کارشناس حوزه انرژی با اشاره به موارد متعدد شایعه‌پراکنی بنزینی عنوان کرد: در آبان سال 1400 که سامانه سوخت ایران مورد حمله هکری قرار گرفته بود، ابتدا این شایعه ایجاد شد که این اقدامات از طرف دولت و برای افزایش قیمت بنزین برنامه‌ریزی شده است اما بعدها مشخص شد که خبری از افزایش قیمت نیست.
وی افزود: یا در هفته گذشته توزیع بنزین در چند جایگاه تهران دچار مشکل شد که رسانه‌های فارسی‌زبان آن را مقدمه‌ای برای افزایش قیمت بنزین معرفی کردند و با جوسازی رسانه‌ای منجر به افزایش تقاضای کاذب بنزین و ایجاد چالش در تامین آن شدند. در این مورد نیز مشخص شد که دولت قصدی برای افزایش قیمت بنزین ندارد.
راد تاکید کرد: این شایعه‌پراکنی‌ها متاسفانه دست دولت سیزدهم را برای اجرای هرگونه راهکار غیرقیمتی نیز بسته است و حتی راهکارهایی مثل ساماندهی کارت سوخت جایگاه‌ها نیز با برخی مقاومت‌ها و بدبینی‌ها اجرا می‌شود درحالی‌که اگر این شایعات و آن پس‌زمینه ذهنی وجود نداشت، الان مردم به دولت اعتماد بیشتری داشتند و کارهای اصلاح سرعت می‌گرفت.
در مجموع ترک فعل دولت قبل در احداث پالایشگاه جدید، مسیر افزایش تولید بنزین در دولت سیزدهم را بسیار سخت کرده و همچنین اشتباه فاحش دولت قبل در آبان 98 نیز پیشبرد راهکارهای کنترل مصرف بنزین حتی به صورت غیرقیمتی را نیز چالش مواجه کرده است. یعنی فارغ از عملکرد قابل نقد دولت سیزدهم، مسیر افزایش تولید یا کنترل مصرف برای حل ناترازی به دلیل عملکرد دولت قبل تا حد زیادی مسدود بوده است.
