به گزارش سراج24؛ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در 33 سالگی خود تبدیل به بزرگترین رویداد فرهنگی ایران شده است،؛ رویدادی که گردش مالی قابل توجهی برای صنعت نشر به همراه دارد. در عین حال نمایشگاه مخالفانی نیز دارد. برخی از کارشناسان حوزه نشر از جمله فعالان ویترین کتاب در ایران معتقدند، نمایشگاه دلیل اصلی شکل نگرفتن سیستم توزیع قدرتمند در ایران است.
غلبه بُعد فروشگاهی بر بُعد نمایشگاهی در دوره‌های مختلف این رویداد فرهنگی، دغدغه‌ای است که در سال‌های گذشته همواره فعالان این عرصه نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند.
در سال‌های اخیر و به طور مشخص قبل از تجربه برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی در دوران پیش از کرونا، حذف بُعد فروشگاهی نمایشگاه رویدادی غیرممکن به نظر می‌رسید و اساساً با وجود احساس ضرورت نسبت به آن، کمتر کسی موافق حرکت به آن سمت و سو بود. اما حالا در دوران کرونا و با کسب تجربه دو دوره برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی، به نظر می‌رسد دستیابی به این رویای صنعت نشر چندان دور از انتظار نباشد؛ همانطور که وزارت ارشاد نیز در حال بررسی چنین طرحی است. سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به احتمال بسیار زیاد اردیبهشت ماه در مصلی برگزار می‌شود، با این حال هنوز چهارچوب مشخصی برای این برگزاری اعلام نشده است.
یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در این زمینه به تسنیم گفت: گفت‌وگوها و مقدمات برگزاری نمایشگاه کتاب تهران انجام شده است، اما ما اعلام فراخوان را به تأخیر انداختیم تا بتوانیم با شرابط روشن‌تری حرکت کنیم.
وی ادامه داد: برگزاری نمایشگاه کتاب تهران از نظر ما موردی ندارد، ولی باید شرایط کشور و وضعیت کرونایی نیز مشخص شود. آن چیزی که قطعی است، این است که امکان حضور گسترده مراجعان به نمایشگاه همچون سال‌های گذشته وجود ندارد.
احمدوند تصریح کرد: باید به گونه‌ای عمل کنیم که ازدحام و شلوغی جمعیت در نمایشگاه کتاب وجود نداشته باشد. همچنین عرض راهروها باید دو برابر شود، تعداد غرفه‌ها کمتر می‌شود، احتمالاً تعییر بزرگ این دوره نمایشگاه نسبت به سال‌های گذشته این است که امکان فروش صرفاً از طریق سایت خواهد بود و نمایشگاه محل نمایشگاه است نه فروشگاه.
رئیس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در پاسخ به اینکه در واقعیت رؤیای خارج شدن از بُعد فروشگاهی نمایشگاه کتاب تا چه اندازه قابل تحقق است، گفت: در جلسات مختلف این موضوع در حال بررسی است. نمایشگاهی شدن تغییر بزرگی است که امیدوارم اتفاق بیفتد.
وی در خصوص اینکه پس تکلیف فروش در نمایشگاه چه می‌شود نیز توضیحاتی داد و یادآور شد: برای فروش ناشران هم از سایت فروش اینترنتی بهره خواهیم برد. امیدواریم یارانه بیشتری نسبت به نمایشگاه گذشته وارد شود و فروش بهتری هم داشته باشیم.
با اعلام این خبر می‌توان گفت که یکی از مهمترین و شاید دوردست‌ترین اتفاقات در مسیر برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برداشته شده و این نمایشگاه یک گام بلند به سوی برگزاری به صورت حرفه‌ای بر خواهد داشت.
طی سال‌های اخیر و به دنبال توسعه حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب بسیاری از فعالان نشر به تغییر شیوه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران از صورت فروشگاهی به نمایشگاهی تأکید داشته و این اتفاق را زمینه‌ساز برداشتن گام‌های بلند و جدی به سوی حرفه‌ای شدن صنعت نشر در ایران بر می‌شمردند. این اتفاق اما همواره مخالفانی نیز داشت که عمده آن ناشرانی بودند که از محل فروش کتاب در نمایشگاه کتاب منتفع می‌شوند و برگزار نشدن آن را ضربه به خود می‌دانستند. با وجود اینکه این طرح در معاونت فرهنگی وزرات ارشاد و با حضور تشکل‌های نشر در حال بررسی است، اما آیا ناشران موافق برگزاری نمایشگاه به این شیوه هستند و آن را موجب موفقیت نشر می‌دانند؟
قدسی: ایده حذف بُعد فروشگاهی از نمایشگاه کتاب ایده درستی است
عابس قدسی، مدیر انتشارات سپیده باوران، در این رابطه به تسنیم گفت: این ایده، ایده بی‌ریشه‌ای نیست، تا حدی هم ایده درستی است. این فضایی که برای نمایشگاه کتاب شکل گرفته است، به نحوی به فروشگاه‌ها و مراکز پخش آسیب می‌زند. برخی ناشران از فرصت نمایشگاه به چشم یک فرصت اقتصادی نگاه می‌کنند؛ ولی شکل ارتباطی درستی ندارند و امکان دیده شدن کتاب‌هایشان نیست.
وی ادامه داد: به نظر من ایده، ایده خوبی است اما اینکه در اجرا اتفاق خوبی رخ خواهد داد یا نه، باید بررسی شود. به هر حال باید پذیرفت که در تراکم جمعیت نمایشگاه مخاطبان واقعی کتاب و کسانی که دغدغه کتاب دارند، فرصت مناسبی برای یافتن کتاب‌هایشان، دیدار با ناشر و نویسنده محبوبشان پیدا نمی‌کنند.
قدسی با بیان اینکه عدم برگزاری نمایشگاه کتاب به دلیل کرونا ایده خوبی نیست، اضافه کرد: نمایشگاه فیزیکی باید برگزار شود و مخاطب از نزدیک با کتاب و ناشر آشنا شود،؛ البته نباید به گونه‌ای هم برگزار کنیم که در شرایط کرونا به نفع کشور نباشد.
معاونت فرهنگی بنا به گفته احمدوند در حال بررسی این رویکرد در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران است، نمایندگان تشکل‌های مختلف نشر این روزها در حال بررسی این موضوع هستند و به نظر می‌رسد قطعیت موضوع تا هفته‌های آتی مشخص شود.
حسین‌زادگان: مخاطبان دوست دارند کتاب از نمایشگاه بخرند
با این حال برخی از ناشران نیز چندان موافق این رویکرد نیستند. امیر حسین‌زادگان، مدیر انتشارات ققنوس، از جمله این مخالفان است. وی به تسنیم گفت: من فکر می‌کنم کسانی که به نمایشگاه می‌آیند، دوست دارند که کتاب را همان موقع بخرند. میزان فروش مجازی در مقایسه با فروش حضوری کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین من چندان موافق حذف فروش از نمایشگاه فیزیکی و انتقال آن به سایت نیستم.
با این همه کرونا و تجربه برگزاری دو دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران این واقعیت را بار دیگر گوشزد کرد که در صورت وجود همت عالی و عزم جزم می‌توان جراحی بزرگی در ساختار این رویداد انجام داد و به جای دلخوش کردن به تراکم جمعیت بیش از اندازه و ازدحام و موارد جانبی ناشی از آن که به طور عمده هزینه‌های مادی بسیاری را به ستاد برگزاری تحمیل می‌کرد، کیفیت برگزاری رویداد را بهبود بخشید.
