شکست پمپئو و خوشحالی بولتون با تمدید نکردن معافیت‌ها برای خریداران نفت ایران

سخنگوی کاخ سفید هدف از اقدام آمریکا را به صفر رساندن صادرات نفت ایران اعلام کرده است و ترامپ در یک توییت تلاش کرد بازار نفت را آرام کند. او گفت: «عربستان و دیگر اعضای اوپک می‌توانند حذف نفت ایران از بازار را کاملا جبران کنند.» اقدامات اخیر دولت آمریکا در قبال ایران می‌تواند وضعیت خاورمیانه را به شدت متزلزل کند. ریان کاستلو از شورای ملی ایران و آمریکا می‌گوید: «اگر ترامپ می‌خواهد اشتباهات جرج بوش در خاورمیانه را تکرار نکند باید روش خود را تغییر دهد، زیرا اکنون در حال حرکت در مسیری اشتباه است. با توجه به اینکه اقدامات دو سال اخیر علیه ایران نتایج قابل ملاحظه‌ای نداشته و زمان برای ترامپ به سرعت در حال عبور است، بولتون و طرفداران سختگیری علیه ایران با تمام توان مشغول اعمال فشار و استفاده از تمامی امکان‌ها علیه ایران هستند.»
اوایل سال جاری میلادی پمپئو در قاهره در یک سخنرانی گفت: «آمریکا به خاورمیانه بازگشته است. این حقیقتی است که معمولا در این منطقه از جهان بیان نمی‌شود، اما من آن را آشکارا بیان می‌کنم. آمریکا برای همیشه در خاورمیانه حضور خواهد داشت.» کارشناسان معتقدند این سخنان پمپئو به معنای تداوم حمایت از اعضای اصلی شورای همکاری خلیج فارس به ویژه سه نفر یعنی محمد بن زاید در ابوظبی، محمد بن سلمان در عربستان و ژنرال السیسی در مصر است. هفته گذشته کاخ سفید به روشنی همپیمان‌های آمریکا در خاورمیانه را معرفی کرد. در بیانیه کاخ سفید ضمن اشاره به باثبات باقی ماندن بازار نفت آمده بود، آمریکا، عربستان و امارات که تولیدکنندگان بزرگ نفت هستند در کنار دوستان و هم‌پیمانان‌ دیگر به حفظ عرضه میزان کافی نفت به بازارهای جهان پایبند هستند.
واقعیت این است که ترامپ در وضعیتی خاص قرار گرفته است. او در بیش از دو سالی که در کاخ سفید مستقر بوده همواره تلاش کرده با اعمال فشار بر تولیدکنندگان نفت اوپک قیمت‌ها را پایین نگه دارد، اما موضع‌گیری اخیر ترامپ در قبال ایران ظاهرا با هدف اصلی او یعنی کاهش قیمت نفت در تضاد قرار دارد. روز دوشنبه هفته قبل قیمت نفت به بالاترین میزان در شش ماه اخیر رسید و در این میان روسیه و عربستان و چند کشور دیگر به شدت از این شرایط خشنود هستند.
اقدام دولت آمریکا یعنی تمدید نکردن معافیت‌ها برای خریداران نفت ایران یک پیروزی برای پمپئو نبود، اما جان بولتون از این تصمیم بسیار خوشنود شد. گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد پمپئو پشت صحنه علیه این تصمیم موضع‌گیری کرده بود و ترجیح می‌داد رویکرد تدریجی اتخاذ شود. در واقع او در این صحنه شکست خورد. کاستلو می‌گوید: «اگر دولت آمریکا بدون توجه به تبعات آن، همچنان به دستورالعمل‌های بولتن عمل کند، یک بحران هسته‌ای جدید یا مقابله مستقیم نظامی بسیار محتمل خواهد بود.»
یکی از مقامات ارشد سابق دولت آمریکا که به پمپئو نزدیک است می‌گوید: «سال ۲۰۲۴ پمپئو در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نامزد خواهد شد. او و بولتون هم پیمان باقی خواهند ماند، اما منافع‌شان یکی نیست.» توماس رایت عضو موسسه بروکینگز سال گذشته در جایی گفته بود: «برای جان بولتون اکنون آخرین و بهترین فرصت است تا به هدف ایدئولوژیک خود یعنی نشان دادن اینکه آمریکا از هرگونه محدودیت قانونی آزاد است، دست پیدا کند.»
اظهارنظرهای بولتون و پمپئو کاملا نشان می‌دهد آنها در یک مسیر قرار ندارند و از این پس باید دید مسیر حرکت دولت آمریکا با خواست کدام یک از این دو نفر مطابقت دارد. سیاست‌های آینده دولت آمریکا در قبال ایران تحت تاثیر عوامل بسیار متعدد قرار دارد. اما پمپئو و بولتون تاثیرات بسیار بزرگی بر رفتار و موضع‌گیری‌های ترامپ خواهند داشت. ترامپ طی ماه‌های آینده باید به موضوعات مختلف از جمله انتخابات ریاست جمهوری سال آینده و قیمت بنزین در آمریکا توجه کند. ترامپ در دو سال اخیر و حتی قبل از استقرار در کاخ سفید از ادبیات بسیار تند علیه حکومت ایران استفاده کرده و این احتمال وجود دارد که اگر منافع او در آغاز رویکرد نظامی علیه ایران باشد، در این مسیر حرکت کند. تحولات سیاسی و اقتصادی جهان در ماه‌های آینده بسیار متعدد و بزرگ خواهند بود و نمی‌توان هیچ احتمالی را رد کرد.
کارشناسان سیاسی اخیرا سوالات مهمی درباره نحوه عملکرد ترامپ در سیاست خارجی مطرح کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین سوالات این است که آیا رئیس‌جمهوری آمریکا در حال قربانی کردن اولویت‌های بلندمدت از جمله مقابله با چین و روسیه به پای اولویت‌های کوتاه مدت یعنی مقابله با کشورهایی نظیر ایران، ونزوئلا و کوبا است که هیچ تهدید استراتژیکی برای ایالات متحده محسوب نمی‌شوند. واقعیت این است که اشتیاق شدید ترامپ و تیم سیاست خارجی دولت به اعمال فشار بر کشورهای کوچک‌تر سبب نارضایتی و خشم هم‌پیمان‌های آمریکا شده است، زیرا اقدامات فراملی آمریکا علیه این کشورها در عمل منافع همپیمان‌های آمریکا را در معرض خطر قرار داده است و موضوع نگران‌کننده‌تر این است که لطمات به روابط آمریکا و هم‌پیمانان این کشور حتی پس از دوران ریاست جمهوری ترامپ به سختی قابل جبران است، زیرا به اعتماد متقابل لطمه وارد شده و نیز هم‌پیمان‌های آمریکا روابط مستحکم‌تری با دیگر قدرت‌های بزرگ جهان برقرار کرده‌اند. افق روابط ایران و آمریکا تا اندازه زیادی به این بستگی دارد که ترامپ از دستورالعمل‌های بولتون پیروی کند یا نه. در این میان عملکرد اروپایی‌ها بسیار مهم است. آنها می‌توانند ترامپ را متقاعد کنند رویکرد ملایم‌تری در قبال ایران اتخاذ کند و از دیپلماسی برای رسیدن به اهداف خود بهره ببرد.