نخ‌هایی که دختران را دود می‌کند

به گزارش « سراج24 » وارد یک قهوه خانه سنتی با ظاهری چشم گیر و نامی جذاب در یکی از خیابان های پایتخت می شوم که به گفته متصدی اش تقریبا تمام میز و صندلی های چیده شده در آن از سوی دختران و پسران جوان اشغال می شود. کسانی که وارد می شوند تنها برای یک ساعت فرصت دارند در فضا بمانند. دود و بوی انواع تنباکوهای میوه ای تمام محیط را احاطه کرده است. خیلی دوست دارم بدانم جوانانی که این چنین حجم گسترده دود حاصل از کشیدن قلیان را به اعماق ریه هایشان می فرستند، اهل سیگار هم هستند یا نه.

سیگاری شدن در غیاب قلیان

دختری که 19سال دارد می گوید: هر از گاهی به اتفاق خواهر و برادرهایم می آییم این جا، یک ساعتی هستیم قلیان می کشیم و چای می نوشیم و بعد برمی گردیم. سپیده می گوید: «اولین بار در 16 یا 17 سالگی بود که لب به قلیان زدم برای این که در مقابل دوستانم کم نیاورم، البته سیگار فقط یک یا دو بار کشیدم، نمی توانم بیشتر از 3 یا 4 پک بزنم.همسرم به شدت به قلیان علاقه دارد و همیشه قلیانش را در صندوق عقب خودرو می گذارد و هرجا می رویم قلیان می کشد و من هم همراهی اش می کنم.» چند سال پیش وقتی می رفتم منزل دختر عمه ام و با هم حرف می زدیم و می دیدم که او به راحتی پشت سر هم سیگار می کشد، خیلی کنجکاو می شدم که بدانم با سیگار کشیدن چه حسی به فرد دست می دهد. من در منزل دختر عمه ام، قلیان می کشیدم و در یکی از روزها چون قلیان در کار نبود تعارف فریبا را برای سیگار کشیدن قبول کردم. با این حال مدتی است در قفسه سینه ام احساس بدی پیدا کرده ام. دکتر گفته ریه ام مشکل پیدا کرده است.

سیگاری  که پای اختلافات زناشویی دود شد

تجربه افسانه زن 25ساله متفاوت است. او می گوید: «در 30سالگی اولین سیگار را کشیدم چون شوهرم سیگاری بود و می گفت سیگار، آدم را آرام می کند. آن زمان چون با همسرم مشکل داشتم و ناراحت بودم، من هم سیگار می کشیدم.» مریم 27ساله است، از 19سالگی که وارد دانشگاه شد با توصیه یکی از دوستانش برای کم شدن استرس امتحان و دانشگاه،اولین سیگار را روی لب هایش گذاشت و هفته بعد از آن، دومین سیگار را کشید. الان هم هر وقت با دوستانش باشد سیگار می کشد گاهی هفته ای 3 یا 4 بار، گاهی در روز تا 6 نخ سیگار هم می کشد. می گوید: «اراده ام در برابر سیگار ضعیف است و وسوسه ام می کند.»

غفلت والدین و دوران حساس نوجوانی

دکتر غلامرضا حسنی، جامعه شناس، استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد درباره سیگار کشیدن برخی از نوجوانان می گوید: در این دوره استقلال طلبی نوجوان قابل توجه است او تا پیش از این تابع نظر والدین بوده و آزادی کمتری داشته است.اگر مدیریت، برنامه و هدایت مناسبی در این فضا اعمال نکنیم و زمینه هویت یابی نوجوانان را مبتنی بر مسائل فرهنگی فراهم نکنیم، این امر آسیب های جدی تری به همراه دارد.

هویت سازی را جدی بگیریم

این استاد دانشگاه تاکید کرد:« تنها استفاده از شیوه های بازدارنده که گاهی جنبه فیزیکی پیدا می کند، کفایت نمی کند و باید به ارتقا و رشد آگاهی نوجوانان نسبت به مخاطرات این رفتارها و پیامدها اقدام کرد. باید با آموزش خانواده ها و مشارکت نهادهای دینی مثل حوزه های علمیه، سازمان ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات به صورت منسجم و هماهنگ به هویت سازی نوجوانان و جوانان کمک کرد. نقش رسانه ها نیز بسیار پررنگ است».

رشد جمعیت دخترهای سیگاری

پژوهشگر اجتماعی با ارائه نتایج تحقیقاتی در این زمینه به علل بروز مصرف دخانیات در بین دختران جوان پرداخت و گفت: نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که شدت رشد استعمال سیگار و دخانیات در دخترها نسبت به پسرها بیشتر شده است، البته مصرف سیگار در پسرها بیشتر است. در واقع شدت رشد سیگاری شدن در دختران بیشتر از پسران است. در واقع نسل جدید دختران جامعه ما نسبت به نسل های گذشته بیشتر سیگار می کشند که توجه به این مسئله بسیار مهم است، زیرا می دانیم که سطح سواد و آگاهی این نسل بالاتر از نسل های گذشته است، پس چرا این رفتار افزایش یافته است؟ وی با تأکید بر این که اگر چه نمی توانیم به صحت این آمارها خیلی اعتماد کنیم ادامه داد: در تهران 7.6 درصد زنان سیگاری را سیگاری های حرفه ای تشکیل می دهند یعنی تا روزی 20 نخ سیگار مصرف می کنند. از آن جا که الگوهای رفتاری از کلان شهرها به شهرهای دیگر گسترش پیدا می کند، در حال حاضر این انتقال به سرعت انجام می شود.

جای خالی نظارت

آسیب شناس اجتماعی ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که در حال حاضر در جامعه ما کنترل و نظارت به ویژه نسبت به دختران به شدت کاهش یافته است. کنترل به معنای اجتماعی و نه به معنای پلیسی؛ چون بحث ما کاملاً فرهنگی است. وقتی نظارت خانواده کاهش پیدا کند و از سویی دختران در دانشگاه ها و مجامع جوانان حاضر شوند با مسائل جدیدی روبه رو می شویم، در تحقیقی که سال 91 انجام شد، 18 درصد دختران اظهار کردند بدون اطلاع والدین از خانه خارج می شوند، در زمینه استعمال سیگار و تجربه سیگار کشیدن هم با همین آمار روبه رو شدیم. هر چه نظارت خانواده کم شود و خواسته های والدین به سمت خواسته های آموزشی پیش برود و تا اهمیت آموزش نسبت به پرورش بیشتر باشد، این گونه رفتارها افزایش می یابد. متأسفانه نهادهایی هم مثل آموزش و پرورش نظارت های آموزشی را نسبت به نظارت بر الگوهای رفتاری ترجیح می دهند. امروزه، آموزشگاهی بهتر است که قبولی بیشتری در دانشگاه داشته باشد نه آموزشگاهی که از معیارهای اخلاقی و رفتاری بهتری برخوردار است.

الگوسازی نکرده ایم

حسنی دومین نکته را در کنار کاهش نظارت، فقدان استانداردهای اجتماعی لازم برای حضور دختران و تغییر الگوهای رفتاری در سبک زندگی امروز دانست و گفت: معیارهای مناسب برای تعریف دختر مسلمان ایرانی به صورت مطلوب و شفاف وجود ندارد. متأسفانه مشاهده می کنیم که نوجوانان به صورت گروهی یا خانوادگی و در حضور والدین رفتارهایی را انجام می دهند که در گذشته آن را آسیب می شمردند. این امر نشان می دهد که خانواده نتوانسته است رفتار و الگویی مناسب ارائه دهد در نتیجه آن رفتار را هنجار دانسته و پذیرفته است. فقدان شادی و نشاط و نبود برنامه در این حوزه و سرکوب هیجانات نوجوان و مسائلی از این قبیل باعث می شود که رفتارهایی مثل سیگار کشیدن به عنوان ژست اجتماعی دنبال شود.

و دیگر عوامل

حسنی عوامل دیگری را نیز برشمرد، همچون حس امروزی بودن، آشنا نبودن با مهارت های زندگی، استقلال خواهی، هم خانگی در بین دانشجویان و نبود نظارت کافی از سوی دانشگاه ها، رشد خوابگاه های خصوصی، دوری از خانواده با توجه به بعد عاطفی شدید دختران، هزینه های زیاد آموزش که گاهی از سوی خانواده تأمین نمی شود یا به سختی تأمین می شود و فشارهای روحی همگی گرایش به سیگار را افزایش می دهد. دختران به اشتباه برای نشان دادن خود، الگوهای پسرانه را انتخاب می کنند. باید به نوجوانان و به ویژه دختران آموزش دهیم تا الگوهای رفتاری مناسب انتخاب کنند. این پژوهشگر اجتماعی این نسل را پویاترین نسل به صورت بالقوه دانست که ظرفیت ویژه ای در ساختار جمعیتی ایران محسوب می شوند. به گفته وی مسئولان باید بتوانند با برنامه ریزی درست این ظرفیت را بالفعل کنند. گسترش مصرف سیگار در دختران پیامدهای بدتری نسبت به پسران دارد زیرا این نسل، مادران آینده هستند و بهداشت و سلامت آن ها با این رفتارها دچار مشکل می شود. همچنین باید دانست هر جا باورهای مذهبی و ارزش های دینی کمرنگ شود، رفتارهای آسیب زا افزایش پیدا می کند. وی ادامه داد: یکی دیگر از پیامدهای این رفتار در بین دختران، رفتن به سمت رفتارهای خشونت آمیز مردانه است. این گونه است که اگر با برنامه، آموزش و معرفی الگوهای مناسب به سراغ دختران جوان نرویم، خسارت های آن هم سلامت، هم اقتصاد، هم سیاست و اجتماع را در بر خواهد گرفت.

منبع: روزنامه خراسان