به گزارش « سراج24 »، آغاز بهار و جوان شدن دوباره طبیعت بستری مناسب برای توجه بیشتر انسان ها به طبیعت و عظمت آفرینش است. طبیعت از آن جهت که یکی از منابع غنی و عمیق برای الهام بخشی به انسانها برای توجه به قدرت و علم خالق است در منظر دینی مورد توجه به سزایی قرار گرفته است.
نگاه توحیدی به شگفتی و زیبایی های طبیعت دو مقوله اساسی هستند که در قرآن، احادیث و ادعیه بارها از آن صحبت شده است.
خداوند در کلام خویش بارها با تاکید بر خلقت آسمان، ستارگان و ... توجه انسان را به تدبر و تفکر در عالم خلقت جلب کرده است. «إِنَّ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ الْفُلْکِ الَّتی تَجْری فِی الْبَحْرِ بِما یَنْفَعُ النَّاسَ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فیها مِنْ کُلِّ دابَّةٍ وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُون»۱
به درستى که در آفریدن آسمانها و زمین، و در آمد و شد شب و روز بر پى یکدیگر (یا اختلاف این دو در درازى و کوتاهى)، و در کشتىها که روان مىشوند در دریا به آنچه نفع مىبخشند مردمان را، و در آنچه فرو فرستاد خدا از آسمان (یا از جانب آن) از آب باران، پس زنده گردانید به آن آب، زمین را از پس مردن و پژمردگى آن، و در آنچه پراکنده ساخت در آن از هر جنبنده، و در گردانیدن بادها از هر جهتى، و در ابر رام گردانیده شده که بفرموده او کار مىکنند در میان آسمان و زمین، هر آینه که نشانه است از براى گروهى که عقل دارند و مىفهمند»
امام صادق(ع) در تفسیر این آیه می فرماید: «خداى تبارک و تعالى حجتهاى خویش را از براى مردم تمام ساخت به عقلها، و پیغمبران خود را یارى نمود به فصاحت و معجزات و توانایى بر آنچه احتیاج به آن اتفاق افتد، و ایشان را بر پروردگار خویش به دلیلها رهنمایى نمود.»۲
با توجه به حدیث امام صادق(ع) عقل را میتوان یکی از ابزار شناخت خداوند و ربوبیت او دانست؛ بدان معنا که عقل با تدبر در آفرینش آسمان، زمین، بادها و ... باید پی به خالقی توانا و عالم ببرد.
با توجه به تاکید قرآن و اهل بیت برای توجه انسانها به مظاهر خلقت به منظور تفکر و تدبر و رسیدن به خالق توانا می توان فصل بهار و عید نوروز را یکی از بهترین و مناسب ترین بستر ها برای توجه به طبیعت خواند.
اما متاسفانه شاهد آن هستیم که این نوع نگاه در میان آحاد جامعه رواج ندارد و گویی تحویلشدن سال و آغاز بهار و زندگانی مجدد طبیعت از منظر حکمی و عقلی مورد توجه قرار نمیگیرد.
با توجه به این که خداوند و اهل بیت در نوع نگاه مدبرانه به طبیعت تاکید فراوان داشتند اکنون این سؤال مطرح است که چرا در زندگانی واقعی و روزمره انسانها این نگاه وجود ندارد و به سبب آن نیز شاهد تحول و تغییر جدی در تفکر و معرفت آدمیان نیستیم.
در آسیبشناسی این بحث اولین و مهمترین نکتهای را که میتوان در نظر گرفت آن است که کودکان و نوجوانان ما با این نوع نگاه به طبیعت رشد و پرورش نیافتهاند. به دیگر معنا طبیعت را میتوان به عنوان بستر و وسیله ای مناسب برای آموزش مبانی توحیدی و خداپرستی دانست، اما نوع نگاه آدمیان به خورشید، ماه، ستارگان و درخت با رویکرد توحیدی معنا نشده است. برای نمونه درخت از منظر کودکان یک شیء با گزارههای ذیل تعریف می شود:
- درخت برای تاببازی مناسب است
- درخت سبز است
- درخت میوه میدهد
- از درخت هیزم تهیه میشود
و همین گونه با بزرگتر شدن کودکان و زیاد شدن اطلاعات و سواد گزارههای آنان درباره درخت وسیع تر و علمی تر میشود:
- درخت به محیط اکسیژن میهد و دی اکسید کربن را باز پس میگیرد، درختها ششهای زمین هستند.
- قسمت عمدهای از تغذیه انسانها به وسیله درختان و گیاهان تأمین میشود.
اما در هیچ کجای نگاه به طبیعت ما و فرزندانمان نیاموختهایم که چرا و چگونه به طبیعت با رویکردی مدبرانه که منجر به توحید میشود نگاه کنیم؛ در حقیقت ضرورت نگاه توحیدی در آموزش ما بسیار کمرنگ و بیتأثیر است تا آنجا که کارآمدی خود را در طول زمان از دست میدهد.
در نتیجه مهمترین علت، در عدم وجود رویکرد توحیدی در میان مسلمانان را میتوان بارور نشدن نگاه مدبرانه به طبیعت دانست. این که خداوند از ما میخواهد با چه زاویه دیدی به طبیعت و مسائل پیرامون آن نگاه کنیم موضوعی است که در آموزشهای ما مورد غفلت قرار گرفته است.
اولین گام برای داشتن نگاهی مدبرانه به طبیعت برای رسیدن به رویکردی توحیدی آن است که حکمت آفرینش و صنع خداوندی را بیاموزیم. به عنوان نمونه امام صادق(ع) در کتاب توحید مفضّل به تشریح رویکرد توحیدی به عالم خلقت میپردازند.
یکی از اساسیترین گزارههایی که امام صادق(ع) در رویکرد توحیدی به طبیعت به آن می پردازد آن است که تمام مخلوقات خداوند هدفمند و دارای فایده هستند و در نوع آفرینش، محل قرار گرفتن آن در دنیا هزاران نکته عالمانه نهفته است.
به عنوان نمونه امام صادق (ع) راز حکمت پوشش دانههاى حبوبات را در کتاب توحید مفضل این چنین توصیف میکنند: «در شکل بوته حبوباتى؛ چون: عدس، ماش، باقلا و جز آنها اندیشه کن. دانههاى آنها در کیسهها و ظروفى نهاده شده تا نگاهدارى شوند، رشد و استحکام یابند و از آفات در امان بمانند چنان که جفت و بچهدان جنین نیز دقیقا به همین خاطر است. گندم و همانند آن نیز به صورت خوشه، در پوستهایى سخت نهاده شدهاند. نیز بر سر هر دانه چیزى چون نیزه قرار گرفته که پرندگان را از خوردن آنها باز مىدارد تا به کارندگان و کشاورزان زیان نرسد. اگر کسى بگوید: آیا پرندگان از گندم و حبوبات نمىخورند؟ گفته مىشود: بله تقدیر چنین است. پرنده نیز از آنجا که آفریدهاى از آفریدگان است از زمین خداى جلّ و علا نصیب و سهمى دارد، ولى این حبوبات نیز این گونه محافظت مىشوند تا پرندگان، یکسره ویرانش نکنند و زیان بسیار بهبار نیاورند. اگر پرندگان دانهها را عیان و ناپوشیده بنگرند هیچ منعى ندارند که به آن حمله کنند و بوته را نابود سازند واى بسا این عمل باعث عدم تعادل تغذیه پرندگان، سوء هاضمه و مرگ آنها گردد و کشتزار را هم به نابودى کشاند در نتیجه، این موانع پیشگیرنده براى آن است که دانهها نگاهدارى شوند و پرندگان به قدر روزى و نیاز از آنها برگیرند و بیشتر آن براى آدمى بماند؛ زیرا او از پرندگان مهمتر و نیازمندتر است و هم او زحمت و مشقت بارورى آن را بر دوش کشیده است.»۳
همچنین امام صادق(ع) به چند روز از فصل بهار و رویش دوباره درختان اشاره می کند و می فرماید: «اى مفضّل! در آفرینش برگ بنگر و تأمل کن. چنان که مىبینى سطح تمام برگ را چیزهایى چون رگ پوشانیده است، برخى بزرگترند که به صورت طولى و عرضى کشیده شدهاند و برخى نازک و ظریفاند و گویى که در میان رگهاى اصلى ماهرانه بافته شدهاند.
اگر بشر با دست خود چنین کارى مىکرد یک ساله قادر به ساخت یکى از آنها نیز نبود. و در کار خود به ابزار، حرکت، کار و تلاش و سخن گفتن نیاز داشت، در حالى که تنها در چند روز از فصل بهار، دشت و دریا و کوه و صحرا سرشار و آکنده از این برگها مىشود. در این کار جز نفوذ اراده ردّ نپذیر الهى هیچ سخن، تلاش و حرکتى وجود ندارد».
با نگاه عمیق به آموزه های قرآن و اهل بیت (ع) میتوان دانست که رویکرد توحیدی به طبیعت در بستر یک نگاه مدبرانه پدید میآید. همان گونه که امام صادق(ع) اشاره کردند کمال تدبیر عالم وجود ،اتقان خلقت، حسن صنعت و درستى نظام، همه دلیلی بر وجود صانعی بزرگ است.
بی شک یکی از مناسبترین راه کارها به غیر از توجه به لطایف صنع و حکمتهای متحیر العقول داشتن نگاه سلبی به آفرینش است. بدان معنا که اگر همه درختان دنیا به یکباره میوه ندهند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر همه درختان دنیا به یک باره تولید اکسیژن نکنند چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد؟
همان گونه که خداوند از این منطق در قرآن استفاده میکند و میفرماید:« قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ»
اگر دیدید که چشمه آبتان فرو خشکید چه کسى شما را آب گوارا خواهد رسانید؟
دومین آسیب شناسی که آدمیان را از داشتن رویکرد توحیدی به طبیعت باز میدارد عادت کردن است. بدان معنا که هر ساله بهار، رنگ برگ ها سبز میشود و به ثمر مینشینند این تکرار در طبیعت سبب شده است تا انسانها از شگفتیهای خلقت باز بمانند.
نویسنده: زینب صارم
پینوشتها:
۱_ سوره بقره آیه ۶۴
۲_ تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى)، ج۱، ص: ۹۱
۳_شگفتیهاى آفرینش (ترجمه توحید مفضل)، ص: ۱۴۳
۴_ سوره ملک /فارس
اوقات شرعی تهران
اذان صبح ۰۳:۳۲:۱۶
اذان ظهر ۱۲:۰۲:۰۰
اذان مغرب ۱۹:۱۴:۰۶
طلوع آفتاب ۰۵:۰۷:۵۵
غروب آفتاب ۱۸:۵۴:۳۳
نیمه شب ۲۳:۱۳:۵۴
قیمت سکه و ارز
یادداشت
•••
•••
•••
•••
توئیت ها و ویراستی های برگزیده
•••
•••
•••
•••
•••
اخبار استانها
•••
•••
•••
•••
•••
غفلت از رویکرد توحیدی در نگاه به طبیعت
دین اسلام در آموزههای خود نگاهی جدی به طبیعت به عنوان بستری مناسب برای آموزش مبانی توحیدی دارد؛ اما بهرهمندی از طبیعت با رویکرد توحیدی مورد غفلت قرار گرفته است؛ این نوشتار به بررسی علل آن میپردازد.
نظرات کاربران
پربازدیدترین ها
•••
•••
•••
•••
•••
•••
اخرین اخبار
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••