به گزارش سراج24، علی بن موسی الرضا(ع) (۱۱ ذی‌القعده ۱۴۸ هجری قمری - آخر صفر ۲۰۳ هجری قمری) در مدینه چشم به جهان گشودند. پدر ایشان امام موسی کاظم(ع) و والده ایشان «نجمه» است که بعد از ولادت حضرت رضا(ع) طاهره‌اش نامیدند. از مادر حضرتش(ع) روایت شده که گفت: «...چون آن فرزند سعادتمند از من متولد شد، دست هاى خود را بر زمین گذاشت و سر مطهر خود را به سوى آسمان بلند کرد و لب هاى مبارکش حرکت مى کرد و سخنی مى‌گفت که نمی‌فهمیدم و در آن ساعت امام موسى(ع) نزد من آمد و فرمود: گوارا باد تو را اى نجمه! کرامت پروردگار تو.
پس آن فرزند سعادتمند را در جامه سفیدى پیچیدم و به آن حضرت [امام موسی کاظم(ع)] دادم، در گوش راستش اذان گفت و در گوش چپش اقامه و آب فرات طلبید و کامش را به آن برداشت، پس به دست من داد و فرمود: بگیر این را که بقیه الله است در زمین؛ حجّت خدا است بعد از من.»
روایت شده که حضرت امام موسى کاظم(ع) به پسران خود مى‌فرمود: «اى اولاد من! برادر شما، على بن موسى عالم آل محمد است، از او معالم دین خود را سئوال کنید و فرمایشات او را حفظ کنید! همانا شنیدم از پدرم که مکرّر به من مى‌فرمود که عالم آل محمد(ص) در صلب تو است و ای کاش من او را درک مى‌کردم. همانا او هم نام امیرالمومنین على(ع) است.»
دوره زندگانی امام رضا(ع) با حکومت عباسیان همزمان بود؛ درست زمانی که با مشکلات عدیده‌ای از جمله جنگ‌های داخلی و شورش‌های مختلفی علیه حکومت مواجه بودند. امامت ایشان با خلفای عباسی، هارون الرشید، امین و مأمون مقارن بوده است و در عصر حکومت هارون و امین، غالبا به مبارزه با جریان‌های انحرافی در اعتقادات اسلامی و تثبیت مذهب امامیه پرداختند. در این دوران با تدارک سفر و مناظرات با بزرگان ادیان و فرق مختلف، سعی در کاهش گسترش فرقه‌های نوظهور کردند. مبارزه با «جریان واقفیه» که پس از شهادت امام موسی کاظم(ع) و انکار امامت ایشان رخ‌داد، از جمله اهم اقدامات این امام همام بشمار می‌آید. حکومت نیز در این دوران مواجهه‌ای با ایشان نداشت.
پس از پیروزی مأمون عباسی در جنگ با امین در سال ۱۹۸ هجری، مأمون با گسترش قیام‌های شیعی مواجه شد. او که به دنبال راهی برای پیروزی بر این شورش‌ها و همچنین مشروعیت‌بخشی به خلافت خود بود، تصمیم گرفت امام رضا(ع) را در حکومت دخیل کند و به همین منظور مقام ولایتعهدی خویش را با اجبار و تهدید به ایشان پیشنهاد داد. هرچند ایشان، نسبت به پذیرش منصب ولایتعهدی استنکاف نمودند، اما مأمون او را در سال ۲۰۰ ه.ق به مرو، پایتخت خود، احضار کرد و ایشان با شرایطی از جمله عدم دخالت در احکام حکومتی و عزل و نصب‌ها و... ولایتعهدی را پذیرفتند. این رویداد که مهمترین فصل تاریخی حیات علی بن موسی الرضا(ع) است، در سال ۲۰۱ ه.ق صورت پذیرفت. در طول مسیر، اتفاقات فراوانی از کاروان ایشان گزارش شده‌است که پررنگ‌ترین آنها، بیان حدیث «سلسله‌الذهب» برای اهالی نیشابور می‌باشد. ایشان در طول مسیر حرکتش به مرو، به ایراد سخنرانی، گفتگو با شیعیان خویش، اعتراض به احضارش به مرو و... پرداخت. پس از این انتصاب، خاندان عباسیان حاضر در بغداد که غالباً از جناح مخالف مأمون محسوب می‌شدند، اقدامات مأمون را نگران‌کننده دانستند و سرانجام مأمون را از خلافت عزل کردند و ابراهیم بن مهدی را به خلافت برگزیدند. مأمون به ظاهر برای دفاع از خود، به همراه علی بن موسی(ع) عزم بغداد کرد. با رسیدن کاروان مأمون به سرخس، وزیرش فضل بن سهل توسط تعدادی از سران سپاه ترور شد و دو روز بعد وقتی کاروان مأمون به توس رسید، علی بن موسی(ع) به دست مامون با زهر مسموم و به شهادت رسیدند. در نهایت پیکر ایشان در یکی از روستاهای توس به نام سناباد به خاک سپرده شد. در مدفن آن امام شهید(ع)، بعدها حرمی احداث شد و شهری پیرامونش پدید آمد که مشهد (محل شهادت) نامیده شد. حرم وی سالانه مورد زیارت میلیون‌ها زائر مسلمان از ایران، پاکستان، بحرین، عراق و کل جهان قرار می‌گیرد.
علی بن موسی(ع) در دوران امامتش بر شیعیان، با تدریس و بیان روایات فقهی و اعتقادی مذهب شیعه امامی را تحکیم کرد و با این آموزه‌ها بود که فرقه‌ای از شیعه بعد ایشان منشعب نشد و شیعیان آن حضرت به هر دوازده امام(ع) معتقدند. در این دوره، ایشان رویکرد فقهی شیعه را از مدیریت مستقیم و دریافت پاسخ سوالات فقهی از شخص امام، به مدیریت با واسطه از طریق راویان حدیث و استفتاء از مجتهدان، مبدل ساختند. ایشان همچنین به علت استفاده از فضای باز اعتقادی و سیاسی، توانستند نسبت به پدرشان موسی کاظم(ع)، شاگردان بیشتری را تربیت نماید. اما با وجود این فضای باز، شاگردان وی قادر به ملاقات‌های آزادانه با او نبودند. همین امر سبب شد تا ایشان، مراجعات دینی خود را به شاگردانشان ارجاع دهند. جایگاه علمی امام رضا(ع)، منحصر در تشیع نبوده و اهل سنت نیز وی را به عنوان دانشمندی اسلامی ستوده‌اند. درباره جایگاه علمی ایشان آورده‌اند که امام(ع) در بیست سالگی در مسجد نبوی در مدینه بر مردم فتوا می‌خواندند. بیان دیدگاه‌های علمی وی در علوم و فنون دیگری چون طب، حکایت از جایگاه ویژه ایشان در نزد سایر دانشمندان دارد. از سه رساله مهم منسوب به ایشان، یک رساله مربوط به علم پزشکی است.
در هفدهمین بسته فرهنگی حلقه وصل در آستانه میلاد با سعادت هشتمین امام شیعیان جهان به معرفی آثار مکتوب و تصویری مرتبط با زندگانی و شخصیت امام رضا(ع) پرداخته‌ایم.
