به گزارش سراج24،همزمان با شهریورماه زمانی که تابستان روزهای پایانی خود را در حال سپری کردن است اگر سری به روستاهای خراسان جنوبی بزنی فرش‌های قرمزرنگی را می‌بینی که تمام باغ‌ها را پوشانده‌اند و درختان سر به فلک کشیده‌ای می‌بینی که باوجود همه کم‌آبی‌ها و خشکسالی‌ها همچنان استوار و پابرجا هستند.
در گذر از میان باغات زمانی که می‌خواهی در بین این درختان گشت‌وگذاری بکنی باید حواست به زیر پایت باشد تا نکند یاقوت‌های سرخی که حاصل دسترنج یک‌ساله روستاییان است را زیر پاه له کنی.
یاقوت‌های سرخ یا همان میوه‌های عناب در کنار زرشک و زعفران از جمله طلاهای سرخ خراسان جنوبی محسوب می‌شوند که از شهرتی خاص در کشور برخوردار هستند.
درحالی‌که این استان سال‌هاست با پدیده‌ای به نام خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما به گفته کارشناسان درخت عناب در مقابل این پدیده نسبت به سایر درختان مقاومت بیشتری داشته و می‌توان محصولی مفید برای ادامه حیات در روستاها باشد.
باوجود همه خواص دارویی و درمانی عناب، این میوه که قدمت کاشت آن در ایران به حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیون سال نیز می‌رسد هنوز برای خیلی‌ها ناشناخته است، در واقع در حال حاضر تنها این محصول به‌صورت خشک و به‌عنوان آجیل استفاده می‌شود و خواص دارویی و درمانی آن مغفول مانده است.
پایان زمان برداشت عناب و بازار داغ دلالان
دراین‌بین نبود صنایع تبدیلی و ناشناخته بودن عناب در بازارهای جهانی و حتی داخل کشور سبب شده که محصول استراتژیک خراسان جنوبی چیزی عاید کشاورزان نکند.
آغاز فصل پاییز پایان کار عناب کاران است اکنون دیگر یک ماه زمان برداشت عناب به پایان رسیده و بازار داغ دلالان شروع‌شده است.
این روزها اگر به هر روستا و کوچه‌باغی سر بزنی دلالانی را می‌بینی که سروکله‌شان در روستاها پیداشده و کشاورزان نیز به دلیل نبود صنایع تبدیلی و عدم خرید تضمینی از سوی دولت چاره‌ای ندارند که حاصل دسترنج یک‌ساله را بین خود و دلالان تقسیم کنند.
درواقع دلالان بدون هیچ زحمتی محصول را باقیمتی پایین از کشاورزان خریده و یک‌شبه سودی معادل سود یک‌ساله کشاورزان عایدشان می‌شود.
حتی این دلالان محصول را به‌صورت نقدی از کشاورزان نمی‌خرند بلکه بجای دسترنج یک‌ساله چند چک تحویلشان می‌دهند که شاید این ماه و ماه دیگر هم نقد نشود.
وعده‌های دولت برای حمایت از خرید محصول اجرایی نشد
در این میان مسئولان بارها از ورود دولت برای خرید محصولات کشاورزان گفته‌اند اما هنوز هم کشاورزان از وعده‌های تحقق‌نیافته دولت می‌گویند.
جواد شکسته یکی از اهالی روستای سیوجان است دراین‌ارتباط می‌گوید: اواخر دولت گذشته جهاد کشاورزی قول داد که برای خرید عناب از کشاورزان حمایت کند که هنوز هم فقط در حد حرف باقی‌مانده است.
این کشاورز بابیان اینکه در آن زمان مقرر شد که خرید عناب، زرشک و زعفران به‌صورت شرکتی باشد، ادامه داد: این موضوع حتی در سفر سال گذشته هیئت دولت مطرح شد اما هنوز هم اقدامی از سوی دولت ندیده‌ایم و ناچار هستیم محصول را به دلالان بفروشیم.
وی که سال گذشته به‌عنوان عناب‌کار نمونه استان معرفی‌شده است، فروش عناب را مهم‌ترین مشکل عناب‌کاران عنوان می‌کند و می‌گوید: دلالان محصول را به قیمت خود و آن‌هم به‌صورت وعده‌های دو یا سه‌ماهه می‌خرند و کشاورز نیز چاره‌ای ندارد جز اینکه با دلال کنار بیاید.
این کشاورز، کم شدن آب چاه‌ها از سوی دولت به دنبال خشکسالی‌های چندین ساله را یکی دیگر از مشکلات کشاورزان برمی‌شمارد و اضافه می‌کند: کم شدن آب چاه‌ها هم در کیفیت و هم در کمیت محصول تأثیر گذاشته اما درخت عناب نسبت به سایر محصولات در مقابل کم‌آبی مقاوم‌تر است.
کشاورز ناچار به فروش محصول خود به صورت غیر نقدی است
نخعی یکی دیگر از کشاورزان این روستاست که او نیز تنها مشکل کشاورزان را فروش محصول می‌داند و می‌گوید: زمان برداشت عناب که تمام می‌شود سروکله دلالان در روستاها پیداشده و مردم نیز مصرف دیگری از عناب را سراغ ندارند و مجبورند محصول خود را به‌صورت غیر نقدی به دلالان بفروشند.
این کشاورز بابیان اینکه دلالان باقیمت پایین، محصولات را از کشاورزان می‌خرند، ادامه می‌دهد: خود من سال گذشته تصمیم گرفتم در موقع برداشت که همه محصول خود را می‌فروشند این کار را نکنم به امید اینکه در خارج از فصل برداشت بتوانم به قیمت بهتری بفروشم اما در آخر مجبور شدم که محصولم را به همان دلالان بدهم که بازهم به بهانه‌های دیگر آن را به قیمت خیلی پایین از من خریدند.
وی از نبود صنایع تبدیلی عناب در استان گلایه می‌کند و می‌گوید: اگر این صنایع در استان وجود داشت یا حداقل مصرف تازه خوری آن در بین مردم باب بود بازهم چیز بیشتری عاید کشاورزان می‌شد.
یکی دیگر از کشاورزان روستای سیوجان نیز با انتقاد از اینکه در حال حاضر شرکت خاصی که محصول را عادلانه از کشاورزان بخرد، وجود ندارد، می‌گوید: دلالان به هر قیمتی که خودشان بدانند روی محصول قیمت‌گذاری می‌کنند.
وقتی سود یک‌شبه دلال با یک سال کار شبانه‌روزی کشاورز یکسان می‌شود
موسوی نسب با اشاره به اینکه هم‌اکنون عناب درجه‌یک در روستا حدود ۱۳ هزار تومان از سوی دلالان خریداری می‌شود، بیان می‌کند: این در حالی است که قیمت محصول در بازار مشهد بیش از ۲۷ هزار تومان و حتی در خود بازار بیرجند حدود ۲۰ هزار تومان است.
وی با انتقاد از اینکه قیمت خریداری‌شده از کشاورزان باقیمت بازار تفاوت زیادی دارد، اضافه می‌کند: با این وضعیت سود کسی که عمرش را پای درخت گذاشته با یک دلال که یک‌شبه سروکله‌اش پیداشده تقریبا برابر است.
این کشاورز با تأکید بر اینکه دولت باید بر قیمت‌گذاری و خرید محصول از سوی دلالان نظارت داشته باشد، ادامه می‌دهد: اگر حداقل سازمان تعاون روستایی یک بخشنامه برای خرید شرکتی محصول بدهد دیگر کشاورز نگران فروش محصول خود آن‌هم به هر قیمتی نیست و به‌نوعی می‌توان بر قیمت‌گذاری دلالان نظارت داشت.
وی با اشاره به نبود صنایع تبدیلی در استان، می‌گوید: در حال حاضر عناب در کشورهای چین و ارمنستان فرآوری و به‌صورت کنسرو و مربای عناب استفاده می‌شود درحالی‌که این محصول در کشور به‌صورت خشک تنها مصرف می‌شود.
پیش‌بینی تولید ۴۳۰۰ تن عناب در سال جاری
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز از دو هزار و ۷۲۹ هکتار سطح زیر کشت عناب در استان خبر می‌دهد و می‌گوید: سال گذشته حدود چهار هزار و ۱۸۸ تن عناب از این اراضی برداشت شد که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال جاری به چهار هزار و ۳۰۰ تن برسد.
عبدالرضا رضایی بابیان اینکه ۹۷ درصد عناب کشور در خراسان جنوبی تولید می‌شود، بیان کرد: خراسان جنوبی همچنان به‌عنوان نخستین تولید کننده عناب در کشور محسوب می‌شود.
به گفته وی در حال حاضر ۹ هزار و ۵۰۰ بهره‌بردار تولید عناب در خراسان جنوبی وجود دارد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بابیان اینکه در اقتصاد کلان کشور آن‌چنان‌که باید به این محصول رسیدگی نشده است، بیان کرد: عناب محصول خاص استان بوده و به‌طورمعمول محصولات خاص این مشکل را دارند.
رضایی، عناب را یکی از گیاهان دارویی عنوان کرد و گفت: با توجه به خاصیت‌های بالای این محصول تاکنون تبلیغات کافی و مناسبی در این حوزه نشده درحالی‌که ظرفیت آن در کشور خیلی بالاتر از وضعیت موجود است.
وی بابیان اینکه در حال حاضر این محصول بیشتر به‌عنوان دارو شناخته‌شده و فرهنگ مصرف آن در کشور پایین است، بیان داشت: این محصول نیاز به بازاریابی و تبلیغات بیشتری دارد چراکه اگر مردم با خواص دارویی و غذایی آن آشنا شوند مصرف بالاتر می‌رود.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در ارتباط با صنایع تبدیلی این محصول در استان نیز گفت: تاکنون شرکت آب مقطر عناب و کارخانه‌ها بسته‌بندی در این زمینه شکل‌گرفته است.
راه‌اندازی خوشه عناب بعد از خوشه زرشک
رضایی ادامه داد: شربت عناب نیز تاکنون به‌صورت سنتی تولیدشده اما به‌صورت صنعتی هنوز تولید نشده است.
وی بابیان اینکه راه‌اندازی صنایع تبدیلی در استان باید توجیه اقتصادی داشته باشد، تأکید کرد: با توجه به اینکه این محصول خاص بوده و ظرفیت مشخصی دارد شاید راه‌اندازی صنایع تبدیلی برای سرمایه‌گذار توجیه اقتصادی نداشته باشد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه برای صادرات این محصول به کشورهای دیگر در دنیا جایگاه خاصی نداریم، عنوان داشت: بااین‌حال می‌توان در کشورهای همسایه و داخل کشور بازار خوبی برای این محصول پیدا کرد.
رضایی در ارتباط با راه‌اندازی خوشه عناب در استان نیز گفت: کارهای اولیه خوشه‌ها روی زرشک تدوین‌شده و بعد از زرشک برای محصول عناب خواهد بود.
به گفته وی با راه‌اندازی خوشه‌ها کار جمع‌آوری، بسته‌بندی و صادرات محصول در یک گردونه مشخص انجام و دست دلالان در بازار فروش عناب بسته خواهد شد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی ادامه داد: علاوه بر این اگر مصرف عناب به‌صورت تازه خوری در کشور جا بیفتد در گسترش بازار محصول نقش بسزایی داشته و آن را تقویت می‌کند.
آنچه مسلم است بهبود وضعیت تولید عناب نقش مهمی در اقتصاد و درآمد روستاییان خراسان جنوبی ایفا می‌کند ازاین‌رو بررسی اقتصادی تولید و شناخت تنگناهای موجود می‌تواند برای رونق این محصول نقش مؤثر واقع شود.
در مورد بازارهای فروش نیز نیاز است روش‌های جدید مصرف از جمله مربا، مارمالاد، اسانس، نوشابه، لواشک را برای این محصول ارائه داد.
منبع:مهر
