آسان نمود اول ... ولی افتاد مشکل‌ها

به گزارش « سراج24 »؛  1 - تکنولوژی زندگی را ساده کرده است. اگر زندگی کردن شامل مجموعه‌ای از نیازها و خواسته‌ها و تلاش برای برآورده کردن آنها باشد، آنگاه سخن درستی است، رای به ساده شدن زندگی زیر سایه تکنولوژی.

بالا رفتن رفاه و کیفیت زندگی در حضور تکنولوژی در همه سطوح دیده می شود؛ حمل و نقل، ارتباطات، فراهم شدن فرصت برای ارائه دیدگاه های خود، خلاقیت، حتی اداره و اصلاح جامعه از طریق ابزار ارتقاء یافته با تکنولوژی به کامل ترین و سهل ترین حالت خود رسیده است.

اتومبیل های امروز دارای امکانات و ابزارهایی فراتر از خود هستند. امروز می توان در یک اتومبیل زندگی کرد. امنیت امروزین اتومبیل ها بسیار فراتر از مدل دیروزی است. از سوی دیگر، تکنولوژی بسیاری از چیزها را ارزان کرده است. ابزاری که روزگاری گران و متعلق به عده ای خاص بودند، اینک در تولید انبوه، ارزش برتر اقتصادی خود را از دست داده اند. تلفن همراه ، نمونه ملموسی از همین ابزار است که در طول زمان از یک امکان و وسیله باارزش اقتصادی ویژه برای آدم های خیلی ثروتمند به وسیله ای روزمره و همگانی تبدیل شده است.

روابط انسانی در روزگاران گذشته یا از طریق دیدار حضوری میسر بود یا از طریق نامه. راه های دور دیدار را گاه بسیار سخت می کرد و نامه خود شیوه دشواری برای ارتباط بود که علاوه بر نیاز به مهارت نوشتن، همیشه می توانست با خطر نرسیدن همراه باشد، اما امروز با گسترش حمل و نقل در انواع زمینی، زیرزمینی، هوایی، دریایی (و شاید گونه هایی دیگر) دیدار یکدیگر با وجود راه دور سهل شده است و از سوی دیگر شبکه های اجتماعی و تکنولوژی های ارتباطی آنقدر وسیع و سهل الوصول شده است که ایجاد ارتباطات جدید در آن فضای مجازی یا ارتباطات قدیمی را زنده نگه داشتن، بسیار ساده است. با این حساب تکنولوژی رضایت از زندگی را در انسان بسیار ارتقاء داده است. آدم ها به سادگی به دست می آورند و به همان سادگی می توانند از دست بدهند. این ساده از دست دادن هم الزاما بد نیست، می توان با یک دکمه ارتباطی را قطع کرد، چیزی را فروخت و... .

2- این نوع از زندگی اما برای همه ساده نیست، به این معنا که عده ای یا به سبب کم سوادی یا سن زیاد یا دلایل شخصی دیگر که عدم تمایل هم می تواند جزئی از آن باشد، علاقه به برقراری ارتباط با تکنولوژی را ندارند. بسیاری اتومبیل های جدید را نمی فهمند و آنها را در برابر اتومبیل قدیمی دهه 70 میلادی خود اسباب بازی می پندارند. برخی دیگر با کامپیوتر نمی توانند کار کنند و در نهایت تعجب در برابر استفاده از تلفن همراه سختی نشان می دهند، اما اگر تکنولوژی و آداب آن را یک فضای جدید تصور کنیم که آدم ها در آن غوطه ورند و زندگی می کنند و به همه شئون زیستی آنها نفوذ کرده است آنگاه آیا می توان گفت که آن آدم هایی که در برابر تکنولوژی مقاومت می کنند، بیرون از این فضای تنفسی، هوایی دیگر را زندگی می کنند؟ می توان چنین حکم کرد که جهان این آدم های سمج با آداب تکنولوژی و ملزومات آن تغییر نکرده؟ به نظر می رسد پاسخ به این پرسش ساده نیست و نمی توان گفت که عدم استفاده از تکنولوژی به معنای عدم بهره مندی از آن به طور مطلق باشد.

بسیاری از ما عضو شبکه های اجتماعی مجازی نیستیم، اما سرعتی که امروز در استفاده از اخبار نصیبمان می شود ناشی از وجود چیزی به نام شبکه های مجازی است.

بسیاری از ما کار با رایانه را بلد نیستیم، اما برای گرفتن حقوق بازنشستگی یا دست کم مطمئن شدن از ریختن حقوق به حسابمان ناگزیر از استفاده از عابربانک هستیم که به نوعی با سیستم های رایانه ای در ارتباط است. همین مثال های ساده را بگیرید تا برسید به چیزهای پیچیده تری چون ادبیات، سرعت ارتباطات و مکالمات که ناشی از پیشرفت تکنولوژی و ظرفیت های افزایش یافته زمان به آن آغشته اند یا فاصله زیادی که بین نسل ها به سبب تغییر پرسرعت نسل های تکنولوژی (نسل های تلفن همراه، آی پد، موتورهای انژکتوری و...) رخ می دهد که خودش مقتضیات ارتباطی و فکری خاص خود را ایجاد می کند. پس بدیهی است که قطع ارتباط با تکنولوژی و کمک های آن به معنای بیرون رفتن از آن فرهنگ و فضای زیستی ساخته شده توسط این ابزار نیست. دیگر زندگی کردن روزمره یعنی آغشته شدن به فرهنگ زاییده شده از تکنولوژی، حتی ناآگاهانه.

3- بگذارید بخش سوم این نوشته را با یک مقدمه کوتاه درباره اخلاق آغاز کنم. بسیاری روزگار ما را روزگار افول اخلاق های کلی و مطلق می خوانند، روزگاری که در آن از اصول مدون، پیوسته و محکم اخلاقی خبری نیست، دستگاه های اخلاقی بزرگ جایشان را به اخلاق های فردی و جزئی داده است و موقعیت بر طرح ها و نظریه های کلان غلبه کرده است. درباره پست مدرنیسم ـ که گویا زمانه ما را چنین می نامند ـ می گویند که دوران یا وضعیتی است که در آن خرده چیزها بر چیزهای بزرگ و کلان غلبه می کند. جزئیات و تناقض ها بر کلیات و وحدت فکر و رفتار غلبه می کند. بین زندگی و اخلاق و فکر و خیلی چیزهای دیگر آدمی اختلاف می افتد.

با این تصور حال شرایط رفاه و رضایت تکنولوژی را هم در نظر بگیرید. شرایطی که آنقدر تغییر ایجاد کرده و در زندگی دگرگونی به وجود آورده که حتی بیگانگان با خود را به ملزوماتش دچار کرده است. با این وضع نسبت اخلاق با تکنولوژی به عنوان یک نوع زندگی جدید چیست؟

مثال هایی شاید دشواری پیش آمده را بهتر توضیح دهد. از سویی به واسطه تکنولوژی زندگی خصوصی آدم ها بشدت پیش چشم هم است، به قدری که تقریبا حفظ و حراست از حریم شخصی ناممکن به نظر می رسد، اما از سویی دیگر طرح های اخلاقی گذشته حفظ حریم خصوصی را محترم و حتی لازم می شمارد.

روان شناسی اخلاق آهستگی را محترم و درست می شمارد به این معنا که آهستگی در اعمال راه درست و متعادل انجام آنهاست. آهستگی در زمانه گذشته تعادل بخش عمل بوده است، اما تکنولوژی با درکی که از زمان و ارزش لحظات ایجاد کرده، عملا سرعت زندگی و عمل را هر روز بیشتر می کند، لذا آن توصیه به حق اخلاقیون و روان شناسان مبنی بر اهمیت آهستگی عملا به دشواری قابل اجراست. از این نوع مثال ها بیشتر هم می توان پیدا کرد، اما موضوع را همین دو مثال مشخص کرده است.

مساله این است که فقدان اخلاقی کلی و کلان، امکان پاسخ های دقیق و قابل تجویز اخلاقی را از زمانه ما گرفته است با این وضع بدیهی است که به راحتی نمی توان به دشواری های اخلاقی پاسخ داد. تکنولوژی هم که جهان را تغییر داده، اما اخلاق کلی و رفتارسازی را به جهان ارائه نکرده است. لذا سردرگمی اخلاقی انسان با توجه به تکنولوژی بسیار افزایش یافته، سردرگمی معصومانه ای که به دست خود انسان ایجاد شده، اما گویی که او خود دیگر کوچک ترین کنترلی روی آن ندارد. مدام اخباری از انتشار فیلمی خصوصی، شنود زندگی فردی شهروندان، مرگ های دلخراش و پوچ بر اثر ماجراجویی در سرعت، دل های شکسته بر اثر عشق به یک تصویر و سپس نفرت از تصویری دیگر از همان سوژه به گوشمان می رسد و اخلاق نگاه می کند و هیچ نمی گوید. در این میان آدم ها میان ارزش ها و واقعیات تضادی بیشتر از همیشه می بینند. گویی تنها راه یافتن آداب درست زیستن در اوج قدرت فرهنگی تکنولوژی، غوطه ور شدن در نهایت آن و تن به بطالت دادنش است و سپس سرخوردگی و برقرار کردن تنظیمی دوباره بین خود، اخلاقیات پذیرفته شده و تکنولوژی ساده ساز زندگی./جام جم