«قرارداد رویتر»؛ سرفصل خباثت‌های اقتصادی روباه پیر در ایران

به گزارش سراج24 ، امتیازنامه رویتر قراردادی بود که میان بارون یولیوس دو رویتر یهودی انگلیسی-آلمانی تبار با دولت قاجار در زمان سلطنت ناصرالدین شاه منعقد شد.
این قرارداد به قدری استعماری بود که اعتراض همه دنیا، حتی برخی دیپلماتهای انگلیسی را موجب شد.
عباس سلیمی نمین پژوهشگر برجسته تاریخ معاصر ایران در گفت و گویی به تشریح نحوه واگذاری امتیاز استخراج معادن به رویتر، ترسیم قراردادهای استعماری انگلیس در تاریخ ایران و اهداف انگلیس از انعقاد این قراردادها در زمان قاجار می پردازد.
 درباره قرارداد رویتر و هدف انگلیس از انعقاد چنین قراردادی بفرمایید.
قرارداد رویتر از جمله قراردادهایی بود که با هدف امتیازگیری از ایران برای فراهم شدن زمینه های سلطه دنبال شد و مفاد قابل توجهی داشت که نشات گرفته از سیاست انگلیسی بود.
در دوران قاجار دولت یک دولت دست نشانده نبود اما دولتی آلوده بود و شیوه های استبدادی را پی می گرفت؛ در واقع برکشیده ی یک دولت خارجی نبود بنابراین در انتهای فتنه قاجار به دلیل بی کفایتی پادشاهان قاجار رو به ضعف نهاده بود. از سوی دیگر دول روس و انگلیس از این خلاء استفاده می کردند تا با قراردادهای مختلف دولت را تضعیف و تحت کنترل خودشان در بیاورند البته برای تحمیل اهداف کثیفشان شیوه های مختلفی را در بر می گرفتند.
انگلیس در این قرارداد به دنبال تضعیف سیاسی دولت ایران و نیز کاهش بنیه اقتصادی بود و نظیر چنین اهدافی را دنبال می کردند تا بتوانند از جهات و شئون مختلف همه ملت ایران را به زانو درآورند.
جریان ساخت راه آهن شمال به جنوب کشور که از مفاد قرارداد رویتر بود، چیست؟
جامع ترین قرارداد انگلیسی با ایران قرارداد 1919 است اما در قرارداد رویتر به خوبی هدف سلطه گرانه انگلیسی ها را مشخص می کند به ویژه بحث راه آهن شمالی – جنوبی که در واقع با تسلط انگلیسی ها به مرزهای شمالی ایران و در حقیقت مرزهای مشترک ما با اتحاد جماهیر شوروی دست پیدا می کردند.
در آن مقطع انگلیسی ها، روس ها را تهدیدی برای مرز مشترک شان با هندوستان می دانستند و می خواستند بر مرزهای شمالی مسلط شوند تا بتوانند موقعیت ویژه ای را برای خود رقم بزنند.
ایجاد راه آهن شمالی – جنوبی کاملا اهداف استراتژیک انگلیس را دنبال می کرد به طوری که این هدف در قرارداد رویترز آمد و وقتی روس ها کاملا از ایران خارج شدند، انگلیسی ها قرارداد 19 19 را می خواستند بر ایران تحمیل کنند.
درباره قرارداد 1919 بیشتر توضیح دهید.
بعد از ترک بول شوییک ها در مرز شمالی که دیگر از مرز ایران عقب نشینی کرده و قراردادهای استعماری با ایران همچون کاپیتولاسیون را لغو کرده بودند، انقلابی دیگر صورت گرفته بود، حتی قزاق ها را رها کرده بودند و  از ایران خارج شده و به مرزهای خودشان رفته بودند که انگلیسی ها دوباره افکار پلید خودشان را در قالب قراردادی دیگر نشان دادند.
انگلیسی ها گمان می کردند که با نبود روس ها غیر از طریق کودتا و سرکوب می توانند مردم را به سلطه خود در بیاورند اما خوشبختانه همان طور که تیرشان در قرارداد رویترز به سنگ خورد و اجرایی نشد، قرارداد 1919 هم با مقاومت ایران رو به رو شد و شاه از امضا آن ا متناع ورزید.
قرارداد 1919 از سوی دولت ایران به رسمیت شناخته نشد و ابطال گشت بنابراین انگلیسی ها به این جمع بندی رسیدند که از طریق این قراردادها نمی توانند به اهداف شوم خود دست یابند بنابراین خواستند تا دست به کودتا بزنند.
آنها برای امضای چنین قراردادی به دولت رشوه داده و حتی احمدشاه را به لندن بردند و از او پذیرایی مفصلی کردند و او را مورد لطف و کرامت خود قرار دادند اما احمدشاه حاضر به امضاء این قرارداد نشد لذا به نظر بسیاری از تاریخ پژوهان به همین دلیل یک سناریوی دیگری در دستور کار انگلیسی ها قرار گرفت.
بعد از آنکه انگلیس به اهدافش در پی انعقاد قراردادهای مختلف با ایران نرسید، چه گزینه ای را مطرح کرد؟
انگلیسی ها تصور می کردند با شیوه های نرم و نه سرکوبگرایانه به تدریج می توانند ایران را به سلطه خودشان در بیاورند اما وقتی مقاومت مردم ایران را دیدند تمام تلاش خود را برای انجام کودتا در ایران کردند تا اینکه کودتای 1299 اتفاق افتاد.
انگلیسی ها قراردادهای متعددی نظیر: قرارداد رژی و تنباکو، ترکمنچای، گلستان، لاتاری، رویتر، خوشتاریا و معاهده پاریس  در زمان قاجار با ایران منعقد کردند اما به دلیل اینکه هم علما و هم ملت ایران به شدت به سلطه بیگانگان بر کشور حساس بودند و نگران از ا ینکه مبادا ضعف پادشاهان قاجار سبب آمدن استعمار در ایران شود، بنابراین در برابر قراردادهایی که می خواست بسته شود به شدت موضع گیری می کردند.
در هر صورت رضاخان بعد از کودتا با حمایت مستقیم انگلیسی ها روی کار آمد تا اهداف استعماری آنان را محقق کند، وی حتی در دورانی که نخست وزیر بود د راستای تحقق خواسته های انگلیسی ها گام بر می داشت و بر اساس چنین سیاستی راه آهن شمالی – جنوبی را در دستور کار قرار داد و به انجام رساند.
از سوی دیگر انگلیسی ها با انجام کودتا و روی کار آوردن رضاخان و دست نشانده هایش سعی در تضعیف ملت ایران و انجام خواسته های نا به حق خود داشتند.
بدین ترتیب از این مقطع دیگر انگلیسی ها از طریق قرارداد اهدافشان را دنبال نمی کردند اما با آوردن شبکه فراماسونری در کنار رضاخان که دیکتاتوری بسیار شدیدی داشت و نیز رفت و آمد افراد دست نشانده شان به دربار در پی اجرادرآوردن اهداف پلید خود بودند.