سناریوهای مرگ ماجد الماجد+بررسی سوابق

یوسف شفیعی/خبر مرگ طبیعی ماجد الماجد عامل اصلی حمله به سفارت ایران در لبنان تنها چند روز پس از دستگیری وی، سناریوهای مختلفی را در این مورد مطرح کرده است. عده ای این مرگ را کاملا طبیعی و ناشی از نارسایی های کلیوی دانسته و عده ای دیگر آن را توسط عامل های نفوذی سعودی ها می دانند که ترس از افشا شدن برنامه های آل سعود و به ویژه اقدامات بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان، را مهم ترین عامل آن محسوب می کنند. در این مطلب ضمن بررسی سوابق این تروریست سعودی به اهمیت وی برای عربستان پرداخته می شود، در ادامه، سناریوهای محتمل و ممکن بررسی و علت هرکدام نیز تشریح می شود و در پایان سخنی با دستگاه وزارتخارجه کشورمان در جهت سیاست خاورمیانه ای یا به اصطلاح سیاست نگاه به جنوب خلیج فارس دولت دکتر روحانی خواهیم داشت.
 
بررسی سوابق ماجد الماجد
 
ماجد الماجد در سال 1973 در ریاض متولد شد. وی یکی از اعضای اصلی القاعده محسوب می شد و در عملیات های آنان در یمن، عراق و لبنان مشارکت داشت. ماجد تا سال 2007 که در لبنان حضور داشت با اردوگاه آوارگان فلسطینی نهر البارد در ارتباط بود. علت گریختن وی از لبنان را عملیات ارتش لبنان علیه گروه فتح الاسلام می دانند. پس از این فرار وی توسط دستگاه قضایی لبنان در سال 2009 به اتهام اقدامات مسلحانه به حبس ابد محکوم شد.
 
ماجد پس از این ماجرا در سال 2012 به عنوان رهبر گروهک تروریستی «عبدالله عزام» که توسط "صالح القرعاوی" سعودی تشکیل شده بود، معرفی شد. این گروه نخستین بار در سال 2004 با به عهده گرفتن مسئولیت سه انفجار در پارک طافا و سواحل نویبع و شرم الشیخ در مصر، اعلام موجودیت کرد.
 
ماجد طی سال های اخیر از اردوگاه عین الحلوه ( اردوگاه آوارگان فلسطینی در شرق شهر صیدا در جنوب لبنان) به عنوان مقر اصلی خود استفاده می نمود و در ماه های اخیر، از این اردوگاه به سوریه رفت تا با "ابومحمد الجولانی" فرمانده گروه تروریستی جبهه النصره در سوریه بیعت کند. وی در کشور سوریه در منطقه القلمون دمشق با "زهران" فرمانده گروهک ارتش اسلام همکاری می نمود.
 
الماجد همچنین در سال 2012 فرماندهی شاخه های القاعده در سرزمین های مصر و شام را به عهده گرفته بود. یکی دیگر از عملیات های تروریستی گردان تحت فرماندهی وی در لبنان، انفجارهایی زنجیره ای بود که نیروهای بین المللی "یونیفل" را در جنوب لبنان هدف قرار داد. شدیدترین مورد این انفجارها، انفجار یک گشتی اسپانیایی در تاریخ 24 ژوئن 2007 بود که به کشته شدن 6 تن از نیروها و زخمی شدن چندتن دیگر انجامید، به طور کلی وی نقش تعیین کننده ای در زمینه تامین منابع مالی، عضو گیری، برنامه ریزی عملیات های تروریستی و تامین تجهیزات برای گروه های تروریستی مختلف ایفا می کرد.
 
انفجار در سفارتخانه جمهوری اسلامی ایران در بیروت که منجر به کشته شدن 26 تن شد از دیگر اقدامات گروه تروریستی ماجد الماجد است. نام الماجد برای اولین بار از طریق یک فیلم ویدئویی توسط مرکز رسانه ای الفجر در 19 دسامبر 2013 منتشر شد. این نخستین باری بود که مرکز رسانه ای الفجر به عنوان ارگان تبلیغاتی گردان های عبدالله عزام، نام سرکرده خود را علنی می کرد. این مرکز، پیش از آن دو ویدئو منتشر کرده بود که شامل دو سخنرانی الماجد بود بدون این که مشخص شود وی در کدام گروه جهادی نقش دارد.
 
اهمیت ماجد برای عربستان
 
چند روز قبل بعد از این که ماجد دستگیر شد، بلافاصله عربستان خواهان استرداد وی به ریاض شد. مقامات سعودی با توجه به این که وی شهروند سعودی است و از چند سال پیش از طرف دستگاه های اطلاعاتی این کشور تحت تعقیب بوده خواهان بازگرداندن وی به عربستان و محاکمه وی در این کشور شدند. سخنگوی وزارت کشور عربستان در واکنش به دستگیری ماجد الماجد تاکید کرد که وی در لیست افراد تروریستی تحت تعقیب قرار دارد. سرلشگر منصور الترکی، در بیانیه‌ای کوتاه اعلام کرد که ماجد الماجد رهبر گروه عبد الله عزام جزء ۸۵ نفری است که نام آن ها در لیست تروریست‌های تحت تعقیب عربستان به دلیل ارتباط با تشکیلات القاعده قرار دارد. این دلیل برای استرداد وی بسیار مضحک به نظر می رسد. بنابر اطلاعات منتشر شده در بسیاری از رسانه های غربی، ماجد با بندر بن سلطان ارتباطات وثیقی داشته و بارها از عربستان کمک های مالی و معنوی دریافت کرده است. این شخص احتمالا اطلاعات زیادی از اعضای القاعده، مکانیزم‌های کاری، هسته‌های نرم و اهداف آن و اصلاحاتی که در شیوه انجام عملیات‌ها بعد از حمله آمریکا به عراق و بحران سوریه روی داده، در اختیار داشته است. ماجد همچنین آگاهی عمیقی از مکانیزم رسیدن پول‌ها به سران القاعده و افراد آن و همچنین کانال‌های که این اموال از طریق آن ها استفاده می‌شده، داشته است. از طرف دیگر، بعد از سقوط صدام حسین در عراق و به قدرت رسیدن شیعیان در این کشور، عربستان خود را در برابر ایران بازنده بزرگ تحولات عراق می داند و سعی دارد به نوعی این شکست را جبران کند. لبنان یکی از این میدان های نبرد بوده که عربستان سعی در برهم زدن قواعد بازی به نفع خود و به ضرر ایران، مردم لبنان و نیروهای مقاومت دارد. ترور و ایجاد بی ثباتی و ناامنی یکی از ابزارهای آل سعود برای این منظور بوده که تاکنون یک در میان به صورت ضربدری از جناح های مختلف لبنان انجام شده است. نمونه اخیر آن هم انفجار در مقابل سفارت ایران، ترور محمد شطح و اخیرا نیز انفجار در ضاحیه جنوبی بوده است. برای همین وجود فردی با مختصات ماجدالماجد می توانست برگ برنده عربستان در لبنان باشد. این شخص که از زمان ترور رفیق حریری در سال 2005 تا ترورهای اخیر در لبنان فعالیت داشت، می توانست همانند افشاگری های ادوارد اسنودن آمریکایی حقایقی تلخ را افشا و نقاب از چهره آل سعود بگشاید. (هرچند برای پی بردن به نوع فعالیت های عربستان در منطقه احتیاجی به افشاگری نبوده و اقدامات آنان در سوریه و عراق خود بهترین سند بر مخل بودن آنان در نظم خاورمیانه است)
 
سناریوهای مرگ ماجد الماجد
 
هرچند در دنیای سیاست پیش از در اختیار داشتن داده های قابل استناد و محکم نمی توان به صورت قطعی اظهار نظر کرد، اما با بررسی روندهای موجود و تحرکات بازیگران مختلف می توان از طریق طرح سناریوهای مختلف به جواب نزدیک شد. در مورد خبر مرگ ماجدالماجد تاکنون تحلیل گران و کارشناسان به دو گروه تقسیم شده اند: عده ای مرگ وی را «طبیعی» و برخی نیز «حذف امنیتی» می دانند. در ادامه، این دو موضع تشریح می شود:
 
الف: طرفداران و معتقدان به مرگ طبیعی، به بیماری کلیوی وی استناد می کنند و وجود ماجدالماجد در زندان و تحت تدابیر امنیتی شدید را عاملی در تشدید بیماری وی می دانند. این علت برای مرگ وی محتمل اما بسیار ضعیف به نظر می رسد. ماجد تروریست بیش از یک دهه بود که در منطقه مشغول طراحی و انجام عملیات های تروریستی بود و با وجود بیماری کلیوی همچنان ماموریت خود را انجام می داد. اگر بیماری کلیوی وی آن چنان حاد شده بود، طبیعتا باید سمت فرماندهی گروهک عبدالله عزام را به دیگری واگذار می کرد تا در راه انجام ماموریت های محول شده خللی پیش نیاید. اما وی نه تنها این سمت را واگذار نکرد، بلکه اخیرا انفجاری را در مقابل سفارت ایران نیز انجام داد. حال چطور باید پذیرفت که چند روز بعد از دستگیری، وی به طرز عجیبی به علت بیماری کلیوی بمیرد؟! از سوی دیگر رسانه های حامی آل سعود از چند روز قبل برای احتمال مرگ وی به علت بیماری، زمینه سازی های زیادی نیز انجام داده بودند. بنابراین پذیرفتن مرگ ماجدالماجد به دلیل بیماری چندان نمی تواند محکمه پسند و عقلانی باشد.
 
ب: عده ای دیگر با نگاهی واقع بینانه تر سعی دارند براساس شواهد و قرائن موجود و نیز رصد رفتار بازیگران موثر در لبنان، مرگ ماجدالماجد را نتیجه عملیاتی از پیش طراحی شده برای حذف فیزیکی وی تحلیل کنند. دلیل این عده، رفتارهای عجولانه و سراسیمه عربستان بلافاصله پس از اعلام خبر دستگیری ماجدالماجد است. به اعتقاد این دسته از کارشناسان با توجه به سوابق ماجد و وابستگی فکری و نهادی وی با دستگاه های امنیتی عربستان، مقامات ریاض از همان لحظات اولیه دستگیری، اقدام به اجرای برنامه های مختلف برای عدم اعتراف وی در مورد فعالیت های منطقه ای شدند. با وجود درخواست ایران برای اعزام هیئتی به بازجویی های ماجد الماجد، این موضوع با مخالفت عربستان سعودی مواجه شد، در حالی که حضور ایران در بازجویی از تروریستی که عامل انفجار سفارت ایران بوده است حقی طبیعی است، اما عربستان به سبب ترس از دستیابی ایران به اطلاعات محرمانه عملیات های تروریستی گروه های وابسته به ریاض، با این موضوع مخالفت کرد. از طرف دیگر مقامات سعودی به طرق مختلف درصدد بازگرداندن ماجد به ریاض برای محاکمه بودند که این امر با توجه به سوابق آن ها غیرممکن بود. اما دلیل مهم دیگری که باعث می شود احتمال کشته شدن ماجدالماجد بیش از پیش قوت گیرد، همزمانی وعده کمک بلاعوض سه میلیارد دلاری عربستان به میشل سلیمان رئیس جمهور لبنان برای بخش نظامی بود که برخی این وعده کمک را به نوعی معامله عربستان با نهادهای امنیتی لبنان برای استرداد یا حذف ماجدالماجد می دانند، چرا که چنین کمکی در طول تاریخ لبنان بی سابقه بوده است. و از طرفی دیگر بنا بر توافقات رژیم اسرائیل و آمریکا، لبنان نمی تواند این چنین کمک های نظامی که امکان دستیابی این کشور به سلاح های سنگین را بیشتر می کند، بپذیرد یا حداقل در راه تسلیحات نظامی سنگین مصرف کند، در صورتی که بنا بر اطلاعات منتشرشده کمک های عربستان برای تسلیحات اساسی نظامی اختصاص داده شده بود. این ریسک عربستان که بر خلاف تصمیمات آمریکا سعی کرده است رفتار کند، برای رسیدن به امتیازی بوده که ارزش ریسک کردن را داشته باشد و چه امتیازی بالاتر از رفع تهدید افشاگری علیه برنامه های اطلاعاتی آل سعود در خاورمیانه!
 
وجود این دلایل قابل استناد باعث می شود که احتمال کشته شدن و حذف ماجد الماجد توسط عوامل وابسته به عربستان، به دلیل ترس از افشای اطلاعات محرمانه، قوت بگیرد و قریب به واقعیت شود.
 
علاوه بر این برای پی بردن به دلیل مرگ ماجد الماجد نیازی به دسترسی کامل به اطلاعات محرمانه نیست و از طریق شواهد و مستندات ارائه شده در این مطلب نیز تا حدودی می توان دلیل مرگ وی را که همان کشته شدن است، فهمید. بیش ترین ترس حامیان ماجد الماجد وجود گنجینه اطلاعاتی بسیار ذی قیمت در نزد وی بود که دسترسی نهادهای اطلاعاتی لبنان به آن می توانست ورق را به ضرر آن ها برگرداند و علاوه بر افشای توطئه های انجام گرفته، عملیات های آینده را نیز برملا کند. بنابراین بهترین راه برای آن ها ساده ترین راه نیز بود؛ کشتن الماجد با توجه به سابقه بیماری وی می توانست ضمن حذف وی، خطر لورفتن کلید بسیاری از تحولات منطقه را نیز منتفی سازد.
 
 فرجام سخن
 
اقدامات سعودی ها منطقه را دچار بی ثباتی روز افزون کرده و هرکجا که تیری شلیک می شود یک سر آن به بندربن سلطان می رسد و از مصر و اخوانی ها گرفته تا سوریه و تروریست ها نفوذی به لبنان و همچنین توطئه های فرقه گرایانه در استان الانبار عراق، هم نتیجه اقدامات و فعالیت های خرابکارانه دستگاه اطلاعاتی عربستان است. حال با توجه به این نقش مداخله جویانه و خرابکارانه، دستگاه دیپلماسی ایران باید در نوع نگاه خود به سعودی ها جانب احتیاط را رها نکرده و نباید به دشمنی که تمام توان خود را بر نابودی محور مقاومت گذاشته با حسن نیت و دوستانه نگاه کند، بلکه ابتدا باید از طریق سازوکارهای مشخصی، سعودی ها پاسخگوی این اقدامات ضدانسانی خود باشند و به جای بی ثباتی در راستای ایجاد ثبات گام بردارند. در واقع تیم سیاست خارجی ایران به عنوان پرچمدار مقاومت در منطقه اگر در برابر زیاده خواهی سعودی ها، سکوت کرده و از در دوستی در بیایند و همچنان خواهان گسترش روابط با عربستان بدون هیچ سازوکار احتیاط آمیزی باشند، مطمئنا باعث گستاخ تر شدن این کشور در عرصه تحولات منطقه خواهند شد./