مهدى امیدى -موضوع خیانت زن و شوهر، یکی از موضوعات جنجال برانگیز سینمای ایران در سال های اخیر بوده است. تبدیل شدن فیلم هایی با چنین مضمونی به یک موج و تولید و نمایش انبوه آثاری با محوریت خیانت در یک مقطع زمانی محدود: به ویژه در سی امین دوره جشنواره فیلم فجر- بر حساسیت جامعه نسبت به این نوع فیلم ها افزود و اعتراضاتی را نیز برانگیخت.
فیلم «برف روی کاج ها» به کارگردانی «پیمان معادی» نیز یکی از همین فیلم ها و از جمله نازل ترین آثار با درون مایه خیانت است؛ اثری که شاید به عنوان یک فیلم، ارزش چندانی برای نقد و بررسی ندارد، اما به عنوان بخشی از یک جریان هدفمند سینمایی قابل بررسی است. ساده انگارانه است اگر تولید ناگهانی و همزمان چند فیلم با مضمون خیانت در یک دوره خاص را یک اتفاق و حادثه بدانیم. به ویژه که می دانیم، پیش از اینکه سینمای ما به این موضوع بپردازد، شبکه های ماهواره ای فارسی زبان با هدف تضعیف نهاد خانواده در ایران، اقدام به پخش فله ای سریال هایی با درون مایه خیانت زن و شوهر کردند. از این رو، به کنایه، ظهور این موج در سینمای ایران را «فارسی وانیسم» می نامند.
روایت «برف روی کاج ها» تکراری و کلیشه ای است و براساس یک ایده دم دستی و بیهوده شکل گرفته؛ ایده فیلم، خیانت متقابل زن و شوهر است. زن جوانی که مربی پیانو است، زمانی که شوهرش در مسافرت خارج از کشور به سر می برد، به رابطه او با زن دیگری پی می برد. افسردگی ناشی از این مسئله و نوعی تلاش برای جبران، زن را به رابطه با مرد جوانی سوق می دهد. شاید اگر این خلاصه داستان به یک سریال درجه سه تلویزیون ترکیه مربوط می شد، چندان جای شگفتی نداشت، اما متأسفانه، این روایت مبتذل و ضداخلاقی که با حداقل خلاقیت و نوآوری به آن پرداخته شده، درباره فیلم روی پرده این روزهای سینمای ایران است سینمایی که قرار بود با فحشا مخالف باشد، اما حالا با «برف روی کاج ها»یش و برخی نمونه های مشابه، به طور غیرمستقیم در حال ترویج فحشاست. فیلمی است که سازندگان آن خود را پیشروترین جریان در عرصه هنر هفتم کشورمان می دانند و سطح خود را بالاتر از سینمای ایران می پندارند اما حاصل کار ایشان فیلمی است که از نظر ساختاری از سطح متوسط سینمای ما نیز پایین تر است؛ از فیلمنامه بی منطق و سطحی کار بگیرید که در آن مملو از حفره های عجیب و غریب است - مثل انتشار آگهی برگزاری کلاسی که مدت هاست در حال برگزاری است - تا بازی های بی رمق و بی حس بازیگران تا ناتوانی در ایجاد تعلیق و هیجان و... و از همه بدتر، رویکرد فیلم در شیرین نمایی تجربه روابط نامتعارف ضمن اینکه فضای کلی و حال و هوای فیلم و نوع پرداختن به خیانت، شباهت غیرقابل انکاری به آثار اصغر فرهادی دارد. به احتمال خیلی زیاد، نبود هیچ گونه تازگی و ابداع در فیلم و همچنین ضعف حاد ساختار فیلم، سازندگانش را واداشته تا رنگ فیلم را سیاه و سفید کنند، بلکه از این طریق ثمره کارشان تاحدودی متفاوت بنماید.
انتخاب رنگ سیاه و سفید در «برف روی کاج ها» کارکرد دیگری هم دارد؛ به طور معمول در هر فیلمی، انتخاب رنگ تیره برای ترسیم فضا، استعاره ای از یک موقعیت تلخ، سیاه و مأیوس کننده است. آمیختن این فیلم با رنگ سیاه و سفید نیز علاوه بر اینکه تمهیدی برای گریز از کلیشه ای بودن فیلم است، القاگر حس ناامیدی و شکست برای شخصیت های درون فیلم است. البته این وضعیت فقط به آدم های فیلم و زندگی شخصی آن ها محدود نمی شود، بلکه همه جامعه را نیز - بنابر آنچه در فیلم می بینیم - در بر می گیرد.
از همین نکته می توان به هدف اصلی موج فیلم های خیانت نما دست یافت. به ویژه اینکه می دانیم، آثار سینمایی، تصویرگر اوضاع و احوال یک جامعه در مقطعی خاص هستند. به این معنی که همان طوری که ما امروز برای شناخت جوامع تاریخی و ماقبل تاریخی به آثار باستانی یا محصولات فکری و فرهنگی باقی مانده آن دوره ها رجوع می کنیم، آیندگان نیز برای شناخت جامعه امروز ما به محصولات فرهنگی و به خصوص فیلم هایی که در این زمان ساخته شده اند، مراجعه خواهند کرد. نه تنها نسل های بعدی که مردم سایر کشورها نیز در زمان حال، ایران را بیشتر در قاب تلویزیون یا به وسیله سینما می شناسند. موج فیلم های دارای موضوع خیانت نیز در حال ثبت تاریخ و وقایع امروز کشور ایران به عنوان جامعه ای گرفتار در بحران خانوادگی و مشکلات اخلاقی هستند.
تهیه کننده، کارگردان و بازیگران فیلم «برف روی کاج ها» در مصاحبه های خود، این فیلم را اخلاقی و مدافع نهاد خانواده دانسته و استدلال شان هم این است که با چنین فیلمی به زوج ها هشدار می دهند که اگر به یکدیگر وفادار نباشند، سرنوشتی همچون زوج این فیلم پیدا خواهند کرد البته اگر یک فیلم با رویکرد هشداردهنده و اخلاقی به موضوع خیانت بپردازد قابل پذیرش است. همچنان که فیلم «زندگی خصوصی آقا و خانم میم» به کارگردانی «روح الله حجازی» این گونه بود. اما در فیلم «برف روی کاج ها» نه تنها هیچ هشدار و افق پلیدی برای خیانت ترسیم نشده، که آنچه پدیدار شده، تصویری نوستالوژیک و عاطفی از این مسئله است.
