ویراژ پروازهای داخلی روی باند گرانفروشی

به گزارش سراج24؛ کلاف قیمت بلیت هواپیما این روزها پیچیده تر شده است. مسافران سرگردان برای پیدا کردن بلیت مجبورند سراغ بازار سیاه بروند و هزینه بیشتری بپردازند. اما گرانی بلیت، فقط یک روی سکه است؛ روی دیگر آن کمبود بلیت در برخی از خطوط پرتردد است. با وجود مجوز افزایش 29 درصدی بلیت پروازهای داخلی در اردیبهشت ماه امسال، برخی از ایرلاین ها با چارتر کردن پروازها بلیت را با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب می‌فروشند. گرانفروشی برخی از ایرلاین ها در همین تابستان باعث شد سازمان تعزیرات یک شرکت هواپیمایی را که در ایام اربعین اقدام به گرانفروشی بلیت کرده بود به پرداخت 102 میلیارد ریال جزای نقدی معادل 25 برابر ارزش تخلف محکوم کند. میزان گرانفروشی این ایرلاین چهار میلیارد و ۷۲ میلیون ریال در فروش ۴۱۰ پرواز اصفهان به نجف و ۱۳۳ بلیت رشت به نجف بود. گران شدن بلیت پرواز درحالی است که ایرلاین ها سهمیه سوخت یارانه ای دارند.

 مصوبه برای بلیت هواپیما

مهرماه سال 1400 ستاد تنظیم بازار با حضور دکتر محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور تشکیل و مصوب شد در راستای ثبات بازار، تمامی مراجعی که طبق قوانین و مقررات مجاز به پیشنهاد یا تعیین قیمت اند ملزم به هماهنگی با ستاد تنظیم بازار برای تغییر قیمتها هستند. به این ترتیب مقرر شد افزایش قیمت بلیت هواپیما تنها با مجوز ستاد تنظیم بازار صورت بگیرد. ماده ۶ قانون هواپیمایی کشوری هم به‌ صراحت وظیفه تعیین و تصویب نرخ حمل‌ونقل هوایی مسافر و بار را به شورای‌عالی هواپیمایی کشوری سپرده و از منظر قانون، مرجع تعیین قیمت بلیت هواپیما در ایران، این شورا است که در هماهنگی با ستاد تنظیم بازار انجام می‌شود.  23 اردیبهشت ماه امسال براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار، نرخ تمامی مسیر‌های داخلی براساس جدول بهای کامل بلیت هواپیما، ۲۹ درصد افزایش یافت. این افزایش بعد از یک سال و نیم ثبات قیمت بلیت ها انجام شد . بدین‌ترتیب با تغییرات اعمال‌شده، برای مثال نرخ بلیت هواپیما برای مسیر تهران - مشهد که ۹۸۲ هزار و ۴۰۰ تومان بود،  به سقف یک میلیون و ۳۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان افزایش پیدا کرد. همزمان با اجرای مصوبه افزایش قیمت بلیت هواپیما حسن خوشخو معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد:  «آخرین تغییر قیمت بلیت مربوط به تیرماه سال ۱۴۰۰ بوده است. یکسال و نیم از این موضوع می‌گذرد. این افزایش برای حل بخشی از مشکلات شرکت های هواپیمایی اتخاذ شد.»(تسنیم / 25 اردیبهشت 1402)  

اما این تازه شروع ماجرا بود. با وجودافزایش 29 درصدی که با موافقت سازمان هواپیمایی کشوری از خردادماه اجرایی شد در تابستان در برخی از خطوط پروازی بلیت نایاب شد. بسیاری از مسافران برای پیدا کردن بلیت در مسیر تهران به اهواز ، بندرعباس و مشهد با مشکلات زیادی مواجه شدند. هنگامی که مسافران به صورت حضوری یا آنلاین برای خرید بلیت به درگاه‌های فروش مراجعه می‌کردند، با عبارت " ظرفیت تکمیل است" مواجه می‌شدند. در بسیاری از سایت‌های فروش بلیت، ظرفیت اکثر مسیرهای پر رفت و آمد مانند تهران - مشهد چندین هفته تکمیل بود و در هیچ کدام از این پروازها صندلی خالی وجود نداشت. مردادماه، جعفر یازرلو، سخنگوی هواپیمایی کشور در گفت و گو با مهر گفت: « در حال حاضر تنها ۱۷۸ فروند هواپیما درکشور آماده خدمت رسانی هستند و این مقدار در مقایسه با میزان تقاضای مسافران تعداد بسیار ناچیزی محسوب می‌شود. بنابراین مهم‌ترین دلیل مشهودی که در این مسأله جلب توجه می‌نماید، کمبود تعداد ناوگان هواپیمایی است.» (مهر / 21 مرداد 1402) به گفته او تعداد ناوگان‌های مسافربری با میزان تقاضای مردم در فصل تابستان همخوانی ندارد

 خطوط 5 درصدی ها

آمارها نشان می دهند در ایران 3 تا 5 درصد مردم از هواپیما استفاده می کنند. سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور گفته : «۳ الی ۵ درصد جمعیت ایران از سفرهای هوایی استفاده می‌کنند و برای پاسخگویی به این جمعیت به ۵۵۰ فروند هواپیمای مسافربری نیاز داریم. اما در حال حاضر فقط ۱۷۸ فروند فعال برای خدمت رسانی آماده به کار هستند. خرید تجهیزات ناوگان هواپیمایی و هواپیماهای جدید از سال‌ها قبل در دستور کار این صنعت قرار داشته است اما با خروج ناگهانی آمریکا از برجام این تلاش به نتیجه نرسید.»  اصلی ترین علت کمبود بلیت هواپیما و گرانی آن، عدم تعادل بین میزان عرضه و تقاضاست. تعداد مسافرانی که قصد سفر هوایی دارند از تعداد ناوگان‌های هواپیمایی بسیار بیشتر بوده و همین مسئله سازمان هواپیمایی کشور را با مشکلی جدی رو به رو کرده است.

درحالی که فقط 5 درصد مردم با توجه به قیمت های بیلط هواپیما از این وسیله استفاده کنند اما دولت سالانه ۳۵ هزار میلیارد تومان یارانه سوخت  بابت حمایت از سفرهای هوایی این 5 درصد، به شرکت‌های هواپیمایی پرداخت می کند درحالی که سهم مردم عادی از این یارانه تقریبا هیچ است. مقایسه  تعداد مسافران هواپیما در ایران و ترکیه در این زمینه جالب توجه است:« مقایسه حمل و نقل هوایی ایران و ترکیه نشان می‌دهد، با وجود همسانی جمعیت دو کشور و وسعت ۲ برابری ایران، تعداد مسافر هواپپما در ترکیه سالانه بیش از ۸ برابر ایران است. در ترکیه این رقم ۲۱۰.۵ میلیون مسافر و در ایران ۲۵.۶ میلیون مسافر است. همچنین سفرهای داخلی ترکیه با عدد 112.9 ‌میلیون سفر، 5.7 برابر سفرهای داخلی ایران با رقم 19.9 میلیون سفر است. سفرهای بین‌المللی ترکیه هم با عدد 97.6 میلیون سفر، 17.1 برابر سفرهای بین‌المللی ایران با رقم 5.7 میلیون سفر است. نکته جالب این که تعداد مسافر داخلی هر دو کشور در سال 1382، برابر و در حد 9 میلیون سفر سالیانه بود. در واقع بخش قابل توجهی از جهش صنعت هوایی ترکیه نسبت به ایران در مسافران داخلی آن کشور رخ داده است.»(فارس / 5 شهریور 1400)

در حال حاضر قیمت سوخت هوایی عرضه شده به تمامی پروازهای شرکت‌های داخلی برابر با 600 تومان به ازای هر لیتر است اما طبق صورت مالی شرکت‌های پالایشی این سوخت با قیمت 22 هزار تومان بر لیتر فروخته می‌شود. به بیان دیگر یارانه اعطایی به ازای هر لیتر 21 هزارو 400 تومان است(  فارس / 24 آبان  1402)  طبق آمارنامه مصرف فرآوره‌های نفتی انرژی‌زا، به طور میانگین روزانه حدود 4 الی 4.5 میلیون لیتر سوخت جت در هواپیماهای مسافری مصرف می‌شود که معادل سالانه رقم 1.65 میلیارد لیتر است. در نتیجه با یک حساب سرانگشتی، دولت سالانه حدود 35 هزار میلیارد تومان، هزینه یارانه سوخت هواپیما می شود.

مجوزی برای افزایش قیمت

درحالی که تصور می شد ماجرای گران شدن بلیت هواپیما بعداز افزایش 29 درصدی قیمت در بهار سالجاری ونظارت های سفت و سخت سازمان هواپیمایی وسازمان تعزیرات بر ایرلاین ها به پایان رسیده باشد اما با ابطال مصوبه ستاد تنظیم بازار مبنی بر قیمت گذاری بلیت هواپیما توسط این ستاد و شورای عالی هواپیمایی، ناگهان قیمت پروازهای داخلی بین 40 تا 70 درصدافزایش پیدا کرد. اما ماجرا چه بود ؟  اردیبهشت ماه امسال بعد از اعلام افزایش 29 درصدی قیمت بلیت هواپیما شرکت‌‌های هواپیمایی در اعتراض به دامنه نرخی مصوب شده، شکایتی در دیوان عدالت اداری مطرح و اعلام کردند قیمت گذاری بلیت هواپیما نباید توسط دولت انجام شود بلکه عرضه و تقاضا نرخ خدمات را تعیین می‌کند. اوایل دی ماه دیوان عدالت اداری مصوبه قیمت‌گذاری بلیت پروازهای داخلی را ابطال و  به استناد احکام برنامه‌های پنجم و ششم توسعه که بر آزاد بودن نرخ‌گذاری بلیت هواپیما دلالت دارند، اعلام کرد : «نرخ‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل هوایی در قلمرو نرخ‌گذاری تکلیفی دولت قرار نمی‌گیرد و اصل بر این است که عرضه و تقاضا نرخ خدمات را تعیین می‌کند.» به این ترتیب مجوزی صادر شد مبنی بر این که ستاد تنظیم بازار و شورای عالی هواپیمایی نقشی در تعیین قیمت بلیت پروازهای داخلی ندارند و نرخ بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. با این مجوز ناگهان در دو هفته قیمت بلیت هواپیما در برخی از خطوط پرتردد بین 40 تا 70 درصد بالاتر از نرخ مصوب شورای عالی هواپیمایی کشورفروخته شد و خود ایرلاین ها مرجع قیمت گذاری شدند. این افزایش با اعتراض شدید مردم مواجه شد.

سرانجام اواخر دی ماه ، سازمان هواپیمایی کشوری با صدور اطلاعیه‌ای از توقف اجرای رأی دیوان به دنبال درخواست وزیر راه و شهرسازی از رئیس قوه قضاییه برای اعمال ماده ۹۱ دیوان عدالت اداری به‌منظور رسیدگی مجدد، خبر داد و تغییر قیمت بلیت توسط ایرلاین‌ها را غیرمجاز عنوان کرد. سازمان هواپیمایی کشوری هم  درباره این اطلاعیه اعلام کرد: «مراتب موقوف الاجرا شدن رأی دیوان عدالت اداری توسط سازمان هواپیمایی جهت آگاهی و اقدام شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ شده و شرکت‌ها مجاز به افزایش نرخ بلیت هواپیما نیستند.» همچنین حسین مذنب، مدیرکل دفتر بازرسی و حقوق شهروندی وزارت راه و شهرسازی در تاریخ ۲۴ دی‌ماه از اعلام‌جرم علیه ۹ شرکت هواپیمایی بخش خصوصی به دلیل گران‌فروشی خبر داد و شرکت‌های هواپیمایی را موظف به رعایت نرخ نامه مصوب سازمان هواپیمایی کشوری دانست.

درحالی که تصور می شد بعد از توقف اجرای رای دیوان عدالت شاهد بازگشت قیمت بلیت هواپیما به قبل باشیم اما بررسی سایت های فروش بلیت هواپیما نشان می دهد همچنان فروش بلیت بالاتر از نرخ‌های مصوب در برخی مسیرها و توسط برخی ایرلاین‌ها ادامه دارد. از طرف دیگر با چارتر کردن برخی از خطوط پروازی توسط آژانس های هواپیمایی در روزهای مختلف، بلیت هواپیما نایاب می شود. به طور مثال در مسیرهای پرتردد نظیر تهران – مشهد، بهای بلیت در روزها و ساعات مختلف از ۲۰ تا ۴۰ درصد بالاتر از سقف نرخ مصوب فروخته می‌شود و یا با این پیام مواجه می شویم :" ظرفیت پروازها در این تاریخ تکمیل شده است " برای روز شنبه 7 بهمن ماه پرواز تهران به مشهد با قیمت یک میلیون و 500 هزار تومان فروخته می شود درحالی که سقف قیمت این مسیر یک میلیون  و 314 هزار تومان است. از طرف دیگر پرواز چارتری (بیزینس) با قیمت 2 میلیون و 33 هزار تومان در سایت ها فروخته می شود. برای روز یکشنبه ایرلاین ماهان برای خط تهران به مشهد نرخ 3 میلیون و 500 هزار تومانی را اعلام کرده است. افزایش قیمت بلیت هواپیما واکنش سخنگوی دولت را هم در پی داشت. علی بهادری جهرمی در جمع خبرنگاران با تاکید بر اینکه دولت بلیت هواپیما را گران نمی کند گفت: «اردیبهشت 1402 افزایش نرخ بلیط هواپیما اعمال شده است و بلیط هواپیما گران نمی شود.»(نورنیوز / 3بهمن 1402) واقعیت اما غیر از آن چیزی است که سخنگو می گوید. امروز کمتر مسیر پروازی را می توان پیدا کرد که با قیمت های مصوب اردیبهشت انطباق داشته باشد.