به گزارش سراج24؛ به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدجواد رودگر؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که برای بازدید از چهل‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب اندونزی به این کشور سفر کرده، به مناسبت ولادت پیامبر(ص) در جمع طلبه‌های مدرسه خاتم النبیین(ص) که تحت اشراف حضرت آیت‌الله وحید خراسانی در جاکارتا فعالیت دارد به بیان خطوط و اصول کلی عرفان و معنویت در کلام و کردار نبوی پرداخت و بیان کرد: اصل اول این است که در عرفان نبوی هر چه معرفت ما به خدا بیشتر و بهتر باشد اظهار جهل ما نسبت به عرفان به خدا و عجز ما نسبت به عبودیت در برابر خدا بیشتر خواهد شد. چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «ما عرفناک حق معرفتک وما عبدناک حق عبادتک». اصل دوم این است که در عرفان نبوی جنسیت‌گرایی مردود است و مسائل فراجنسیتی مطرح می‌شود. عدالت جنسیتی در عرفان نبوی کاملا منظور شده است چون حقیقت وجودی انسان به سوی خدا عروج و صعود پیدا می‌کند و حقیقت و روح انسان مجرد است و روح مجرد مذکر و مونث نیست؛ در نتیجه جنسیت‌بردار نیست. این موضوع در قرآن در آیه «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً» نیز مطرح شده است.
وی با اشاره به اینکه همه آدم‌ها با ظرفیت‌های مختلف در طبقات، اصناف و جنسیت‌های مختلف می‌توانند به معرفت الهی و معنویت توحیدی دست پیدا کنند، عنوان کرد: اصل سوم عرفان نبوی، عرفان دسترس‌پذیر و در تمام زندگی ساری و جاری است. این عرفان، انتزاعی و ایده‌آلیستی و دسترس‌ناپذیر نیست. اصل چهارم بر اساس آیه «قُل إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَحِدَةٍ أَن تَقُومُواْ لِلَّهِ مَثنَى وَفُرَدَى» این است که روح حاکم در عرفان نبوی قیام‌الله است. مهم این است که کار برای خدا انجام شود و فی سبیل‌الله و برای تسهیل رضوان‌الله باشد. بر اساس اصل پنجم، عرفان زندگی‌ساز است نه زندگی سوز. چون تمام ابعاد و زوایای زندگی این ظرفیت را دارند که سلوک و معنویت را در خود به نمایش بگذارند. ما آدمیان باید به مجموعه فعالیت‌های خود در متن زندگی جهت بدهیم و صبغه الهی و رنگ خدایی به آن ببخشیم و این عرفان با زندگی تعارض ندارد و عزلت‌پیشگی و انزواگرایی در آن دیده نمی‌شود. اصل ششم این است که این عرفان، عرفانی اجتماعی و سیاسی است. آیه «وَ مِنَ الَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» در سوره اسراء و آیات دهگانه اول سوره مزمل بر اوج ارتباط با خدا، مناجات شبانگاهی، نیاش‌ها و راز و نیازهای پیامبر(ص) دلالت دارد. اما برای اقامه عدالت اجتماعی مدینه النبی به وجود آوردند و حکومت سیاسی در مدینه شکل دادند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به دیگر اصول عرفان نبوی اشاره کرد و گفت: اصل بعدی که بسیار مهم است این است که در عرفان نبوی روابط چهارگانه خود با خدا، خود با خود، خود با خلق و خود با خلقت در پرتو رابطه خود با انسانِ کاملِ مکملِ معصوم یعنی پیامبر(ص) و امام(ع) تعریف، تبیین و تنظیم می‌شود. در این عرفان یک مهندسی جامعی وجود دارد که همه رابطه‌های انسان به صورت دقیق در آن تعریف و تنظیم شده که چگونه با خدا، خویشتن، هم‌نوعان، بندگان خدا و جهانی که در آن زندگی می‌کنیم در محیط زیست و فراتر از آن ارتباط برقرار کنیم. نقشه راه ارتباطات چهارگانه را خود معصومین(ع) برای ما کاملا روشن کردند. اصل بعدی عرفان نبوی، عرفان اعتدالی است و در آن افراط و تفریط نیست. ریاضت‌های فِرق انحرافی که در بسیاری از عرفان‌ها و فِرق صوفیه داخل تصوف اسلامی یا معنویت‌گرایی‌های که در آیین بودا و برخی دیگر از معنویت‌های قدیم، جدید و نوظهور وجود دارد، در این عرفان نیست. در عرفان نبوی خود شریعت به تعبیر امام علی(ع) اعتدال را در مقام ریاضت‌های سلوکی و معنویت‌گرایانه تعریف کرده است. حضرت علی(ع) در این زمینه فرموده‌اند «اَلشَّرِیعَةُ رِیَاضَةُ اَلنَّفْس».
وی اضافه کرد: اصل دیگر این است که عرفان ناب نبوی عرفان خردگرایانه، عقلی و عقلانی است و عقل‌گریز و عقل‌ستیز نیست. در این عرفان عقل و خرد از جایگاه بسیار ممتازی برخوردار است. این موضوع در حدیث نبوی به امیرالمومنین(ع) کاملا قابل مشاهده است که فرمود: «یَا عَلِیُّ إِذَا تَقَرَّبَ اَلْعِبَادُ إِلَى خَالِقِهِمْ بِالْبِرِّ فَتَقَرَّبْ إِلَیْهِ بِالْعَقْلِ.» این حدیث نیاز به مطالعه و مداقه عجیبی خواهد داشت. اصل بعدی این است که در عرفان نبوی، عقل و عشق متضاد هم نیستند بلکه با هم توافق دارند و انسان عاقل به عقل سلیم، عاشق می‌شود و انسان عاشق به عالی‌ترین درجات عقل شهودی و عقل برین دست پیدا می‌کند. این عرفان یک عرفان محبت‌گرا و عاشقانه منهای عقلانیت یا عرفان فلسفی و خردگرایانه منهای محبت و عشق نیست.
این مدرس عرفان درباره سبک زندگی عرفانی نیز چنین توضیح داد: اصل دیگر این است که عرفان و معنویت در همه ابعاد زندگی ساری و جاری است و این ما هستیم که می‌توانیم این جهتِ معنویت گرایانه را در همه فعالیت‌ها و فعل و انفعالات خود متجلی کنیم. در این عرفان تجارت، سیاست، اقتصاد و معیشت در همه ابعاد زندگی حضور دارد. پیامبر(ص) می‌فرمایند: کسانی که برای امرار معاش و تامین مایحتاج زندگی تلاش می‌کنند مانند کسانی هستند که در راه خدا مجاهده می‌کنند و کشاورزی که در زمین کار می‌کند و قطرات عرقی که از سر و روی او بر روی زمین می‌ریزد مانند قطره خون شهید است. همچنین همسری که در منزل کنار زنش نشسته است و با محبت به چهره او نگاه می‌کند و سخن می‌گوید مانند کسی است که در مسجد النبی در حال اعتکاف است. این نکات راهبردی و کلیدی بسیار مهم است تا عرفان را وارد همه عرصه‌های زندگی خود کنیم. سبک زندگی که عرفان نبوی به ما آموزش می‌دهد مهم و راهبردی است.
رودگر گفت: یکی دیگر از اصول عرفان و معنویت در کلام و کردار نبوی این است که معنویت عرفان یک عرفان ولایی و امامت‌مدار است نه صرفا یک عرفان نبوت و رسالت‌مدار. اگر چه آن هم بسیار مهم است اما کامل نیست. در عرفان نبوی، اصل امامت و مقوله ولایت از یک منزلت و کارآمدی خاصی برخوردار است. در این عرفان ما باید با معرفت، انس و الفت به خصوص در این زمانی که زندگی می‌کنیم با امام عصر(عج) ارتباط برقرار کنیم. هادی اصلی و راهنمای واقعی بر اساس هدایت باطنی و معنوی همانا وجود مقدس امام زمان(عج) است. در نتیجه عرفان ولایت گریز نیست بلکه ولایت‌گرا است. یک سالک الی الله باید هر آنچه که مورد نظر بقیه الله اعظم(عج) است مد نظر قرار دهد که در شریعت حقه محمدیه متجلی است و همواره او را حاضر و ناظر بر همه مناسبات قولی، فعلی، فکری، کلامی و کرداری خود بداند. به نظر می‌رسد این 12 اصل از اصول راهبردی و زیرساختی عرفان و معنویت در سنت، سیره، کلام و کردار نبوی است.
وی در پایان به سوالات طلبه‌های مدرسه خاتم النبیین (ص) پاسخ داد.
چهل‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب اندونزی با حضور ۱۵۰ ناشر داخلی و خارجی از پنجم مهر ماه آغاز شده و تا نهم مهرماه ۱۴۰۲ به کار خود ادامه می‌دهد.
