به گزارش « سراج24 »، «پیتر اوبورن»، روزنامه‌نگار، تحلیلگر مسائل سیاسی و نویسنده انگلیسی در جدیدترین کتاب خود با عنوان «هذیان خطرناک: چرا غرب درباره ایران هسته‌ای اشتباه می‌کند» این موضوع که کشورهای غربی چگونه 8 سال پیش فرصت توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران را از دست دادند را مورد بررسی قرار دادند.
وی در این کتاب استدلال کرده است که این غرب بود که 8 سال پیش فرصتی ارزشمند برای توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران را از دست داد و اکنون هم این ناسازگاری کشورهای غربی و نه ایران است که راه را بر توافق‌ها بسته است.
این روزنامه‌نگار و تحلیلگر انگلیسی در مقاله‌ای در روزنامه دیلی‌تلگراف به شرح این موضوع پرداخته که کشورهای غربی چگونه 8 سال پیش فرصت کنار آمدن بر سر برنامه هسته‌ای ایران را از دست دادند.
اوبورن در ابتدای این گزارش به دیدار تیمی متشکل از نمایندگان انگلیس، فرانسه و آلمان اشاره می‌کند که در اوائل بهار سال 2005 در ساختمان مجلل و باشکوه وزارت خارجه فرانسه گرد هم آمدند تا درباره راهکارهای حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کنند.
علی‌رغم این اوبورن درباره دیدار نماینده این سه کشور در ساختمان وزارت خارجه فرانسه می‌نویسد: «اما زرق و برق این بنای مربوط به عهد امپراطوری دوم فرانسه (ساختمان وزارت خارجه) سنخیتی با حال و روز آنها نداشت. تیم مذاکره‌کننده که در بین آنها نام جان ساورز بلندپرواز (که حالا ریاست سرویس جاسوسی انگلیس را به عهده دارد) هم به چشم می‌خورد، بیش از یک سال بود که تلاش‌های بی‌نتیجه‌ای برای حل زورآزمایی هسته‌ای با ایران را آغاز کرده بودند.»
این نویسنده انگلیسی ادامه می‌دهد: «ظاهراً راه حلّی وجود نداشت. مذاکره‌کنندگان اروپایی، تحت فشارهای گسترده از آمریکا مصر بودند ایران باید برنامه غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند.»
اوبورن در ادامه به دلایل ایرانی‌ها برای عدم همراهی با این درخواست غربی‌ها اشاره می‌کند و می‌نویسد ایرانی‌ها این خواسته اروپا و آمریکا را «ذلتی غیرقابل تحمل» برای کشوری دارای حاکمیت مستقل می‌پنداشتند و آن را «جلوه‌ای کلاسیک از امپریالیسم غرب می‌دانستند که قرن‌ها کشور قدیمی آنها را تحقیر کرده بود.»
در ادامه گزارش اوبورن آمده است: «20 دقیقه از برگزاری این جلسه می‌گذشت و پیشرفتی حاصل نشده بود که ناگهان لبخندی بر چهره جواد ظریف، مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران نشست.»
این تحلیلگر انگلیسی علت لبخند جواد ظریف، نماینده ایران در این مذاکرات هسته‌ای را اینگونه توضیح می‌دهد: «او (ظریف) گفت: ما پیشنهادی برای شما داریم؛ البته این ایده‌ای کاملاً غیررسمی است و مقامات عالی در تهران درباره آن بحث نکرده و یا آن را تأیید نکرده‌اند. اما شاید بتوانیم درباره آن با هم صحبت کنیم.»
وی ادامه می‌دهد: «بعد از این سخنان مقدماتی، ایرانی‌ها مطالبی را در قالب یک برنامه پاورپوینت ارائه کردند که تیم مذاکره کننده اروپایی را حیرت‌زده کرد. پیشنهادی که آنها می‌دادند می‌توانست سرآغاز توافق باشد و به علاوه اینکه این پیشنهاد مزایای جدیدی برای هر دو طرف داشت، ضمن اینکه هر دو طرف باید در بعضی جاها مصالحه هم می‌کردند.»
اوبورن در ادامه می‌نویسد: «خلاصه اینکه در سالن طلاکاری شده این سالن پاریسی قرن نوزدهم حل و فصل زورآزمایی هسته‌ای با ایران چیزی بود که کاملاً محتمل به نظر می‌رسید.»
اوبورن به جزئیات بیشتری از پیشنهادات ایران در این جلسه اشاره می‌کند: «ایرانی‌ها توضیح دادند حاضر نیستند از برنامه‌هایشان برای ساختن فناوری غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران دست بردارند؛ اما آنها پیشنهاد انجام اقدامات بی‌سابقه‌ای برای تضمین اینکه هرگز از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای برای مقاصد نظامی استفاده نخواهند کرد را مطرح کردند.»
این نویسنده انگلیسی افزود: «آنها پیشنهادی رسمی مبنی بر اینکه ایران برای همیشه به پیمان ان‌پی‌تی متعهد می‌ماند مطرح کردند. آنها گفتند که رهبران مذهبی ایران درباره سلاح‌های هسته‌ای نظر مثبتی ندارند.»
افزایش اجازه رسمی نظارت به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جمله موارد دیگری از پیشنهادات ایران بوده که در این جلسه مطرح شده است.
این روزنامه‌نگار و تحلیلگر انگلیسی از قول یکی از مقامات حاضر در این جلسه با ایران به نکات جالبی اشاره می‌کند: «دیپلمات‌های اروپایی نمی‌خواستند هیجاناتشان را در چهره نمایان کنند. اما یک مقام حاضر در آن جلسه درباره آن جلسه می‌گوید: چیزی که ما در آنجا شنیدیم جالب‌ترین پیشنهاد بود. ما فهمیدیم چیزی که شنیده بودیم طرحی معتبر و ملموس بود که کاملاً در راستای مفاد معاهده‌های بین‌المللی بود.»
به نوشته اوبورن، آن مقام امروز می‌گوید در جلسه آن روز اصلاً بحث اعتماد مطرح نبود چون ما در 18 ماه قبلی همتایان ایرانی‌مان را شناخته بودیم و به توانایی آنها برای عمل به تعهداتشان ایمان پیدا کرده بودیم.»
اوبورن ادامه می‌دهد: «پس از اینکه ایرانیان توضیح در مورد طرح پیشنهادی خود را به پایان رساندند، طرف اروپایی درخواست وقت استراحت کرد تا بتواند این موضوع را در بین خودشان بررسی کنند. اما وقتی که آنها تنها شدند در نهایت به این نتیجه رسیدند که روسای سیاسی آنها در اروپا با این پیشنهاد ایران موافقت نخواهند کرد.»
به نوشته اوبورن، یکی از شاهدان عینی این مذاکرات مشکل را اینگونه توضیح می‌دهد: «کمترین شانسی وجود نداشت که مشاوران جمهوری خواه جورج بوش و متحدان اسرائیلی او به وی اجازه دهند با این پیشنهاد موافقت کند.»
نویسنده انگلیسی می‌گوید این عوامل باعث شد که وقتی تیم مذاکره کننده اروپایی یک ساعت بعد به سر میز مذاکره برگشتند تعهدی برای موافقت با طرح ایران احساس نمی‌کردند. آنها از پیشنهاد ایران به نیکی یاد کردند اما گفتند ما برای اینکه دولت‌هایمان هم این پیشنهاد را بررسی کند به زمان احتیاج داریم.
داستان مذاکره هسته‌ای ایران این طور ادامه پیدا کرده که وقتی «جان سوارز» پیشنهاد هسته‌ای ایران را به لندن می‌برد به سرعت به بوته فراموشی سپرده می‌شود. اوبورن به نقل از منابعی در وزارت خارجه انگلیس می‌نویسد تونی بلر، نخست وزیر وقت انگلیس شخصاً در مذاکرات دخالت می‌کند تا مطمئن شود موضوع از آنچه هست فراتر نمی‌رود.
به نوشته این روزنامه‌نگار انگلیسی، جان سوراز سپس برای سید حسین موسویان، سخنگوی تیم سابق مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران دلایل عدم موافقت با پیشنهاد ایران را با این جملات توضیح داد: «واشنگتن حتی یک سانتریفیوژ را در ایران تحمل نخواهد کرد.»
به این ترتیب مذاکرات هسته‌ای با ایران در آن سالها در نطفه خفه شد و این در حالی بود که به قول اوبورن «تیم مذاکره کننده اروپایی به خوبی می‌دانست که پیشنهادهای ایران هم بسیار منطقی و هم کاملا در چارچوب قوانین بین‌المللی بوده است.»
وی ادامه می‌دهد دیپلمات های اروپایی در 5 آگوست 2005، با پیشنهاد متقابلی پای میز مذاکره با ایران نشستند. آنها از ایران خواستند غیر از احداث و فعالیت راکتورهای آب سبک و تحقیقاتی، به هیچ وجه عملیات چرخه سوخت را دنبال نکند. به بیان دیگر تمامی عملیات غنی سازی و مرتبط با غنی سازی باید در ایران متوقف می‌شد.
به اعتقاد این روزنامه‌نگار انگلیسی، این به معنای آن بود که انگلیس، فرانسه و آلمان تمامی تعهد های خود در مذاکرات مبنی بر به رسمیت شناختن حقوق ایران مطابق با ان‌پی‌تی را که حق بهره‌مندی از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را محفوظ می‌داند را زیر پا می‌گذاشتند.
با این حال، به نوشته اوبورن، ایران بیش از یک بار در خلال این مذاکرات طرح‌هایی به این سه کشور ارائه داد که در آنها تضمین‌های ملموسی درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود به آنها ارائه شده بود با این حال، سه کشور اروپایی این طرح‌ها را به عنوان مبنایی برای مذاکره نپذیرفتند.
این نویسنده انگلیسی به سخنرانی محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور ایران، در 17 سپتامبر 2005، در مجمع عمومی سازمان ملل اشاره کرده و می‌گوید او د راین سخنرانی یکی از قابل توجه ترین پیشنهاد ها را ارائه داد. او پیشنهاد کرد که برنامه غنی سازی ایران از سوی یک کنسرسیوم بین المللی مدیریت شود. کنسرسیومی که ایران مالکیت آن را با دیگر کشورها شریک می شود. اما بار دیگر آمریکا و اروپا یک پیشنهاد خوب از سوی ایران را نپذیرفتند.
به نوشته اوبورن، این موضع غرب موجب شد که ایران به خوبی درک کند تنها کشور عضو معاهده منع اشاعه هسته ای خواهد بود که از غنی سازی اورانیوم در خاک خود منع می‌شود.
وی در پایان می‌نویسد: «بنابراین جای تعجبی نبود که مقامات با پیشنهاد های متقابل غرب مخالفت کنند. در نتیجه ایران برنامه های غنی‌سازی خود را از سر گرفت و امروز نیز شاهد عواقب آن هستیم. در همین حال برای اروپا نیز یک فرصت تاریخی برای دستیابی به یک راهکار جامع با ایران در خصوص طیفی از موضوعات، از دست رفت. اما چرا غرب با تضمین های عینی ایران موافقت نکرد؟ پاسخ این است که آمریکا و متحدانش دستور کار دیگری را در نظر دارند و آن تغییر رژیم در ایران است.»/فارس
