پیری جمعیت در آستانه بحران شدن

به گزارش سراج24؛ به نقل از ایرنا، بر اساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۲۱، جمعیت سالمندان (افراد بالای ۶۵ سال) در کشور حدود ۹.۴ میلیون نفر بود که با توجه به رشد جمعیت سالمندان، این رقم برای سال‌های آینده قابلیت افزایش دارد و می‌توان گفت جمعیت سالمند ایران از بسیاری کشورها بیشتر است و باید برای پاسخ به نیازهای آنها اقدامات لازم را انجام داد.

طبق همان منابع آماری، جمعیت سالمندان در خراسان رضوی نیز در سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۲ میلیون نفر بود که این رقم حدود ۱۳.۲ درصد از کل جمعیت این استان خراسان رضوی را تشکیل می‌داد.

با توجه به آمار جمعیت سالمند کشور در سال ۲۰۲۱، نسبت جمعیت سالمند در استان خراسان رضوی، حدود ۱۳ درصد از سالمندان کشور را دربرمی گیرد و حال آنکه این استان کمتر از ۱۰ درصد جمعیت کشور را دارد.

بدین ترتیب اکنون ماجرای پیری جمعیت و افزایش سالمندی از حالت عادی خارج شده که ضروری است برای حل آن نیز بدان به عنوان یک بحران نگاه شود و برای حل آن اتاق مدیریت بحران تشکیل شده و همه مسوولان و سازمان ها و تشکلات پای کار بیایند.

استان خراسان رضوی، حدود ۱۳ درصد از سالمندان کشور را دارد و حال آنکه این استان کمتر از ۱۰ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است.

بنابراین، می‌توان گفت که نسبت جمعیت سالمندان استان خراسان رضوی به کل کشور قابل توجه است و نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات مناسب برای پاسخ به نیازهای این گروه سنی است.

در همین راستا و به منظور چاره‌جویی در خصوص حل این مسأله، در چند روز اخیر شماری از مسوولان خراسان رضوی و ۲ تن از نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی، در نشستی گردهم آمده و وضعیت جمعیتی را مورد بررسی و واکاوی قرار دادند.

شرایط باید مورد واکاوی علمی قرار گیرد

نماینده مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی گفت: باید ابعاد مختلف مساله افزایش جمعیت مورد واکاوی‌های علمی قرار گیرد، چراکه با پرداخت علمی به این موضوع بسیاری از مشکلات این حوزه قابل حل است و جهاد دانشگاهی باید در این زمینه پیشگام باشد.

دکتر فاطمه رحمانی افزود: بسیاری از موضوعات در خصوص جمعیت نگرشی است و اگر واکاوی دقیق، درست و علمی در ابعاد مختلف آن صورت گیرد، می توان کار اثربخشی انجام داد.

وی با بیان اینکه جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در موضوعات پزشکی ناباروری افق‌گشایی کرده‌ است، ادامه داد: ایننهاد دانشگاهی سال‌ها پیش موضوع ناباروری را مساله‌شناسی کرد و اینکه تعداد زوجین نابارور مشخص شده و دنبال رفع مشکل خود باشند، بخشی از نگرانی‌ها در خصوص جمعیت را برطرف خواهد کرد.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس اظهار داشت: جهاد دانشگاهی موفق به داخلی‌سازی دانش فنی انجماد جنین شده و در این زمینه نگاهی نو دارد و در موضوعات پزشکی ناباروری افق‌های نوی را گشوده است.

وی با تاکید بر اینکه جوانی جمعیت از مولفه‌های پویایی، بالندگی و اقتدار هر کشور است، گفت: امنیت، نیروی کار و افق‌گشایی در علوم مختلف به جوانان پویا و خلاق نیاز دارد.

تاثیرات تمایل به زندگی غربی بر رشد منفی جمعیت

نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: نوع نگاه به زندگی و فرزندآوری در بین ایرانیان در گذر سالیان تغییر کرده است، لذا عامل فرهنگی "گرایش به سمت زندگی غربی و مدرن" را می‌توان اصلی ترین دلیل کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور برشمرد.

عامل فرهنگی "گرایش به زندگی غربی" را می‌توان اصلی ترین دلیل کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور دانست.

دکتر زهرا شیخی افزود: این عامل متأسفانه تأثیرات نامطلوبی را هم در عرصه‌های کلان مدیریتی و هم در عرصه‌های فردی و خانوادگی بر جا گذاشته است.

وی عنوان کرد: تحولات جمعیتی هر جامعه را سه مؤلفه زاد و ولد، مرگ و میر و مهاجرت تعیین می‌کنند که هر سه این عوامل تحت تأثیر سیاست های دولتی، برداشت‌های فردی و بیناذهنی فرهنگی، ساختارهای اجتماعی و نیز شرایط اقتصادی قرار دارند.

عضو کمیته بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: از آنجا که پیری جمعیت، باعث کاهش باروری شده و بر نرخ میانگین جمعیت فعال تأثیر منفی می‌گذارد، رشد کیفی جمعیت عملا در گرو افزایش زاد و ولد و کاهش مهاجرت خواهد بود.

شیخی ادامه داد: در میان مؤلفه‌های موضوعی مؤثر بر زاد و ولد و مهاجرت، سیاست‌های کنترل جمعیت که در دولت سازندگی آغاز شد و برای تقریبا ۲ دهه ادامه داشت، نخستین عامل مؤثر بر تحولات جمعیتی کشور طی دهه‌های گذشته به شمار می‌آید.

وی بیان کرد: با وجود تغییر این سیاست‌ها در سالیان بعد، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بلندمدت انواع برنامه‌های کنترل بارداری در آن دوران همچنان با تبدیل به عادت و رویه معمول تا اندازه‌ای به قوت خود باقی مانده است و میل به تعدد فرزندآوری را در والدینی که عمدتاً در همان دوران به دنیا آمده‌اند، سرکوب کرده است.

تغییر نگاه مردم به فرزند و خانواده

این نماینده اصفهان در مجلس اظهار داشت: در حقیقت گره زدن مسائل اقتصادی و انتظار برای بهتر شدن وضع زندگی با فرزند کمتر در دهه ۷۰ و ۸۰ باعث شد که نگاه مردم نسبت به فرزند و خانواده عوض شود.

دکتر شیخی افزود: گسترش سبک زندگی مدرن در بخشی از اقشار جامعه ایرانی، عامل فرهنگی بسیار موثری در کاهش رشد جمعیت است. بسیاری از کشورهای غربی که دچار کاهش رشد جمعیت شده‌اند، نه مبتلا به مشکلات اقتصادی هستند و نه سیاست‌های کنترل جمعیت را اجرا کرده‌اند، اما سبک زندگی آنها موجب شده تا از لحاظ جمعیتی دچار مشکل شوند.

وی با بیان اینکه تأخیر در ازدواج، فرزندآوری و تک‌فرزندی هر چند ممکن است دلایل اقتصادی داشته باشد، اما یکی از علل مهم در این زمینه ابعاد فرهنگی و اجتماعی است، ادامه داد: با این همه از عامل اقتصادی نیز نمی‌توان چشم پوشید و بیکاری، تورم، افزایش هزینه‌های آموزش، بهداشت و مسکن، ازدواج و موارد دیگری از این قبیل در کاهش فرزندآوری مؤثر بوده است.

وی اظهار داشت: بحث جمعیت در کشور به عنوان یک مساله و فراتر از آن یک معضل اجتماعی و فرهنگی است، لذا در کنار اقناع عمومی نیاز به مهندسی‌های فرهنگی و اجتماعی است و این موضوع همت والای مسوولان را می‌طلبد.

نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: صرفاً قوانین و تشویق‌ها و تنبیهات نمی‌تواند زمینه‌ساز افزایش جمعیت باشد و باید در کنار آن فرهنگ سازی و برنامه‌ریزی‌های دقیقی صورت گیرد و مردم اگر آثار مثبت افزایش جمعیت را در کوتاه مدت ملاحظه کنند، قطعاً نگاهشان نسبت به آن تغییر خواهد کرد.

لزوم تشکیل هیات اندیشه‌ورزان و اتاق مدیریت بحران

عضو و رییس کمیسیون بانوان شورای اسلامی شهر مشهد نیز در حاشیه این نشست به خبرنگار ایرنا گفت: مسأله جمعیت یکی از دغدغه‌های رهبری و جزو مسایل اصلی کشور است.

اکنون جامعه دارد به سمت مسن شدن حرکت می کند و عمده مطالبات زنان دارد به مطالبات بازنشستگی و این گونه موارد تبدیل می شود.

فاطمه سلیمی افزود: برای مسأله جمعیت، اتاق مدیریت بحران نداریم و خیلی از مدیران هنوز این مسأله را بحران نمی‌بینند و حال آنکه در درجه نخست باید دریافت بحرانی بودن وضعیت جمعیت در مدیران اتفاق بیفتد.

وی با تاکید بر ضرورت شکل گیری یک هیات اندیشه‌ورز یا اتاق مدیریت بحران در استان گفت: باید کارهای جزیره ای که به صورت جداگانه در استان خراسان رضوی و مشهد انجام می شود به صورت منسجم تر و ویژه اتفاق بیفتد تا نتیجه دهد.

وی افزود: اکنون در جامعه ۲ دغدغه اصلی شامل افزایش بازنشستگی و دیگری موضوع فرزندآوری و کاهش جمعیت وجود دارد.

سلیمی ادامه داد: برخی مسایل و مشکلات از جمله وجود مشکلات ناباروری، مشکلات اقتصادی، مسایل فرهنگی که سبب کاهش علاقه زنان به فرزندآوری می شود، برابری قانون نیروی زن و مرد در محیط شغلی و وجود یک سری قوانین که انتظار می رود زنان علاوه بر نقش مادری خود همانند مردان در اجتماع و محیط شغلی نقش آفرینی کنند، به کاهش فرزندآوری دامن زده است.

وی بیان کرد: رفع این مشکلات نیازمند اصلاح قوانین و در نظرگرفتن دورکاری برای زنان است، تا آنان بتوانند ضمن کار، در کنار فرزندانشان بوده و به آنان نیز برسند.

رصد عملکرد دستگاه‌های دولتی در حوزه ازدواج و جمعیت

معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استاندار خراسان رضوی گفت: بنا به تاکید استاندار در خصوص قانون جوانی جمعیت، برای نخستین بار دستگاه‌های دولتی در حوزه ازدواج و جمعیت و فرزندآوری رصد می شوند.

به نظر می رسد هنوز جامعه نخبگان و فرهنگی ما شناخت و انس لازم را نسبت به قانون جمعیت و جوانی پیدا نکرده است.

حجت الاسلام حجت گنابادی‌نژاد افزود: تصویب قانون جوانی جمعیت با ۷۵ ماده و ۲۲ اقدام محوری در حوزه جمعیت، از اقدامات موثر و محوری مجلس شورای اسلامی و دولت سیزدهم است که ما را در این حوزه به قانون نسبتا جامع و مترقی رسانده است.

وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که به نظر می رسد هنوز جامعه نخبگان و فرهنگی ما شناخت و انس لازم را نسبت به قانون جمعیت و جوانی پیدا نکرده است و این یک نگرانی وجود دارد که چنین فرصت های حاکمیتی را از دست داده و فرصت سوزی کنیم.

وی بر لزوم ارائه خدمات آموزشی و مشاوره ای به خانواده ها تاکید کرد و گفت: مرکز زنان و خانواده آستان قدس رضوی، طی سه سال در قالب طرح سبک زندگی، به ۸۰ هزار زوج خدمات مشاوره غیرحضوری ارائه کرد که بر اساس بررسی های صورت گرفته، پس از آن نرخ طلاق در این جمعیت به زیر چهار درصد رسید.

گنابادی نژاد ادامه داد: شهرداری مشهد نیز در توافق با آستان قدس رضوی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد، طرحی را آغاز کرده اند که همه زوجین بتوانند از فرصت آموزش ۶ ساعته ازدواج و فرزندآوری استفاده کنند و برای آن یک بسته آموزشی جامع و کامل حداقل در سه تا پنج سال اول زندگی قرار داده شود و این طرح به تدریج به سراسر استان تسری خواهد یافت.

شناسایی و درمان زوج‌های نابارور، در اولویت نخست

به طور میانگین بین ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت دنیا و ایران دچار ناباروری هستند که این موضوع باعث ایجاد مشکلات و دغدغه‌هایی برای زوجین، خانواده‌ها و جامعه می‌شود، از این رو اهتمام به درمان ناباروری، تشخیص زودهنگام آن و درمان و پیگیری آن یکی از وظایف حاکمیت و مراکز بهداشتی درمانی به شمار می رود.

ازدواج در سنین بالا، فرزندآوری دیرهنگام، سبک زندگی ناسالم، آلودگی‌های محیطی، نگهداری غذا در ظروف پلاستیکی، استرس شغلی و تحصیلی، تغذیه نامناسب از جمله عوامل ایجاد ناباروری است که عمده مشکل افزایش ناباروری در سال‌های اخیر ازدواج‌های دیرهنگام بوده است.

همین موضوع منجر به افزایش پنج تا ۱۰ درصدی زوجین نابارور شده است، زیرا این گروه از زوجین علاوه بر ازدواج دیرهنگام، با تاخیر نیز اقدام به باروری و فرزندآوری‌ می کنند و همین موضوع موجب تضعیف ذخیره تخمدانی آنان می‌شود.

مدیر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: شناسایی زوج‌های نابارور و انجام اقدامات اولیه غربالگری در مسیر درمان این گروه از زوجین در اولویت نخست برنامه‌های اجرایی قانون جوانی جمعیت قرار گرفته است.

دکتر محمد احمدیان افزود: پس از ابلاغ قانون جوانی جمعیت، رسالت کلی تمامی نهادها، ادارات، ارگان‌ها و سازمان‌ها اجرایی کردن این قانون بوده است که به شکلی بسیار هوشمندانه، جایگاه هر مجموعه را در مسیر اجرا دیده است.

با ابلاغ قانون جوانی جمعیت، رسالت کلی تمامی نهادها، ادارات، ارگان‌ها و سازمان‌ها، اجرایی کردن این قانون است

وی با اشاره به اینکه اجرای درست قانون جوانی جمعیت از جمله مهم‌ترین برنامه‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد است، ادامه داد: نخستین اقدام این دانشگاه پس از تصویب قانون جوانی جمعیت تشکیل قرارگاهی با همین عنوان بود و در جلسات متعددی که به‌طور مستمر در حال برگزاری است، پیگیر اجرایی سازی این قانون هستیم.

این مسوول بیان کرد: اولین حوزه‌ای که این دانشگاه بدان ورود کرد اقناع پرسنلی و تغییر رویکرد مراقبت‌های بهداشتی بود که اکنون در حال تدوین است و مراحل نهایی خود را می گذراند و رویکرد ما در این بحث ترویج فرهنگ ازدواج و فرزندآوری است.

دکتر احمدیان افزود: نکته دیگر در خصوص شناسایی زوج‌های نابارور و انجام اقدامات اولیه غربالگری بوده است که کارهای این حوزه نیز در مرحله پایانی قرار دارد و درمان این گروه از زوجین به عنوان اولویت اول لحاظ شده است و در کنار آن می‌توان به موارد بسیار مهم دیگری همچون مراقبت‌های دوره بارداری و نیز مراقبت‌های پیش از بارداری اشاره کرد.

وی ادامه داد: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مواردی همچون حمایت از جوانان در آستانه ازدواج و زوج‌های جوان، درمان زوجین نابارور و پیشگیری از ناباروری، حمایت‌های دوران بارداری و شیردهی، مزایای تولد هر فرزند و چندقلو بودن فرزندان، مزایای ویژه خانواده‌های دارای فرزند، حمایت از مادران، حمایت‌های مالی و بیمه‌ای و خدمات اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است.