«سراج24»: فلاسفه سیاسی در طول تاریخ، تلاش کرده‌اند تا بگویند که قانون خوب کدام است و چگونه باید تدوین گردد و مدیران خوب چه کسانی هستند و چگونه باید انتخاب شوند. در هر نوع نظام سیاسی در دنیای کنونی، این دو رکن به صورت جدی مورد توجه است و در کشورهای دارای نظام انتخاباتی و مردم‌سالار، در آستانه هر انتخاباتی، مراجع ذی‌صلاح طبق قانون، تلاش می‌کنند تا؛
1-زمینه‌ها و بستر‌های لازم را برای انتخاب بهترین‌ها فراهم سازند.
2- از ورود افراد فاقد صلاحیت به ساختار قدرت و تصدی مسئولیت‌ها جلو‌گیری نمایند.
امروزه بر‌گزاری انتخابات برای تعیین مسئولان مملکتی در سطوح مختلف، جزء لاینفک نظام‌های مردم‌سالار به حساب می‌آید. اساساً اراده عمومی برای اداره کشور از طریق انتخابات اعمال می‌گردد و مردم با استفاده از حق رأی، در اداره کشور ایفای نقش می‌نمایند. انتخابات در کشورهای دارای نظام‌های انتخاباتی به دو نوع قابل تقسیم است؛ 1- انتخابات واقعی، آزاد، عادلانه و رقابتی 2- انتخابات صوری، فرمایشی و با نتایج از قبل تعیین شده.
معمولاً در کشورهای استبدادی و متکی به قدرت‌های بیگانه، حاکمان برای استمرار حضور خویش در قدرت، رو به انتخابات فرمایشی آورده، تا ظاهری دموکراتیک داشته باشند. این نوع نظام‌ها با گذشت زمان، پایگاه‌های مردمی خود را از دست می‌دهند و تکیه‌گاه اصلی آنان، بیگانگان خواهند بود. دیر یا زود چنین رژیم‌هایی فرو می‌ریزند و جای خود را به رژیم‌های مردم‌گرا می‌دهند. رژیم‌های حاکم بر تونس، مصر، لیبی و یمن اینگونه بودند. بن‌علی رئیس‌جمهور تونس، بیش از 40 سال در قدرت بود و به شکل دوره‌ای و طبق قانون، انتخابات را بر‌گزار می‌نمود و همواره پیروز انتخابات ریاست جمهوری تونس، شخص بن علی بود!
در کشورهای مردم‌سالاری که نظام‌هایش، نه تنها به بیگانگان وابسته نیستند، بلکه در مقابل آنها نیز ایستادگی دارند، دارای انتخابات واقعی بوده و مردم پشتوانه اصلی این نوع نظام‌ها محسوب می‌شوند. جمهوری اسلامی، از این نوع نظام‌ها به حساب می‌آید. نظام جمهوری اسلامی در 34 سال گذشته، با پشتوانه مردم در برابر نظام سلطه غربی با محوریت امریکا ایستادگی کرده و از این پس نیز، با تکیه بر همین قدرت مردمی می‌تواند ایستادگی خود در برابر زیاده‌خواهی‌های غربی‌ها را تداوم بخشد. برای انتخابات واقعی، آزاد، رقابتی و عادلانه، دو نشانه اصلی را می‌توان مورد توجه قرار داد:
1- مشارکت گسترده مردم در انتخابات؛ 2- چرخش نخبگان.
هر دو نشانه و ویژگی در تمام انتخابات‌های ایران طی 34 سال گذشته مشاهده می‌گردد. اساساً میزان مشارکت و حضور واجدین شرایط رأی در انتخابات ایران، با انتخابات در کشورهای غربی مدعی دموکراسی متفاوت است. مشارکت 85 درصدی در انتخابات 88 و مشارکت قریب 60 درصدی به صورت میانگین در تمامی انتخابات ریاست جمهوری ایران در دوره‌های مختلف، نشان می‌دهد که مردم ایران، با اطمینان بر مؤثر بودن رأی خود در اداره کشور پای صندوق‌های رأی حاضر می‌شوند. این در حالی است که طی سال‌های گذشته و در آستانه هر انتخاباتی، دشمنان این ملت و مخالفان انقلاب اسلامی و نظام دینی در ایران، به تکاپو افتاده و رسانه‌های خود را بسیج می‌کردند تا بگویند در ایران، انتخابات آزاد نیست! متأسفانه در مواردی نیز، برخی از جریان‌ها یا گروه‌های سیاسی در دام دشمنان افتاده و با تکرار حرف دشمنان و ضد‌انقلاب، آب به آسیاب دشمن ریخته‌اند. مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خود، سال 92 را، سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی نامگذاری فرموده و در فرمایش‌های نوروزی، انتخابات را مظهر این حماسه سیاسی دانستند، معظم‌له با بیانات راهبردی خود در اولین روز سال جاری در مشهد مقدس، نقشه راه برای خلق حماسه سیاسی را ترسیم فرموده و بر اساس این نقشه، وظیفه مسئولان نظام، آحاد مردم و احزاب و گروه‌های سیاسی را جهت ایفای نقش برای خلق حماسه، تعیین فرمودند. بر اساس این نقشه، انتخابات ایران آزاد است و صاحبان سلایق گوناگون و جریان‌های فکری- سیاسی متنوع در کشور، با رقابت زمینه‌های مشارکت گسترده را فراهم خواهند ساخت. این مشارکت گسترده مظهر اراده ملی و نماد مردم‌سالاری دینی و نشانه اقتدار نظام اسلامی خواهد بود.
مقام معظم رهبری در فرمایش‌های خود، قانون را ملاک عمل قرار داده و همگان را به حرکت بر مبنای قانون و در عمل تمکین به قانون، فراخوان نمودند. دشمنان حیله‌گر غربی که همواره در تکاپوی مقابله با نظام اسلامی بوده‌اند، با طرح شعار انتخابات آزاد، به دنبال القای این نکته به افکار عمومی هستند که، انتخاباتی آزاد است که صاحب هر سلیقه‌ای بتواند در آن به عنوان نامزد انتخابات شرکت نماید و شورای نگهبان نباید او را رد صلاحیت کند. گروه‌هایی در داخل نیز حرف دشمنان و ضد‌انقلاب را تکرار کرده و توقع دارند شورای نگهبان، افراد با سلایق گوناگون را تأیید کند. این سخن رهبری فرزانه انقلاب است که می‌فرمایند: «در انتخابات، همه سلیقه‌ها و جریان‌های معتقد به جمهوری اسلامی باید شرکت کنند. این هم حق همه است، هم وظیفه همه است. انتخابات مال یک جریان فکری و سیاسی خاص نیست.» حال سؤال این است که آیا هر صاحب سلیقه‌ای، صلاحیت رئیس جمهور شدن دارد؟ پاسخ روشن است. این دو موضوع، کاملاً با هم متفاوت است. از یک جریان فکری و سیاسی، ممکن است چندین نفر کاندیدای پست ریاست جمهوری گردند. در اینجا این شورای نگهبان است که باید تک تک این افراد را بر اساس قانون اساسی، صلاحیت‌هایشان را مورد بررسی قرار دهد و در نهایت عده‌ای را تأیید و کسانی را هم واجد صلاحیت برای این پست ارزیابی نکند. در واقع شورای نگهبان، جریانی و سلیقه‌ای بر‌خورد نمی‌کند. شورای نگهبان طبق قانون، باید وجود صلاحیت‌های لازم در صاحب یک سلیقه خاص را احراز نماید. این فرد صاحب یک سلیقه، ممکن است دارای صلاحیت‌های لازم برای ریاست جمهوری باشد و ممکن است فاقد این صلاحیت‌ها باشد. صلاحیت‌های لازم برای رئیس جمهور شدن در قانون اساسی با صراحت بیان شده و تشخیص وجود این صلاحیت‌ها در نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری طبق قانون، بر عهده شورای نگهبان است. بر این اساس و طبق قانون، مسئولیت «احراز صلاحیت‌ها» بر دوش شورای نگهبان است و این وظیفه شورای نگهبان است که با دقت لازم، از یک طرف با تأیید افراد واجد صلاحیت از سلایق گوناگون، زمینه مشارکت گسترده را فراهم سازد و از طرف دیگر، با رد صلاحیت افراد فاقد شرایط، از ورود افراد فاقد صلاحیت به ساختار قدرت و افتادن مسئولیت سنگین ریاست جمهوری بر دوش افراد نامناسب جلو‌گیری کند.
در قانون اساسی شرایط و ویژگی‌های رئیس جمهور به صورت شفاف در اصل 115 این چنین آمده است: «رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی الاصل، تابع ایران، مدیر، مدبر، دارای حسن سابقه و امانتداری و تقوی، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور.» با تأمل در این شرایط، پاسخ سوال ذکر شده در صدر این یادداشت را می‌توان دریافت کرد. حتی آن سؤال کلی را اینگونه می‌توان به سؤالات جزئی‌تر زیر تبدیل نمود و پاسخ داد:
1- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، دارای قدرت مدیریت در حد ریاست جمهوری است؟ 2- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، دارای قدرت تدبیر در حد ریاست جمهوری است؟ 3- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، از حسن سابقه بر‌خور‌دار است؟ 4- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، دارای ویژگی و خصلت امانتداری در حد واگذاری پست ریاست جمهوری به وی است؟ 5- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، دارای تقوای لازم برای جایگاه ریاست جمهوری است؟ 6- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، مؤمن بوده و از درجه ایمان بالا متناسب با پست ریاست جمهوری بر‌خور‌دار است؟ 7- آیا هر صاحب سلیقه‌ای، معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور است؟ پاسخ به این سوالات روشن است. هر داوطلب ریاست جمهوری با سلیقه‌ای خاص، ممکن است از این ویژگیها بر‌خور‌دار باشد و ممکن است، یک یا چندتای این ویژگیها را، به طور کلی یا متناسب با جایگاه ریاست جمهوری نداشته باشد. طبق قانون تشخیص بر‌خور‌داری یا عدم بر‌خور‌داری داوطلبان پست ریاست جمهوری از این ویژگیها، با شورای نگهبان است. شورای نگهبان در اینجا «میزان» است و نظر و رأی آن در این خصوص پس از اعلام قطعی، بر همگان حجت بوده و باید تمکین شود.
*یادداشت: دکتر یدالله جوانی
