به گزارش سراج24، حضرت عسکرى علیهالسلام با وجود همه آن فشارها و کنترلها و مراقبتهاى بىوقفه حکومت عباسى، یک سرى فعالیتهاى سیاسى، اجتماعى و علمى در جهت حفظ اسلام و تشیع و مبارزه با افکار ضد اسلامى و ضد شیعى انجام داد که آن فعالیت ها عبارتند از :
تربیت شاگردان
گرچه حضرت عسکرى علیهالسلام بر اثر نامساعد بودن زمان و محدودیت بسیار شدید که حکومت عباسى اعمال مىکرد، موفق به گسترش دانش دامنهدار خود در سطح کل جامعه نشد، ولى در تربیت شاگردانى که هر کدام به سهم خود در نشر و گسترش معارف ناب تشیع و رفع شبهات دشمنان شیعه نقش مهم و به سزایى داشتند، موفق گشت .
شیخ طوسى رحمهالله تعداد شاگردان آن حضرت را بیش از صد نفر ثبت کرده است که در میان آنان چهرههاى برجسته و مردان وارستهاى، مانند: احمد بن اسحاق اشعرى قمى، ابو هاشم داود بن قاسم جعفرى، عبدالله بن جعفر حمیرى، ابو عمرو عثمان بن سعید عَمْرى (نائب خاص حضرت حجت)، على بن جعفر، محمد بن حسن صفار و... به چشم مىخورند .
تشویق نویسندگان
هر قلم به دست متعهد، نهایت تلاش خود را براى اطلاع رسانى، هدایت و... جامعه به کار مىبندد؛ ولى تشویق از نویسنده و آثار او خستگیها را از تن او دور مىکند، و بر فعالیت او مىافزاید، و این خود عامل توسعه علم و دانش و آگاهى در جامعه مىشود .
حضرت عسکرى علیهالسلام در کنار تربیت شاگردان از تشویق نویسندگان غافل نبود؛ از جمله داود بن قاسم جعفرى مىگوید: کتاب «یوم و لیلة» از یونس آل یقطین را به حضرت عسکرى علیهالسلام عرضه داشت امام.» آنگاه فرمود: ُ« اَعطاهُ اللهُ بِکُلِ حَرفٍ نُورا یَومَ القِیامَهِ ؛ خداوند در مقابل هر حرف، نورى به او در روز قیامت عطا فرماید .» البته سیره تمام امامان شیعه بر این بوده که بر نویسندگى و کتابت ترغیب و نویسندگان و قلمزنان را تشویق کنند. حضرت صادق علیهالسلام به مفضل بن عمر فرمود :« اُکْتُبْ وَ بُثَّ عِلْمَکَ فى اِخْوانِکَ، فَاِنْ مِتَّ فَوَرِّثْ کُتُبَکَ بَنیکَ، فَاِنَّهُ یَأْتى عَلَى النّاسِ زَمانُ هَرْجٍ ما یَأْنَسُونَ فیهِ اِلاّ بِکُتُبِهِمْ؛
دانشت را بین برادرانت بنویس و نشر بده ! اگر از دنیا رفتى، فرزندانت وارث کتابهایت مىشوند. به حقیقت زمان هرجومرجى فرا مىرسد که مردم جز بر نوشتهشان انس نمىگیرند(و توجه نمىکنند) . » و همچنین نقل شده است که برخى آثار را خدمت حضرت عسکرى علیهالسلام عرضه داشتند که درباره آن نظر دهد. حضرت فرمود : « صَحیحٌ فَاعْمَلُوا به؛ صحیح است بدان عمل کنید !» بر اثر همین تشویقها بود که شانزده تن از شاگردان حضرت، دست به تألیف زدند و 118 عنوان کتاب، ثمره آن شد. از میان آنها على بن حسن فضّال 36 کتاب، محمد بن حسن صفار 35 کتاب، عبدالله بن جعفر حمیرى 19 کتاب، احمد بن ابراهیم 7 کتاب و هارون بن مسلم 6 کتاب دارد .
و همین طور تعداد راویانى که از آن حضرت حدیث نقل نموده اند، به 106 نفر مىرسد .
تالیف
حضرت عسکرى علیهالسلام علاوه بر تربیت شاگردان و تشویق نویسندگان، خود نیز دست به قلم برده و کتب و نامه هاى فراوانى را براى توسعه علم و دانش و هدایت و راهنمایى جامعه از خود به یادگار گذاشته است که به نمونه هایى اشاره مىشود :
یک. تفسیر القرآن که حسن بن خالد برادر محمد بن خالد آن را نقل کرده است. قابل یادآورى است که امروزه کتابى با عنوان «تفسیر الامام العسکرى علیهالسلام » موجود است که عالمان رجال و حدیث بر آن نقدها دارند و آن را غیر از نوشته اصلى مى دانند .دو. کتاب «المنقبة» که مشتمل بر بسیارى از احکام و مسائل حلال و حرام است.
به جز اینها کتب دیگرى نیز به آن حضرت منسوب است .
نامه های فراوان
درزمان امام حسن عسکرى علیهالسلام تشیع در مناطق مختلف و شهرهاى متعددى گسترش یافته بود و شیعیان در نقاط فراوانى متمرکز شده بودند؛ شهرها و مناطقى، مانند: کوفه، بغداد، نیشابور، قم، آبه (آوه)، مدائن، خراسان، یمن، رى، آذربایجان، سامراء، جرجان و بصره که از پایگاههاى شیعیان به شمار مى رفتند . در میان این مناطق، به دلائلى سامراء، کوفه، بغداد، قم و نیشابور از اهمیت ویژهاى برخوردار بودند .
حضرت براى گسترش فرهنگ تشیع، توسعه علم و دانش، و هدایت و سازندگى، نامههاى فراوانى به آن شهرها نوشته است، مانند : نامه آن حضرت به شیعیان قم و آوه که متن آن در کتابها مضبوط است، و نامه هاى فراوان حضرت به مردم مدینه، و نامهاى که امام به «ابن بابویه» نوشته، و نامه مفصلى که حضرت خطاب به «اسحاق بن اسماعیل» و شیعیان نیشابور نوشته است .
در نامه اخیر، آن حضرت پس از توضیح درباره نقش امامت در هدایت امت اسلامى و تشریح ضرورت و اهمیت پیروى از امامان و هشدار از سرپیچى از فرمان امام، نوشته اند: «.. اى اسحاق! تو فرستاده من نزد ابراهیم بن عبده هستى تا وى به آنچه من در نامهاى که توسط محمد موسى نیشابورى فرستادهام، عمل کند. تو و همه کسانى که در شهر تو هستند، موظفید بر اساسنامه مزبور عمل کنید .
پاسخ به شبهات
وجود پرسش و طرح شبهه مىتواند باعث بالندگى و رشد جامعه شود، به شرطى که به آن پاسخ صحیح و هدایتگر داده شود. گاه ممکن است در جامعه شبهات ویرانگرى به وجود آید که اگر درست جواب داده نشود، کل جامعه اسلامى را مىتواند با خطر مواجه کند . یکى از مهم‌ترین فعالیتهاى علمى حضرت عسکرى علیهالسلام شبههزدایى بود که در این زمینه به برخى نمونه ها اشاره مىشود :
یک. در دورانى که امام حسن عسکرى علیهالسلام در زندان بود، یکسال بر اثر خشکسالى قحطى شدیدى به وجود آمد. علماى اسلام مردم را جمع کرده، براى نماز استسقاء (طلب باران) به بیابان بردند و نماز خواندند. این قضیه چندین بار تکرار شد و اثرى از باران دیده نشد؛ اما علماى نصارا وقتى با مسیحیان نماز استسقا خواندند، باران آمد و چندین بار این قضیه تکرار شد .
این موضوع باعث سرشکستگى و آبروریزى مسلمین شد. یکى از شیعیان به هر نحوى بود، خود را به زندان رساند؛ اما قبل از آنکه جریان را خدمت امام حسن عسکرى علیهالسلام عرض کند، با تعجب دید در میان زندان قبر آمادهاى وجود دارد. با چشم گریان عرض کرد: من طاقت ندارم شما را در این قبر دفن کنند. حضرت فرمود: ناراحت نباش! خداوند نیز چنین مقدر نکرده است. بعد از شنیدن این سخن، عرض کرد: دو مطلب و پرسش مهم مرا به اینجا کشانده است .
1- پرسش اوّل این است که در روایات وارده از شما آمده است که با روزگار دشمنى نکنید (لا تُعادِ الاَْیّامَ) منظور از این روایات چیست؟
حضرت عسکرى علیهالسلام فرمود: منظور از روزگار، ما اهل بیت هستیم ؛ شنبه متعلق به حضرت رسول صلى الله علیه وآله ، یکشنبه متعلق به على علیهالسلام [و فاطمه زهرا علیهاالسلام ]، و ... الی آخر روایت .
2- پرسش دوم این است که علماى اسلام سه روز براى نماز باران به بیابان رفتند و نماز خواندند و بارانى نیامد، ولى علماى نصرانى هر بارى که نماز خواندند، باران بارید و اگر امروز هم به دعاى آنها باران ببارد، ترس آن است که مسلمانان و شیعیان در عقیده خود متزلزل شوند و به مسیحیت گرایش پیدا کنند .
حضرت فرمود : عالم نصرانى تکه اى از استخوان بدن یکى از پیامبران را همراه دارد که آن را در میان انگشتان خود گذاشته [و همان را وسیله اجابت دعاى خویش قرار داده]؛ لذا باران مى بارد. تو خود را فورا به او برسان و آن را از میان انگشتان او بیرون آور! این عمل باعث پراکندگى ابرها و قطع باران مىشود .
آن مرد با سرعت خود را به محل نماز مسیحیان رساند و استخوان را برداشت. اتفاقا ابرها پراکنده شدند و علماى مسیحى هر چه کردند، باران نبارید؛ لذا شرمنده شدند و مسلمانان مخصوصا شیعیان از شک و تردید بیرون آمدند و بر ایمان و اعتقاد خویش استوار گشتند.
به نقل دیگر، خلیفه وقت عباسى امام حسن عسکرى علیهالسلام را از حبس بیرون آورد و به بیابان برد و جریان را به او عرض کرد. حضرت جریان استخوان را گوشزد نمود و دستور داد یکى از خادمانش استخوان را از دست عالم مسیحى بیرون آورد. او نیز چنین کرد و در نتیجه، باران نیامد. آنگاه خود حضرت دست به دعا برداشت و باران شدیدى شروع به باریدن کرد.
دو. مردى از امام یازدهم سؤال کرد: چرا سهم الارث مردان دو برابر سهم الارث زنان است؟ مگر زنِ بیچاره چه گناهى دارد؟ حضرت عسکرى علیهالسلام در جواب فرمود: براى اینکه نفقه (و خرج) به عهده مرد بیشتر از زن است؛ مرد در جهاد و جبهه شرکت مىکند، هزینه زندگى خانوادهاش را باید تأمین کند، در قتل و جرح خطایى پرداخت دیه بر «عاقله» یعنى مردان فامیل واجب است، ولى زن در تمام این هزینه ها معاف است ... .»
برخورد با انحرافات و تحریفات
از دیگر فعالیتهاى علمى و فرهنگى امام عسکرى علیهالسلام برخورد با بدعتها، تحریفات و انحرافاتى بود که در جامعه پیش مى آمد؛ مخصوصا اگر این انحرافات از ناحیه اهل قلم و دانشمندان و علما سر مى زد، حضرت نسبت به آن خیلى حساس بود، و این خود درس بزرگى است براى علما که در مقابل انحرافات و تحریفات و بدعتهایى که در جامعه ایجاد مى شود، سکوت اختیار نکنند .
به نمونهاى در این زمینه توجه فرمایید :
«اسحاق کِنْدى» که از فلاسفه اسلام و عرب به شمار مى رفت و در عراق اقامت داشت، کتابى تألیف کرد به نام «تناقضهاى قرآن»! او مدتهاى زیادى در منزل نشسته و گوشه نشینى اختیار کرده و خود را به نگارش آن کتاب مشغول ساخته بود. روزى یکى از شاگردان او به محضر امام عسکرى علیهالسلام شرفیاب شد. هنگامى که چشم حضرت به او افتاد، فرمود: آیا در میان شما مرد رشیدى وجود ندارد که گفته هاى استادتان «کندى» را پاسخ گوید؟ شاگرد عرض کرد: ما همگى از شاگردان او هستیم و نمى توانیم به اشتباه استاد خود اعتراض کنیم. امام فرمود: اگر مطالبى به شما تلقین و تفهیم شود، مى توانید آن را براى استاد خود نقل کنید؟
شاگرد گفت: آرى! حضرت فرمود: بعد از برگشتن نزد استاد با او به گرمى و محبت برخورد کن و سعى نما با او انس و الفت پیدا کنى. هنگامى که کاملاً انس و آشنایى به عمل آمد، به او بگو: مسئله اى براى من پیش آمده است که غیر از شما کسى شایستگى پاسخ آن را ندارد و آن این است که: آیا ممکن است گوینده قرآن از گفتار خود معانى اى غیر از آنچه شما حدس مىزنید، اراده کرده باشد؟
او در پاسخ خواهد گفت: بلى! ممکن است چنین منظورى داشته باشد. در این هنگام بگو: شما چه مى دانید، شاید گوینده قرآن معانى دیگرى غیر از آنچه شما حدس مى زنید، اراده کرده باشد و شما الفاظ او را در غیر معناى خود به کار برده باشید! امام در اینجا اضافه کرد: او آدم باهوشى است، طرح این نکته کافى است که او را متوجه اشتباه خود کند .
شاگرد به حضور استاد رسید و طبق دستور امام رفتار کرد تا آنکه زمینه براى طرح مطلب مساعد گردید. سپس سؤال امام را مطرح و جواب پیشبینى شده را گرفت. استاد که مى دانست شاگرد او چنین سؤالى را از پیش خود نمى تواند طرح نماید و در حدّ اندیشه او نیست، رو به شاگرد کرد و گفت: تو را قسم مى دهم که حقیقت را به من بگویى، چنین سؤالى از کجا به فکر تو خطور کرد؟
شاگرد: چه ایرادى دارد که چنین سؤالى به ذهن من آمده باشد؟
استاد: نه! تو هنوز زود است که به چنین مسائلى رسیده باشى. به من بگو این سؤال را از کجا یاد گرفته اى؟
شاگرد : حقیقت این است که «ابو محمد» مرا با این سؤال آشنا کرد .
وجود پرسش و طرح شبهه مى تواند باعث بالندگى و رشد جامعه شود، به شرطى که به آن پاسخ صحیح و هدایتگر داده شود .
استاد: اکنون واقع امر را گفتى. سپس افزود: چنین سؤالهایى تنها زیبنده این خاندان است [آنان هستند که مىتوانند حقیقت را آشکار سازند]. آنگاه استاد با درک واقعیت و توجه به اشتباه خود، دستور داد آتشى روشن کردند و آنچه را که به عقیده خود درباره «تناقضهاى قرآن» نوشته بود، تماما سوزاند .
انتهای پیام/
