گروه فرهنگی «سراج24»- مرتضی اسماعیل دوست: این که چگونه می شود فیلمی دفاع مقدسی که در بخش خصوصی و با همتی عده ای دغدغه مند تولید شده، نه در نزد مسئولان سینمایی و نه توسط رسانه های مختلف مورد توجه قرار نمی گیرد، یادداشتی مفصل می طلبد. حال اگر این بی توجهی از سوی نهادها و رسانه های انقلابی باشد افسوسی جانکاه را در برخواهد داشت. وضعیتی که برای فیلم سینمایی «اروند» به عنوان نخستین اثر ساخته شده درباره قهرمانان سرافراز شهدای غواص رخ داد. نه سالنی مناسب برای اکران دارند و حتی حوزه هنری تلاش برای در اختیار گذاشتن سالن های گسترده اش به این فیلم نشان نداده و نه رسانه های ارزشی توجهی به این فیلم می کنند! مشکل در کجاست؟ آیا از عدم شهرت سازنده اش می آید و یا خصوصی بودن تولید فیلم؟ آیا از سر بی اطلاعی و تنبلی رسانه ای ها حاصل شده و یا بی هیاهوی سازندگان اثر؟ آیا مشکل در ساختار معیوب فیلم است و یا خط کشی های مرسوم خودی و غیر خودی بودن؟!
پاسخ به این سوال را به قضاوت مخاطبان و افراد آگاه از فضای سینمایی و رسانه ای وامی گذاریم، چرا که برای آن هایی که از وضعیت و حال و روز فرهنگ و هنر نه به شکل تلگرافی و از راه دور بلکه به شکلی ملموس آشنایی دارند و یک شبه از حوزه های دیگر مانند سیاسی وارد فضای فرهنگی نشده و سال های بسیاری در این عرصه گام برمی دارند، همه چیز روشن است. تنها برای رسانه هایی که حال و حوصله تماشای آثار سینمایی ندارند و به روش شفاهی و در فضای مجازی به نقد و تحلیل آثار سینمایی می پردازند، لازم به توضیح می باشد که فیلم «اروند» برخلاف کدگذاری های بی حساب و کتاب آنان نه تنها اثری ضدجنگ نیست بلکه پشت قهرمانان دفاع مقدس ایستاده است، البته نه به آن شکلی که برخی از همین افراد سینما نشناس سراغش می گیرند و در آن کاراکترهای اخراجی از جامعه یا در فضایی مضحکانه به سراغ جنگ می روند و یا این که ناگهان نوری از آسمان جرقه زده و معراج از پس جلوه های سینمایی شعله می زند! اما فضای پرداختی فیلم «اروند» به گونه ای دیگر است و همین موجب گرایش همه نوع مخاطبی از آن شده است. برای من این وضعیت در تماشای دوباره «اروند» در جشنواره فیلم مقاومت در حالی که سالن مملو از جمعیت بود و نیاز به ورود صندلی های اضافی به سالن شد، به خوبی لمس شد و به خصوص بعد از شنیدن اشک های برخی از تماشاگران در قبال قهرمانان دفاع مقدس.
در آثار واقع گرایانه و همدلانه با مخاطبی چون «اروند» و البته اثر ارزنده «ایستاده در غبار» شخصیت ها در طی مسیری زمینی و براساس فعل و انفعالاتی دراماتیزه به مرحله نورانیت می رسند و نورانی بودن آن ها نه از پس نورپردازی های تصنعی بلکه در خلال کدگذاری های مشخص فیلمنامه و در اجرا شکل می گیرد. در واقع زاویه نماها و نوع نگاه شخصیت ها منجر به قضاوت درباره فضای فکری و رفتاری شخصیت ها می شود و نه تعبیه پرداختی گل درشت که حتی موجب دور شدن تماشاگر از قهرمانان واقعی سرزمینش می شود.
حاج احمد متوسلیان از زاویه نگاه سینمایی محمد حسین مهدویان برای مخاطب به شخصیتی جذاب و دوست داشتنی تبدیل شد، چرا که با بخشی از سیر زندگانی مردی آشنا شدیم که از بطن جامعه دروازه های نور را یافت. البته به دلیل فضای مناسبی که میان منتقدان و اهالی هنرمند در قبال این اثر متفاوت دفاع مقدسی شکل گرفت، افراد زاویه دار با چنین نگاه های هنرمندانه ای نیز به ناچار ساز همراهی برگزیدند و برای دورنشدن از قافله تمجید کنندگان شعارهای زیبایی پسندانه ای سر دادند و اگر آن فضا و حمایت رخ نمی داد مشخص نبود که این فیلم گرانقدر هم چه سرنوشتی می یافت!
اما فیلم «اروند» بستر چنان توجهی را ندارد و از این رو نگاه هایی همراه را به خود نیافته است. حتی برخی با چشمانی خواب آلود و در کنار رد و بدل کردن پیام های تلگرامی خود برچسب ضد جنگ به این فیلم زدند اما برای پاسخ به این بی خبران هنر کافی است یک جمله را که از زبان شخصیت اصلی فیلم بازگو می شود مطرح کنم تا زاویه فیلم و فیلمسازش مشخص شود؛ آن جا که «یونس» در پاسخ به سوال حاج آقا درباره این که اگر دوباره جنگ شود با توجه به شرایط دشواری که در سال های پس از جنگ متحمل شده باز هم به جنگ می رود، پاسخ داد: «حاجی من 70 درصدم. هنوز 30 درصد دیگه دارم!»
نمی توان کنمان کرد که فیلم «اروند» مانند بسیاری از آثار دیگر سینمایی دچار ضعف هایی در ساختار فیلمنامه می باشد و توان پرداختی تمام از موقعیت ها ندارد اما نمی توان نادیده گرفت که ساخته پوریا آذربایجانی، اثری شریف است که خواسته از طریق جریان سیال ذهن و به روایت شخصیت اصلی خود ما را به قلب روزهای حماسه ببرد که مردانی بهشتی لباس عاشقی پوشیده و دل به دریای دلدادگی دادند و لازم است فارغ از هرگونه خط کشی به این گونه آثار دغدغه مند بها داده شود تا انگیزه ای برای بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری در آثار دشوار دفاع مقدسی پیش آید.
