به گزارش«سراج24» «تامارا کافمن ویتز» مدیر مرکز سابان برای سیاست خاورمیانه در اندیشکده بروکینگز و «شادی حمید» مدیر تحقیقات در مرکز دوحه اندیشکده بروگینگز در یادداشتی خطاب به باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا با عنوان «یادداشتی به رئیس جمهور: فروپاشی پیمان کمپ دیوید» که در پایگاه اینترنتی این اندیشکده منتشر شد، نوشتند: از زمان سقوط حسنی مبارک در مصر در فوریه 2011، ایالات متحده آمریکا تلاش قاطعانه‌ای بر حفظ معاهده کمپ دیوید بین اسرائیل و مصر به عنوان سنگ بنای ثبات منطقهای و طرحی زیربنایی برای تلاش‌های گسترده‌تر در همزیستی اعراب و اسرائیل، به خرج داده است. از دست رفتن این معاهده 33 ساله به معنی شکست راهبردی عمیق برای آمریکا در خاورمیانه خواهد بود.
* آمریکا باید برای مداخله فوری در بحران احتمالی میان مصر و اسرائیل آمادگی داشته باشد
پیشنهاد:
شما [رئیس جمهوری آمریکا] به منظور کم کردن چنین احتمالی باید در راستای تقویت تعامل آمریکا با دولت محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر، ارتش این کشور و مخالفان گام‌های فوری بردارید. مذاکراتی را برای دستیابی به توافقات تازه میان اسرائیل و مصر مدنظر قرار دهید تا به شکایات هر دو طرف درباره امنیت شبه جزیره سینا رسیدگی شود، ارتباطات بهتر و تدابیر اعتمادسازی بین نظامیان مصری و اسرائیلی برقرار سازید و برای مداخله فوری در صورت بروز بحران آماده باشید.
* مرسی با میانجیگری در جنگ 8 روزه نشان داد عملگرا است
سابقه:
تصمیم محمد مرسی برای میانجیگری آتش‌بس میان اسرائیل و حماس در نوامبر 2012 نشان داد مرسی تمایل دارد که مخالفت‌های ایدئولوژیکی اخوان المسلمون و همچنین خصومت بیشتر مصری‌ها نسبت به اسرائیل را به علت و ملاحظات عملگرایانه و مصلحت اندیشانه، کنار گذارد. با این حال، احتمالات متعددی وجود دارند که می‌توانند معاهده صلح اسرائیل و مصر را قطع کنند.
* اسرائیل از زمان حمله سال 2011 در سینا تلاش کرده از اقدام تحریک‌آمیز دوری کند
وقوع حملات تروریستی از سوی طرف‌های ثالث در منطقه سینا یا حملاتی که ناشی از غزه باشد می‌تواند به مداخله قوای نظامی اسرائیل و مصر و از هم گسیختگی روابط دو طرف منجر شود. به عنوان مثال، در اوت 2011 حمله‌ای مسلحانه قوای اسرائیلی را به درون منطقه سینا کشاند و در این درگیری اسرائیلی‌ها پنج سرباز مصری را کشتند.
این امر منجر به برپایی تظاهرات گسترده مردم خشمگین در خارج از سفارت اسرائیل در قاهره شد. این اتفاق در زمانی اتفاق افتادند که شورای نظامی اداره امور مصر را در دست داشت. اگر اتفاقی مشابه در آینده و تحت حاکمیت دولت منتخب مصر رخ دهد، منجر به فشار شدیدی مردمی به این دولت خواهد شد تا واکنش نشان دهد و منجر به تحریک بحران‌های بیشتر شده و معاهده را تهدید خواهد کرد.
اسرائیل از آن زمان به بعد تلاش فراوانی به خرج داده تا از هرگونه تحریکی در سینا اجتناب کند، ضمن این که همچنین نظارت کاملی بر فعالیت‌های تروریستی در این منطقه و ناتوانی مصر در مواجهه با آن داشته است. تروریست‌ها و دیگران که تمایل به ایجاد بحران دارند می‌توانند به سادگی منجر به بروز اتفاق و حادثه در مکانی شوند که احتمال تقابل مستقیم نظامی میان اسرائیل و مصر را بالا می‌برد.
* مخالفان مرسی عنوان می‌کنند که او در چارجوب رابط مبارک با اسرائیل عمل کرده است
حتی اگر هم اتفاقی نیفتد، احتمال دارد دولت منتخب مصر که تحت حاکمیت اخوان المسلمون است به اقدامات ملی‌گرایانه پوپولیستی متوسل شود تا بتواند حمایت‌های مردمی را برای خود حفظ کند. در حالی که جامعه بین‌المللی شاهد دیپلماسی مرسی به عنوان علامتی دال بر مسئولیت‌پذیر بودن نظام‌های اسلامگرا به تقویت ثبات منطقهای بود، اما مخالفان مرسی دراحزب چپ‌گرا و محافل انقلابی بخاطر حرکت در چارچوب روابطی که حسنی مبارک با اسرائیل داشت، به او حمله کردند.
حتی حزبی که خود مرسی از آن برخاسته یعنی اخوان المسلمین رویکردی تندتر به نسبت مرسی اتخاذ کرد به عنوان مثال در اوت 2012 این حزب اعلام کرد که حمله به سربازان مصری در منطقه سینا یک طرح صهیونیستی بود.
در سال‌های آینده مخالفان محمد مرسی احتمالاً استفاده بیشتری از احساسات ضدآمریکایی و ضداسرائیلی مردم خواهند کرد تا در افکار عمومی به اخوان المسلمون حمله کنند (درست همان کاری که اخوانی‌ها در قبال حسنی مبارک انجام دادند).
* ادامه ناکامی در حل مسئله فلسطین احساسات ضداسرائیلی مصری‌ها را تقویت می‌کند
علاوه بر این، تدابیر سیاستی حساسی که برای ایجاد ثبات در اقتصاد مصر لازم است، بر سختی‌ها و آلام مصری‌های طبقه متوسط خواهد افزود و این وسوسه را به وجود خواهد آورد تا از سیاست‌های پوپولیستی و بخصوص ماجراجویی در خارج از کشور برای ایجاد سردرگمی در دولتی استفاده شود که بطور فزاینده‌ای محبوبیت خود را از دست می‌دهد.
ادامه ناکامی در رسیدگی به روابط رو به وخامت اسرائیل و فلسطینی‌ها می‌تواند موجب بروز خشونت‌های بیشتر میان اسرائیل و حماس یا فروپاشی تشکیلات خودگردان شده و احساسات ضداسرائیلی را در مصر تشدید خواهد کرد.
در عین حال، رویکرد امنیتی دولت مصر به مشکلات در منطقه سینا متکی بر سرکوب ناشیانه مشکلات و قصور در اختصاص منابع لازم برای ارتقای توسعه منطقهای و کاهش شکایت‌های مردم محلی است.
* مرسی ممکن است معاهده کمپ‌دیوید را به همه پرسی بگذارد
این امر انگیزه مردم محلی را برای مشارکت در خشونت افزایش خواهد داد. نمی‌توان انتظار داشت اخوان المسلمون به مقابله با فشارهای فزاینده مردمی در مورد این مسایل ادامه دهد بدون این که تأثیری بر ادامه همکاری با اسرائیل داشته باشد. در برخی موقع، این وسوسه به برداشتن گام‌های سمبولیک علیه این معاهده کمپ دیوید می‌تواند چنان قوی باشد که نادیده گرفتن آن دشوار است.
در این صورت مرسی خواستار برخی اصلاحیه‌ها و متمم‌ها به این معاهده خواهد شد یا آن که آن را به رفراندوم خواهد گذاشت. مرسی همچنین ممکن است بخواهد از طریق اعزام قوای بیشتر به منطقه به مسئله تهدیدات امنیتی در سینا و برداشت‌ها درباره حاکمیت ضعیف مصر در این منطقه رسیدگی کند حال آن که معاهده کمپ‌دیوید امکان تحرکات نظامی بدون رضایت اسرائیل را به قاهره نمی‌دهد.
* اقدام مصر برای تضعیف معاهده کمپ دیوید به معنی کاهش توان بازدارندگی اسرائیل است
این احتمال که مرسی ممکن است وسوسه شود تا از خصومت علیه اسرائیل برای تقویت جایگاه مردمی خود استفاده کند، تنها مقامات اسرائیلی را متقاعده خواهد کرد ترسی که درباره نتایج بهار عربی داشتند محقق شده است. هر اقدامی از سوی مصر برای تضعیف این معاهده به معنی کاهش قابلیت‌های بازدارندگی اسرائیل خواهد بود و احتمالاً واکنش تند تل‌آویو را به دنبال خواهد داشت.
* اسرائیل قوای نظامی خود در امتداد مرز با مصر را تقویت کرده است
اسرائیل هم اکنون نیز عصبی است. از زمان انقلاب مصر، اسرائیل با نظامی‌گری در شرق سینا کنار آمده و به نوعی حضور نیمه دائمی مصری ها را در امتداد مرزهای خود پذیرفته است. در عین حال، از همان زمان اسرائیل شمار گردان‌های نظامی مستقر در منطقه مرزی را دو برابر کرده، حصار مرزی تأسیس و تیپی تازه به نام «تیپ جنوب» برای دافع از منطقه ایلات تشکیل داده است.
در این پوپولیسم ضد اسرائیلی، هرگونه تحرک نظامی مصر بدون اطلاع اسرائیل یا موافقت آن می‌تواند به راحتی سوء تفاهم ایجاد و موجب بسیج قوای اسرائیلی برای ارسال پیام هشدار درباره هزینه های سنگین ترک معاهده کمپ دیوید شود. اما با توجه به حضور نظامی قوی و کاهش ارتباطات میان دو طرف، چنین سناریویی منجر به وخامت ناخواسته در وضعیت خواهد شد.
* آمریکا باید به مرسی و اخوانی‌ها نشان دهد که حفظ کمپ‌دیوید به نفع آنها است
ممانعت از نابود شدن معاهده کمپ دیوید
گام‌هایی وجود دارند که شما [اوباما] باید برای کاهش احتمال این اقدام تحریک‌آمیز تروریستی یا اقدامات ملی گرایانه‌ای انجام دهید که رهبران مصر ممکن است در پیش گیرند و منجر به فسخ معاهده کمپ دیوید شود. این گام‌ها عبارتند از:
- تعمیق همکاری امنیتی آمریکا و هماهنگی با دولت مرسی به این منظور که مرسی و اخوان المسلمون حتی با وجود احساسات فزاینده ضداسرائیلی در داخلی مصر یا وقوع اقدامات تحریک‌آمیز در سینا این احساس را داشته باشند که سهم مهمی در به هم نخوردن روابط دو جانبه دارند.
* مقامات آمریکا باید در تعاملات خود با مصری‌ها فواید صلح با اسرائیل را تشریح کنند
- حفظ و توسعه تعامل آمریکا با ارتش مصر و بازیگران مختلف سیاسی طیف‌های مختلف این کشور و در طول این تعاملات، مقامات دولت آمریکا باید فواید و منافع صلح با اسرائیل را برای ثبات مصر و احیای اقتصادی این کشور شرح دهند. به منظور اجتناب از معامله مستبدانه به سبک دوران مبارک، سفارت آمریکا در قاهره باید همکاری خود را با مرسی در زمینه‌های سیاسی گسترده‌تر متوازن ساخته و در راستای ارتقای دموکراسی جامع، فشار بر دولت اخوان المسلمون را تداوم بخشد.
* اسرائیل خواستار تعاملات اطلاعاتی بیشتر با مصر درباره غزه و سینا است
- تدوین شیوه‌ای از همزیستی اسرائیل و مصر که بتواند مداومت معاهده صلح را تقویت کند. اسرائیل از این محدودیت در ارتباطات با مصر بر سر غزه و سینا که از طریق کانال‌های عالیرتبه اطلاعاتی صورت می‌گیرد، راضی نیست. از سویی دیگر مصر نیز از محدودیت اعمال شده درباره تعداد قوای نظامی در سینا راضی نیست.
این محدودیت‌ها ممکن است دیگر جوابگوی نیازهای دو طرف برای مواقعی نباشد که پای فعالیت‌های غیرقانونی یا تروریسم غیردولتی در میان است. یک معاهده و توافق بازبینی شده که دربرگیرنده تغییرات بوجود آمده در واقعیت‌های جاری در منطقه باشد و مشارکت اطلاعاتی و مکانیزم همکاری میان دو طرف را تقویت کند، این توانایی را دارد که از فشارهای سیاسی مصر بر معاهده کاسته ضمن این که بهتر بتواند منافع امنیتی دو طرف را تأمین کند.
* آمریکا باید ارتباط ارتش‌های مصر و اسرائیل را تقویت کند
- شما [اوباما] باید برای افزایش ارتباطات میان ارتش‌های مصر و اسرائیل اعمال فشار کنید. این دو که در امتداد مرزهای مشترک مشغول فعالیت نظامی هستند باید ابزارهای مستقیم برای مشارکت اطلاعاتی در مواقع بحران داشته باشند. شما همچنین می‌توانید برای تقویت نقش ناظران چندملیتی در سینا تلاش کنید.
در حال حاضر، محدودیت در تعداد و قابلیت‌ها بعلاوه نگرانی‌های امنیتی امکان فعالیت و تحرک را از این ناظران چندملیتی گرفته است. این امر همچنین می‌تواند توانایی مرسی در انجام اقدامات نظامی که اسرائیل را متعجب می‌سازد، محدود ساخته و انگیزه انجام چنین کاری را در او از بین ببرد.
* آمریکا باید در صورت درگیری مرزی اسرائیل و مصر به صورت مستقیم مداخله کند
به حداقل رساندن خرابی‌ها در صورت بروز هرگونه وخامت در روابط
در بدترین حالت اگر معاهده نقش شود و اگر تنش‌ها به نقطه‌ای برسد که امکان درگیری مرزی بوجود آید، آمریکا باید بلافاصله در راستای زیر گام بردارد:
- دو طرف را از تقابل مستقیم دور کند و هر گونه درگیری را به سرعت به پایان برساند. از آنجایی که ارتش مصر بعید است که به دنبال جنگ تمام عیار با قوای اسرائیلی باشد که دارای قدرت نظامی بالایی هستند، از این رو قاهره ممکن است مداخله آمریکا در این راستا را پذیرا باشد.
این امر باید با مداخله فوری برای جداسازی قوای درگیر تحت نظارت نیروهای ناظر چندملیتی باشد و در صورت لزوم می تواند با اعلام آماده باش به قوای نظامی آمریکا همراه باشد که در مناطق نزدیک مستقر هستند تا هر کدام از طرفین را از پیشروی از محدوده‌های تعیین شده بازدارد.
تمایلی که در این میان برای آمریکایی‌ها وجود دارد این است که بخواهند فوراً حمایت قاطع و روشن خود را از نیروهای اسرائیلی اعلام کنند اما در مواقعی که ملی‌گرایی شدید مصری‌ها موجب اقدام مصر شده باشد، اعلام حمایت از اسرائیل به تنهایی نمی‌تواند مانع از وخامت بیشتر در اوضاع شود.
* آمریکا باید مانع از تأثیر منفی نقش معاهده کمپ‌دیوید بر منطقه شود
- آمریکا باید مانع از آن شود که عوامل تروریستی در سینا یا غزه از فرصت ناشی از بحران برای شلیک موشک به اسرائیل یا نقض حریم مرزها استفاده کنند.
موفقیت در این راستا نیازمند آن است که مصر و اسرائیل اولویت کار خود را مقابله با تهدید تروریسم بدانند یعنی این که مصر بلافاصله عقب بنشیند و اسرائیل نیز از تحریکات و پاسخ خودداری کند و از مجاری ثالث به حماس در غزه نسبت به انجام چنین اقداماتی هشدار دهند.
- آمریکا باید مانع از آن شود که نقض معاهده کمپ دیوید تأثیرات مخربی در منطقه به جا گذارد. آمریکا باید به سرعت و قویاً به تعامل با دیگر پایتخت‌های عربی بخصوص منطقه خلیج فارس پرداخته تا مانع از اظهارنظرهای آنها در حمایت از اقدام مصر علیه پیمان کمپ دیوید شود بلکه باید پیام‌هایی در محافل خصوصی و عمومی در حمایت از صلح منطقهای داده شود.
اگر این کار صورت نگیرد، پیمان صلح اردن با اسرائیل اولین قربانی این درگیری خواهد بود و آمریکا و همپیمانان عربی آن در خلیج فارس باید حمایت خود را از ادامه حفظ صلح اردن با اسرائیل در مواجهه با آنچه که می‌تواند به بروز حملات ملی‌گرایانه ختم شود، اعلام کنند.
