کارنامه حجاب در رسانه ملی

به گزارش «سراج24»،  شرایط خاص فرهنگی ما در سال های اخیر موجب شده اهالی فکر و اندیشه براساس دغدغه مندی و درک نیازهای جامعه، به نقد و نظر در این حوزه مشغول باشند. "حجاب" به عنوان نماد زن مسلمان، از جمله مسائلی است که هیچ گاه در خفا نمانده و همواره با نحوه نمایش خود متن جامعه را تحلیل کرده است. بدون شک در کنار هر نماد و چگونگی حضور آن در جامعه تفکری قرار دارد. حجاب نیز از این امر مستثنی نبوده و فرآیند و مجموعه ای از علل این شرایط را برای ما به ارمغان آورده اند. دیدگاه اساتید و فعالان این حوزه طی مصاحبه های خود در چندماه گذشته خود شاهدی براین شرایط بوده و به نقطه نظرات مشترک آن ها در این حوزه اشاره می کند:

 

حجت الاسلام علیرضا پناهیان

اگر بخواهیم رسانه های جمهوری اسلامی را در مقایسه با رسانه های کشورهای دیگر در نظر بگیریم، می شود نمره خوبی به این رسانه داد؛ اما برای تامین نیاز جامعه ما فعالیت های رسانه ها نه تنها کافی نبوده، بلکه بعضاً مخرب هم بوده است. ما به هیچ وجه در رسانه ها قدرت تولید محصولات رسانه ای خوب را برای تعمیق و ترویج حجاب در جامعه نداشته ایم و نداریم. فکر نمی کنم به این سادگی بتوانیم به رفع چنین نیاز مهمی بپردازیم. اساساً اهالی رسانه باید از قدرت ویژه ای در پرداختن به مسائل فرهنگی و دینی برخوردار شوند تا بتوانند در این موضوعات ورود پیدا کنند و به صورت تاثیر گذار به تولید محصولات فرهنگی مورد نیاز بپردازند. حجاب نقطه ای است که تمام توانایی های ما را به چالش می کشد. حجاب تمام موفقیت ها یا عدم موفقیت های ما را در تربیت یک انسان مومن در اندازه های کلان اجتماعی به چالش خواهد کشید و اتفاقاً بیشتر از اینکه یک تهدید حساب شود، بنظر من یک فرصت است که جامعه می تواند کاستی های خودش را در مسیر تربیت انسان مومن و ساختن یک جامعه ایمانی ببیند. مشکل بی حجابی یک مشکل خاص فرعی نیست، بلکه برآمده از عموم کاستی های ما در زمینه های مختلف است که حتی بعضاً ممکن است به مسائل اقتصادی هم مرتبط باشد. ما اگر جامعه را در ابعاد مختلف خوب و دقیق اداره کنیم نتیجه خودش را در حجاب نشان خواهد داد. مثلاً وقتی در پی توسعه اقتصادی به شیوه های نظام سرمایه داری باشیم، تبعاً فرهنگ نظام سرمایه داری را هم باید بپزیریم. چون بوجود آمدن این فرهنگ و رواج آن اجتناب ناپذیر خواهد بود.

 

بی حجابی هم یکی از مشخصه های آن جامعه است. وقتی ما به ایمان و معنویت فطری آدم ها اتکا کنیم یا به تربیت فردی بپردازیم و از مباحث اخلاقی و تربیت جامعه ایمانی غافل شویم، مشکلاتی پیش می آید که ممکن است در بی حجابی خودشان را نشان بدهند. اگر دوربین را روی دوش افراد فهیم قرار بدهید و آنها بتوانند معضلات بی بندوباری در جوامع غربی را ثبت کنند و نمایش دهند، هم جامعه ما در مقابل تهاجم فرهنگی بیمه می شود و هم خود جوامع غربی که تا کنون تحت ستم فرهنگ مستکبران قرار داشتند بیدار خواهند شد. شما می بینید که رسانه های استکباری حتی اجازه نمی دهند ملت های خودشان از سیطره فرهنگی شان بیرون بیایند. اینطور نیست که رسانه های غربی فقط علیه ما تهاجم فرهنگی داشته باشند و بخواهند فرهنگ جامعه ما را به عنوان یک جامعه اسلامی تخریب کنند.

 

وحید جلیلی

رسانه ای مروج حجاب است که مروج اسلام ناب باشد. رسانه ای که مروج اسلام ناب نباشد، مروج حجاب نیست اگرچه یک صفحه ویژه برای حجاب داشته باشد یا در بعضی مقاطع چندین مقاله یا برنامه درباره حجاب تهیه کند. حجاب، نماد یافتن نسبت درست با جامعه برای زن مسلمان است. یعنی زن وقتی می خواهد در جامعه حضور پیدا کند و به زندگی اجتماعی و سیمای خودش براساس مبانی دینی معنا بدهد، حجاب متجلی می شود.

 

وقتی که منظومه فکر دینی در رسانه ها به هم بریزد و ضرایبش خلط شود، اگرچه مستقیماً به حجاب بد و بی راهی گفته نشود ولی بنظرم مبانی حجاب در جامعه کم رنگ می شود. مهمترین رسانه در کشور ما صداوسیما است. این رسانه به لحاظ کمی و کیفی اصلاً با بقیه رسانه های کشور قابل مقایسه نیست. بنظرم اصل مشکل به آن نگاه ظاهربینانه برمی گردد. وقتی جنس مطالباتی که از صداو سیما مطرح می شود براساس مبانی دقیق و درست دینی نباشد، حاصلش این می شود که صداوسیما به همه کارگردان ها ابلاغ می کند یک تارموی هیچ زنی هم نباید دیده شود. همانطور که امروز اینگونه است.

 

یعنی اگر به سریال های صداوسیما نگاه کنید، حجاب از لحاظ حدود شرعی در آن ها رعایت می شود هر چند که اخیراً این موضوع هم کم رنگ تر شده است. حجاب هست ولی حجب نیست. رفتارهای جلف با حجاب ظاهراً کامل! این موضوع حاصل همان نگاه ظاهربینانه و جزئی نگرانه به حجاب است. یعنی شما می بینید در یک سریال پنجاه قسمتی همه خانم ها حجاب را رعایت می کنند ولی فضای ارزش های خانوادگی و اخلاق دینی در آن سریال وجود ندارد. در واقع حجاب به امری مکانیکی تبدیل شده است. کالبدش هست ولی روح ندارد. این در حالی هست که همه این ها با همدیگر نسبت دارند. حجاب با مهربانی، فکر مردم بودن و امثالهم نسبت دارد ولی حجابی که در صداو سیما می بینید گاه هیچ نسبتی با این ارزش ها ندارد. دیالوگ ها، روابط، اتفاقات و... گفتمان دیگری را ترویج می کنند ولی بازیگرها حجاب دارند. این نوع حجاب که در خیلی سریال ها وجود دارد اتفاقاً بنظر من نافی حجاب است. برای مثال سریالی به نام ستایش از تلویزیون پخش می شد که می گفتند مظهر حجاب است در حالی که کل سریال بر تقبیح یک حکم دینی و ایجاد نفرت نسبت به این حکم بنا شده بود که حضانت فرزند برعهده پدر و جدپدری است. در این فیلم یک خانم چادری به واسطه حکم اسلام بدبخت می شود!

 

حجت الاسلام رضا غلامی (رئیس مرکز پژوهش های فرهنگی اجتماعی صدرا)

صداوسیما در زمینه ترویج حجاب کارهای مهمی انجام داده است. برای مثال طی دهه اخیر با رو آوردن بانوان مجری در صداوسیما به استفاده دائمی از چادر، حجاب برتر به وسیله این سازمان رواج یافته و ارزش مضاعفی پیدا کرده است. علاوه بر این صداوسیما در زمینه رعایت حجاب در برنامه های خود، حتی سریال ها به حق از حوزه سینمایی که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد است به مراتب بهتر عمل کرده است. امروز متاسفانه بخشی از فیلم های ساخته شده در خارج از رسانه ملی ضد حجاب و عفاف است و با کمال تعجب، هم از سوی مسئولان سینمایی وزارت ارشاد مجوز می گیرند و هم مصرانه حمایت می شوند! افزون بر این صداوسیما در چند سال اخیر برنامه های خوبی برای بحث مستدل و اقناعی در موضوع حجاب و عفاف تهیه کرده است و باز هم جای کار دارد؛ اما این ها به معنای آن نیست که اقدام های این سازمان در این زمینه با نقطه مطلوب فاصله زیادی ندارد. در واقع صداوسیما خیلی کارها را می توانسته و باید انجام می داده که هنوز انجام نداده است. برای مثال تاکنون چند کلیپ قوی و جذاب درباره حجاب در این سازمان تولید و در حد یک پیام بازرگانی فلن بانک که مثلاً دویست بار از شبکه های گوناگون در بهترین ساعت ها و میان سریال های پربیننده پخش می شود، پخش شده است؟ اگر صد کلیپ زیبا هم ساخته شود کم است. تا این تاریخ چند سریال قوی و اثرگذار مختص حجاب و عفاف ساخته شده است؟ یا چه میزان صداوسیما در چهره سازی و الگوسازی به موضوع حجاب و عفاف توجه داشته است؟ آیا بازیگران و فوتبالیست ها الگوهای خوبی برای جوانان ما در موضوع حجاب و عفاف هستند؟ آیا مواجهه صداوسیما با موضوع حجاب و عفاف ریشه ای است؟ آیا به نقش سبک زندگی در رواج بی حیایی و بی حجابی توجه عمیقی وجود دارد؟ آیا همین که حجاب ظاهری در برنامه ها، سریال هاو ..... رعایت شود کافی است؟ نباید به پیام مستقیم و غیرمستقیم گفتار و رفتار مجری، بازیگر و... توجه کرد؟ این ها سوال های مهمی است که باید پاسخ آنها را یافت.

 

حمیدرضا مقدم فر

رسانه های می توانند در ترویج جنبه های ایجابی و فرهنگی حجاب و توسعه معنوی جامعه نقشی مؤثر داشته باشند. از آن طرف رسانه ها می توانند با غفلت شان دست مایه ای برای بدحجابی شوند. در راس رسانه های رسانه ملی است که مخاطبان بسیار زیادی دارد. علی رغم وجود شبکه های متعدد ماهواره ای فارسی زبان و سایت های مختلف، هنوز به لطف الهی رسانه ملی مخاطبان گسترده ای در داخل کشور دارد. رسانه ملی باید در مورد حجاب سرمایه گذاری کند تا حجاب برتر مایه ی مباهات دختر ایرانی باشد، نه اینکه لباس های غربی، مانتوهای تنگ و لباس های مفسده آمیز مایه افتخار دختران باشد. این لزوماً نباید مستقیم و با سخنرانی وت بلیغ انجام شود، بلکه سریال ها، فیلم ها و برنامه های تبلیغاتی می توانند به ترویج حجاب و عفاف کمک کنند. این در حالی است که رسانه ملی و سایر رسانه ها، خبرگزاری ها، رسانه های مکتوب و... به ترویج بدحجابی دامن می زنند. اگر امروز به گیشه های روزنامه فروشی و خصوصاً مجلات خانوادگی نگاهی بیندازید، می بینید که غالباً عکس ها و تصاویر روی جلد آن ها، بدحجابی و مدهای غربی و مفسده آمیز را ترویج می کنند. این نشان می دهد که رسانه های مختلف داخلی، از جمله رسانه ملی، وظایفشان را به خوبی انجام نداده اند. من معتقدم امروز رسانه ملی ما می تواند حجاب برتر را مایه مباهات هر دختر ایرانی کند و بدحجابی و بی حجابی را مایه ننگ و سرافکندگی بسازد ولی متاسفانه تا امروز این کار را انجام نداده است.

 

دکتر کوشکی

رسانه های ما در یک کلام مروج بی حجابی هستند. چه صداوسیما، چه سینما و چه نشریات عموماً مروج بی حجابی هستند. نه تنها حجاب اسلامی را ترویج نمی کنند بلکه آن را عموماً تخطئه می کنند، به سخره می گیرند و زیر سوال می برند. این رسانه ها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، بی حجابی و رفتارهای خلاف عفت و شرع را ترویج می کنند. باید نظارت جدی باشد. یعنی باید یک دستگاه بالادستی، مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی کمیته ای داشته باشد که این کمیته در زمینه بحث حجاب و عفاف، برای رسانه ها سیاست گذاری و تصمیم سازی کند و حتی اگر لازم شد با آن ها برخورد کند. برای این کار باید ضمانت اجرایی داشته باشد. از سویی دیگر، دستگاه های مسئول، مثل وزارت ارشاد و صداوسیما، باید بحث حجاب و عفاف را جدی بگیرند و دغدغه این موضوع را داشته باشند. قبل از هر چیز باید به دستگاه های تحت نظارت خودشان اجازه ندهندحجاب را تمسخر کنند، آن را جدی نگیرند یا بدحجابی را اشاعه دهند. در مرحله دوم باید به سمت ترویج حجاب و پوشش اسلامی بروند و مردم را تشویق به رعایت حجاب و عفاف کنند. امروز مسلم و بدیهی است که ترویج بدحجابی از جمله ابزارهای جدی دشمن در مقوله جنگ نرم است. از آنجا که مبنای نظام ما دینی است و نظام اسلامی بر دین مردم استوار است، دشمنان ما به دنبال این هستند که با ترویج بدحجابی و مفاسد اخلاقی و اجتماعی پایه ی نظام را سست کنند و از بین ببرند. هدف نهایی آن ها این است که حکومت اسلامی در بین مردم پشتوانه دینی نداشته باشد.

 

دکتر ابراهیم فیاض (مردم شناس)

صدا و سیما سال های سال است که روابط خانوادگی را سیاه نمایی می کند و بین زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده دعوا راه می اندازد. متاسفانه سال ها موضوعات سریال ها و فیلم های صداوسیما این موضوعات بوده است. دائما به جای اینکه جذابیت های روابط زناشویی را به تصویر بکشد، نفرت آن ها را نشان می دهد. نتیجه این شده است که جوانان تصور می کنند خانواده یعنی شخص. در مجموع، می خواهم بگویم که فرهنگ یک بحث جدی است و ما باید همه جانبه به موضوع نگاه کنیم. باید عشق بین زن و مرد را به شدت بالا ببریم و آن را در مسیر خانواده هدایت کنیم. باید این را به جوانان بفهمانیم که لذت روابط جنسی در خانواده خیلی بیشتر از فحشا است. حجاب بدون خانواده معنا پیدا نمی کند. اگر تنها به حجاب توجه شود، فرقی با کشورهای کمونیستی نخواهیم داشت که مثلاً یک لباس فرم را اجباری می کنند. آن وقت حجاب هم مثل لباس فرم خواهد بود که دولت می گوید باید آن را اجرا کنیم. بنابراین این اشتباه است که فقط به لباس و حجاب توجه کنیم. باید این مسئله را در کنار خانواده ببینیم. زن و مردی که در این خانواده زندگی می کنند می دانند به کسی تعلق دارند و دیگر خودشان را به اشتراک نمی گذارند. امروز در واقع روابط جنسی خارج از خانواده زیاد است و از آن تحت عنوان خیانت نام می برند. البته من اصلاً واژه خیانت را قبول ندارم چون این کلمه برای ما نیست. باید به ریشه قضایایی بپردازیم که باعث شده اند این روابط جنسی نامشروع به وجود بیایند. باید برای این موضوع فکری کرد. یک اصل وجود دارد که هر وقت بیش از اندازه به غریزه گرسنگی و اقتصاد در جامعه پرداخته شود، پدیده های جنسی و فرهنگی مثل خانواده، کنار می روند. امروز جامعه ما به شدت اقتصاد محور شده است. همه جامعه امروز می خواهند پولدار شوند و ماشین و خانه شیک داشته باشند. افراد در بعد اقتصادی از هیچ چیز راضی نیستند. به همین دلیل زن و شوهر باید کار کنند و پول در بیاورند و متاسفانه در این راستا مشکلات فراوانی برای خانواده ها بوجود می آید.

 

حجت الاسلام محمدرضا زیبایی نژاد (پژوهشگر مباحث حوزه زنان)

متأسفانه این اتفاق هنوز نیفتاده است. تولیدات فرهنگی ما چه از نظر علمی و چه به لحاظ هنری، خوب و کافی نیستند. گاهی وقت ها در تربیت اشتباه می کنیم. در مرحله اول باید به سراغ بزرگسالان برویم. خانواده و رسانه باید کودکان را از پنج یا شش سالگی به لحاظ جنسی تربیت کنند. ما فکر می کنیم چون کودک تکلیف ندارد، ما هم نسبت به او تکلیفی نداریم. در حال حاضر اختلاط دختر و پسر در برنامه های تلویزیون وجود دارد، در حالی که شخصیت کودکان در این سنین در حال شکل گیری است. اگر کسی با همین ادا و اطوار و پوشش مجری های برنامه های کودک درخیابان باشد جلویش را می گیرند ولی در تلویزیون جذابیت برنامه می طلبد که این گونه رفتار کنند. باید این مشکلات، تعارض ها و رفتارهای دوگانه را حل کنیم. در حال حاضر شبکه های مختلف انگلیسی و عربی هر کدام با یک نوع پوشش و آرایش هستند. قطعاً فردی که متدین نیست با دیدن این شبکه ها نمی تواند به تعریف مشخصی از حجاب برسد و نمی داند حکومت چه تعریفی از حجاب دارد.

 

من معتقدم که در بحث حجاب و عفاف یک سری دلالت های مطابقی وجود دارد، یک سری دلالت های التزامی. دلالت های مطابقی آن بحث های مستقیمی هستند که درباره حجاب و عفاف انجام می شود، مثل برنامه های کارشناسی رسانه پیرامون بحث حجاب و عفاف یا فیلم هایی که زنان محجبه یا غیرمحجبه در آن دارند. در این برنامه ها به طور مستقیم به بحث حجاب و عفاف پرداخته می شود؛ اما گاهی وقت ها روی محورهای دیگری تمرکز می شود که تلویحاً بر بحث حجاب و عفاف اثر می گذارند. با وجود اینکه این محورها مهمتر هستند، به چشم نمی آیند.

 

به همین دلیل روز به روز گفتمان فردگرایی در جامعه بیشتر می شود. متاسفانه رسانه ملی ما در فیلم ها، سریال ها، تبلیغات و همه برنامه هایش به سیطره ی روحیه مصرف گرایی و فردگرایی در جامعه دامن می زند. از سویی دیگر، کارشناسان تربیتی و اجتماعی نیز در این جریان بی تاثیر نیستند. تقویت فردگرایی در جامعه دلالت التزامی به بی حجابی دارد، چون می گوید بدن من مال خودم است و خودم تصمیم می گیرم چه بپوشم. در عرصه های مختلف به مردم گفته می شود هر کاری دلتان می خواهد انجام دهید. در بحث تغذیه به مردم می گوییم هر نوع غذایی که می خواهید بخورید، در رشته ای که دلتان می خواهد تحصیل کنید نه رشته ای که جامعه به آن نیاز دارد. در چنین شرایطی که همه جامعه دست به دست همدیگر داده اند و همه نهادهای فرهنگی به افراد می گویند که شما به شادکامی خودتان فکر کنید، ما می خواهیم حجاب را استثنا کنیم. قطعاً چنین چیزی مقدور نخواهد بود چرا که کل جامعه و فرهنگ عمومی به سمت دیگری حرکت می کند.

 

بحث مهمتر از این ها، تربیت هویت جنسی، یعنی زنانگی و مردانگی است. سیستم تربیتی ما در آموزش و پرورش  و صداوسیما چقدر به زنانگی و مردانگی اهمیت می دهند؟ در این سیستم چقدر دختر برای زن شدن و پسر برای مرد شدن آماده می شوند؟ بسیاری از دختران جامعه ما وقتی رشد پیدا می کنند آرزوهای مردانه دارند و می خواهند در مشاغل و رشته های تحصیلی مردانه فعالیت کنند. به همین خاطر وقتی ازدواج می کنند در مقابل شوهرشان می ایستند و بعضاً می گویند من باید رئیس خانه باشم. در نتیجه اقتدار مرد در خانه کاهش پیدا می کند. در چنین شرایطی که روز به روز مردانگی بی اعتبارتر می شود، چگونه مرد می تواند دختر یا همسرش را کنترل کند؟ از سویی دیگر، زنانگی با حیا، عفت و سازش پذیری در زندگی خانوادگی شناخته می شود درحالی که چنین مسائلی را آموزش و پرورش و صداوسیما به دختران آموزش نمی دهند. ضمن اینکه خود خانواده هم در این میان مؤثر است.

 

منبع: رویداد