مروری بر روند توسعه و ویژگی‌های سامانه موشکی میسترال/ 5 نمونه از سامانه میسترال/ ویژگی‌های خاص سامانه موشکی میثاق+ فیلم

به گزارش «سراج24» در سال ۱۹۷۷ یک گروه از متخصصان فرانسوی زیر نظر ستاد مشترک ارتش و سازمان اکتساب دفاعی وزارت دفاع (دی جی ای) این کشور ماموریت یافتند تا گزینه های مختلف دستیابی به یک سامانه دفاع ضدهوایی نقطه ای به منظور برآوردن نیازمندیهای عملیاتی نیروهای مسلح فرانسه برای سامانه موشکی زمین به هوایی پدافندی ارتفاع پست را بررسی کنند.

نتیجه این پروژه مطالعاتی دو سال بعد منتشر شد و طرحی موسوم به موشک سطح به هوای بسیار کوتاه برد (اس ای تی سی پی) برای توسعه یک سامانه موشکی نسل سومی معرفی شد.

در بهار سال ۱۹۸۰ از پنج شرکت مایل به همکاری در این پروژه خواسته شد تا توانمندیهای خود را به نمایش بگذارند. در نهایت پروژه توسعه این موشک جدید فرانسوی که دیگر با نام میسترال شناخته می شد با حضور سه رقیب صنعتی شامل شرکت مارتا (هم اکنون بخشی از شرکت اروپایی ام بی دی ای )، ائرواسپتیال" و تای دی ای" پیش رفت.

در اوایل پائیز همان سال نام مارتا به عنوان پیمانکار اصلی توسعه موشک میسترال اعلام شد. در نخستین روز از آخرین ماه سال ۱۹۸۰ قرارداد طراحی و تولید سامانه موشکی دوش پرتاب میسترال بین وزارت دفاع فرانسه و شرکت مارتا منعقد شد و مقرر گردید سایر شرکتهای فعال در صنعت دفاعی فرانسه برای تامین زیرسامانه ها و تجهیزات مرتبط با این موشک به مارتا کمک کنند. بر این اساس شرکت اس ای تی مسئول توسعه سامانه هدایت اشیانه یاب،شرکت اس یی پی متولی توسعه موتور راکتی، گروه صنعتی اس ان ئی پی عهده دار تامین سوخت جامد، شرکت اس ای اف تی مسئول تامین باتریهای حرارتی شد و تولید سرجنگی، تجهیزات ایمنی تسلیح و غلاف تیوبی شلیک موشک نیز به شرکت مانورهین واگذار گردید.

برنامه شلیک آزمایشی نمونه های اولیه میسترال از سال ۱۹۸۳ کلید خورد و تا بهار سال ۱۹۸۸ دست کم ۳۷ مورد شلیک آزمایشی سلاح انجام گرفت. نخستین نمونه های تولیدی این موشک در اواخر سال1988 به یگان هایی از نیروی زمینی و نیروی هوایی ارتش فرانسه تحویل شد و پس از تکمیل برنامه ارزیابی میدانی توسط نیروهای مسلح این کشور، میسترال در ژانویه ۱۹۹۰ به مرحله آمادگی اولیه عملیاتی برای استفاده توسط ارتش فرانسه رسید. نیروی زمینی ارتش فرانسه سامانه های موشکی دوش پرتاب میسترال را به هنگ های پشتیبانی دفاع هوایی خود تحویل می دهد که در ساختار نظامی این نیرو بخشی از گردانهای توپخانه ای به شمار می روند. نیروی هوایی فرانسه نیز از سامانه میسترال برای دفاع از پایگاههای خود استفاده می کند.

نیروهای اعزامی ارتش فرانسه به جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ به نمونه های عملیاتی اولیه میسترال مجهز بودند. در سپتامبر ۱۹۹۶ نیوزیلند برای تامین نیاز نیروهای مسلح خود به سامانه دفاع هوایی ارتفاع پست موشک میسترال از فرانسه خریداری کرد. در قالب این قرارداد فروش ۲۳ میلیون دلاری ۱۲ غلاف شلیک کننده و ۲۳ فروند موشک به همراه شبیه ساز آموزشی و تجهیزات پشتیبانی فنی به نیوزیلند تحویل شد.

در نیمه سال ۲۰۰۰ شرکت اروپایی ام بی دی ای اعلام کرد تولید نمونه میسترال-۱ را متوقف کرده و خط تولید نمونه جدید میسترال-۲ با کارآیی آیرودینامیکی بهتر را فعال نموده است. تا کنون بیش از ۱۵۰۰۰ فروند از نمونه های مختلف موشک میسترال-۱ و میسترال-۲ تولید و عرضه شده است. نیروهای مسلح بیشی از ۲۵ کشور مختلف از این سلاح استفاده می کنند که شامل هشت کشور اروپایی، هشت کشور آسیایی، سه کشور در خاورمیانه و پنج کشور از آمریکایی جنوبی هستند. از میان این کشورها می تواند به اتریش، بلژیک، برزیل، شیلی، کلمبیا، مجارستان، اندونزی، کره جنوبی، مالزی، نروژ، عمان، پاکستان، قطر، سنگاپور، عربستان سعودی، اسپانیا، تایلند، امارات متحده عربی و ونزوئلا اشاره کرد.

سامانه میسترال از بخشهای اصلی زیر تشیکل شده است:

- موشک و غلاف تیوبی شلیک

 - سه پایه و میله عمودی نگهدارنده سلاح

- سامانه دیده بانی ویژه نور روز

- جعبه تجهیزات الکترونیکی آماده سازی پیش از شلیک

- باتری و تجهیزات خنک کاری

امکان افزودن یک دوربین دید در شب حرارتی (دوربین راتیس ساژم یا آرای تی اس -۳ تالس اپترونیکس) و سامانه شناسایی دوست از دشمن به این تجهیزات بر حسب نیاز عملیاتی وجود دارد. همه تجهیزات مذکور برای یک آتشبار عملیاتی سامانه میسترال را می توان به دو بسته ۲۰ کیلوگرمی قابل حمل توسط نفر تقسیم کردہ در شرایط عملیاتی سامانه و دو نفر کاربر آن توسط خودروهای نظامی سبک جابجا می شوند و نفرات در نزدیکترین فاصله ممکن از نقطه موردنظر برای شلیک از خودرو پیاده شده و سامانه را با خود حمل می کنند.

میسترال-۱ یک موشک دو مرحله ای باریک پیکر استوانه ای است که برای رها شدن از غلاف تیوبی پرتاب از یک موتور تقویتی راکتی سوخت جامد استفاده می کند و سپس با سوزش موتور راکتی اصلی خود به سرعت مورد نظر عملیاتی معادل ۲/۵ ماخ دست می یابد. کنترل آیرودینامیکی موشک در حین پرواز توسط کانارد نصب شده در قسمت جلویی موشک انجام می شود. بخشی از سر جنگی ۳ کیلو گرمی شدیدالانفجار این موشک به وزن یک کیلوگرم دارای ۱۶۰۰ گلوله کروی تنگستنی برای افزایش نفوذ در هدف بوده و برای تضمین موفقیت ماموریت دو فیوز مجاورتی و تماسی در این موشک تعبیه شده است.

شرکت ام بی دی ای از فناوری لیزر فعال در فیوز مجاورتی این موشک استفاده کرده و جستجوگر فروسرخ غیرفعال میسترال از روی فناوری کسب شده در پروژه توسعه موشک هوا به هوای مجیک توسعه داده است. جستجو گر موشک میسترال قادر است به میزان ۳۸ درجه به طرفین بچرخد.

در حالت عملیاتی خودکار، فرمانده است که مسئول برقراری ارتباط با مرکز فرماندهی و کنترل ماموریت است و پس از تائید هدف دستور شلیک را صادر می کند. توپچی نیز وظیفه دارد فرآیند شلیک شامل هدف گیری، قفل کردن سامانه و شلیک موشک را انجام دهد.

نیروی زمینی ارتش فرانسه میسترال را در هماهنگی با مرکز فرماندهی عملیات و از طریق ارتباط رادیویی مورد بهره برداری قرار میدهـد.

دو نفر خدمه عملیاتی میسترال در محل استقرار میدانی سلاح ابتدا با استفاده از سه پایه اصلی تعادل اولیه را فراهم می آورند و پس از تنظیم ارتفاع صندلی توپچی، محل نصب غلاف تیوب و دو دسته نگهدارنده آن را آماده می کنند. غلاف شلیک موشک به واحد باتری و تجهیزات خنک کننده، سامانه دیده بانی و جعبه الکترونیکی متصل می شود. واحد باتری و خنک کننده ضمن تامین توان لازم برای شلیک موشک، سلولهای سر جستجوگر را پس از شلیک خنک می کند. آماده سازی سامانه موشکی میسترال برای شلیک موشک در محیط های عملیاتی تنها یک دقیقه به طول می انجامد. هدفگیری از سه روش مختلف انجام می شود. فرمانده می تواند با استناد به اطلاعات دریافتی از مرکز فرماندهی یا شبکه دیده بانی میدانی مختصات هدف را تعیین نماید یا بصورت چشمی با استفاده از دوربین مخصوصی این کار را انجام دهد. در حالت سوم توپچی با کمک داده های به دست آمده مربوط به نشانه گذاری هدف توسط سامانه های آیدا یا بادو مراکز دیده بانی میدانی اقدام به هدف گیری می نماید.

با مشخص شدن سمت (آزیموت) هدف، توپچی با محاسبه ارتفاع به ردیابی آن می پردازد. با کشیدن ماشه شلیک توسط توپچی موتور راکتی تقویتی موشک را با سرعت ۴۰ متر بر ثانیه از غلاف رها می سازد. هنگامی که موشک به ارتفاع ۱۵ متری از نقطه شلیک رسید موتور تقویتی رها شده و موتور سوخت جامد اصلی روشن میشود و با سوزشی معادل ۲/۵ ثانیه موشک را به سرعت بیشینه خود می رساند. سپس موشک با استفاده از سامانه هدایت اینرسی و تجهیزات آشیانه یاب فروسرخ به سوی هدف روانه می شود. زمان بیشینه پرواز موشک ۱۴ ثانیه است. پس از شلیک موشک میسترال غلاف پرتاب جدا می شود و برای نصب غلاف جدید تنها ۱۰ ثانیه زمان لازم است.

نمونه های مختلف از سامانه موشکی میسترال تولید و عرضه شده است:

سامانه موشکی اطلس

اطلس نمونه ای از سامانه موشکی میسترال است که به جای سه پایه روی یک ستون اصلی استوار شده و می توان آن را روی زمین قرار داد و یا بر روی خودرو نصب کرد. این سامانه با هدف تامین پوشش دفاع هوایی ارتفاع پست برای حفاظت از نقاط حساس یا ستونهای در حال حرکت نیروهای پیاده طراحی شده است. این سلاح به دو فروند موشک آماده شلیک مجهز است و به گونه ای طراحی شده که در کوتاهترین زمان امکان تغییر محل نصب آن از روی خودرو به روی زمین و یا برعکس وجود دارد. از میان مشتریان این نمونه از خانواده میسترال می توان به امارات متحده عربی، بلژیک، قبرس و مجارستان اشاره کرد.

نیروی زمینی ارتش مجارستان سامانه موشکی اطلس خود را بر روی کامیون نظامی سبک ۴×۴ مرسدس بنز یونی موگ نصب کرده است.

سامانه موشکی دریاپایه سادرال

 سادرال با وزنی معادل ۱/۵ تن نمونه دریاپایه سامانه موشکی میسترال به شمار میرود که ظرفیت حمل شش فروند موشک را دارد و می توان آنرا بر روی انواع شناورهای رزمی نصب کرد. نیروی دریایی امارات متحدہ عربی، فرانسه، قطر و تایلند از سامانه سادرال برای تامین پوششی ضدهوایی ارتفاع پست شناورهای رزمی خود بهره می گیرند.

سامانه دریایی سبک سمباد

سیمباد نمونه دریاپایه سبک میسترال به شمار می رود که مجهز به دو فروند موشک سطح به هوا بوده و برای نصب بر روی شناورهای کوچک و شناورهای پشتیبانی و لجستیک طراحی شده است. سامانه سمباد بگونه ای طراحی شده که امکان نصب انواع توپهای دریایی ۲۰ میلیمتری بر روی آن وجود دارد. نیروی دریایی کشورهایی شامل برزیل، قبرس، فرانسه، اندونزی، نروژ، سنگاپور و آفریقای جنوبی از مشتریان این سامانه هستند.

اَسپیک

نمونه ای از سامانه موشکی میسترال برای نصب بر روی خودروهای نظامی سبک ۴×۴ تولید شد که از یک واحد کنترل آتشی خودکار بهره میگرفت. این سامانه موسوم به اسپیک تا پائیز سال ۲۰۱۰ توسط نیروی هوایی ارتش فرانسه استفاده می شد.

ای ال بی آی

نیروی زمینی ارتش سلطنتی عمان در سال ۱۹۹۹ سفارش تولید نمونه ای از سامانه میسترال را ارائه کرد که پیش از آن با نام ای ال بی آی برای نیروی زمینی ارتش فرانسه توسعه یافته بود. این نمونه مانند سامانه اطلس به دو غلاف شیلک مجهز است اما بر روی یک برجک نصب می شود که امکان یکپارچه سازی سلاح را با خودروهای زرهی بیشتری میسر می سازد. عمان این سامانه را بر روی خودروهای زرهی سبک پان هارد نیروی زمینی خود نصب کرده است. پس از توقف خودرو در نقطه مورد نظر تنها ۵ ثانیه زمان لازم است تا سامانه ای ال بی آی برای شلیکک آماده شـود. علاوه بر حمل دوفروند موشکک در دو غلاف این سامانه امکان حمل چهار فروند موشک دیگر توسط خودروی حمل وجود دارد.

علاوه بر نمونه های مذکور دو نمونه دریاپایه دیگر از خانواده میسترال نیز تولید شده است. سامانه ترکیبی موشکی و توپخانه ای سیگما با ساختاری ماژولار قادر است انواع موشک های سطح به هوای کوتاه برد شامل میسترال و ایگلا و گلوله های توپ ۲۵ یا 30 میلیمتری را حمل و شلیک نماید. سامانه تترا نیز برای شلیک چهار فروند موشک میسترال-۲طراحی شده و قابلیت نصب بر روی طیف گسترده ای از شناورهای رزمی موشک هوا به هوای ای تی ای ام عضو دیگری از خانواده میسترال است که از سال ۱۹۹۶ به خدمت عملیاتی پیوست. این موشک پایه ای برای توسعه اولین موشک بالگرد پرتاب بومی هند موسوم به جرو بود که در سال ۲۰۰۲ توسط ارتش هند معرفی شد.

میسترال-۲ نمونه روزآمد میسترال-۱ است که تولید آن از سال ۲۰۰۰ در دستور کار قرار گرفت. بهبود عملکرد این موشک ناشی از بهسازی طراحی آیرودینامیکی آن مورد تاکید شرکت سازنده بوده و کاهش سطح مقطع راداری آن نیز به عنوان عاملی دیگر برای مزیت بر نمونه قبلی این خانواده مورد اشاره قرار می گیرد.

فرانسه مدعی شده است که در جریان آزمایشهای میدانی، رزمایشهای نظامی و استفاده های عملیاتی در مجموع بیش از ۳۰۰۰ فروند موشک میسترال-۲ را شلیک کرده و نرخ موفقیت این موشک در اصابت به اهداف معادل ۹۳ درصد گزارش شده است. میسترال-۲ از سازگاری کامل با همه سامانه های شلیک موشک میسترال-۱ برخوردار است. راکت کمکی ویژه شالیک این موشک به روز شده و علاوه بر ارتقا فناوری حسگر، سطح آیرودینامیکی آن نیز مورد بهسازی قرار گرفته است. سرعت بیشینه این موشک نسبت به نمونه قبلی مقداری بیشتر شده و به ۲/۶ ماخ می رسد.

مشخصه های فنی و عملکردی سامانه موشکی میسترال-۱

طول موشک:۱/۸۶ متر

طول غلاف شلیک:۲ متر

قطر موشک : ۹/۲۵ سانتی متر

دهانه کانارد موشک: ۱۸ سانتی متر

وزن موشک : ۱۸/۷ کیلوگرم

وزن کل سامانه: ۲۴ کیلوگرم

وزن سر جنگی: ۳ کیلوگرم

سرعت بیشینه: ۳۲۰۰ کیلومتر بر ساعت

برد موثر بیشینه: ۶ کیلومتر

برد موثر کمینه: ۳۰۰ متر

ارتفاع بیشینه: ۳۰۰۰ متر ارتفاع کمینه: ۵ متر

* ایران و سامنه دوش پرتاب میثاق

براساس این گزارش، به دلیل کاربرد زیاد سامانه های دوش پرتاب، پس از جنگ تحمیلی، جمهوری اسلامی ایران بر آن شد دست به تولید موشک‌های دوش پرتاب بزند. از همین رو برای ساخت این سلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در کشور تلاش‌های بسیاری انجام و در نهایت نمونه پرکاربرد این موشک‌ها با نام میثاق1 و میثاق2 به طور گسترده‌ای در کشور تولید شد و مورد استفاده نیروهای مسلح کشورمان قرار گرفت و اکنون کشورمان با تولید این دسته از سلاح‌ها در زمره پیشتازان این عرصه در دنیا قرار گرفته است.

موشک میثاق، یک موشک ضد هوایی کلیدی است که در صنعت پدافند هوایی می‌تواند نقش محوری ایفا کند و کمک شایانی به حفظ حریم هوایی کشور داشته باشد. این موشک برای دفاع از پیاده نظام و تأسیسات در صحنه نبرد، سلاح مناسبی است و حمل آن بر روی موتور سیکلت، خودروهای نظامی، بالگردها، قایق‌های تندرو و زیردریایی ممکن است. همچنین پرتابگر دوتایی آن بر روی خودروی وانت در کشور توسعه یافته است.

میثاق، یک موشک دوش پرتاب قابل حمل است که با هدایت مادون قرمز کاربری ضد هوایی دارد. حسگر این موشک از نوع مادون قرمز پیشرفته بوده و به آن توانایی حمله به اهداف از تمام زوایا را می‌دهد. بدین ترتیب این موشک توان درگیری با اهداف نزدیک شونده را نیز دارد.

با توجه به ویژگی‌های پرتابگر، عمر انبارداری این موشک بالا بوده، دستور‌العمل پرتاب ساده و نرخ شلیک بالایی داشته و در دمای منفی40 تا مثبت60 درجه سانتیگراد قابل استفاده است.

در این موشک، سامانه هدایت خودکار امکان "شلیک کن و فراموش کن" ( fire and forget ) فراهم شده است و به کاربر اجازه می‌دهد سریعاً موضع پرتاب را ترک کرده و از خطر آسیب دیدن از سوی دشمن در امان بماند. "شلیک کن و فراموش کن" به موشک‌هایی گفته می‌شود که بعد از شلیک، در هدف‌یابی، دیگر نیازی به راهنمایی شخص یا دستگاهی دیگر نداشته و لازم نیست تا پرتاب‌کننده آن‌ها خود را در یک خط مستقیم با هدف نگه دارد، بلکه تمام مراحل هدف‌یابی پس از شلیک توسط خود موشک انجام می‌شود.

این‌که موشک برای خود یک نفر راهنما یا یک سیستم هدف‌یابی داشته باشد تا آن را به طرف هدف سوق دهد به بهبود کارایی آن کمک می‌کند اما این حالت موجب در خطر قرار گرفتن شخص و دستگاه شلیک‌کننده موشک می‌شود که مجبور هستند خود را در مکان ثابتی در نزدیکی هدف نگه دارند و همچنین باعث ناتوانی آن‌ها در رسیدگی به کارهای دیگر می‌شود.

در سیستم هدف‌گیری "شلیک کن فراموش کن" فقط کافیست اطلاعات کلی هدف قبل از شلیک در حافظه موشک برنامه‌ریزی شوند. این اطلاعات شامل نشانه‌گیری به سوی هدف، اندازه‌گیری‌های راداری (از جمله شتاب هدف) و تصویر مادون قرمز (حرارتی) هدف می‌شود. هر موشکی که از یکی از امکانات بالا برای راهیابی بهره بگیرد، موشکی با قابلیت "شلیک کن و فراموش کن" شناخته می‌شود.

میثاق1 موشکی با طول یک و نیم متر، دارای کمینه برد 500 متر و بیشینه برد 5000 متر، توان درگیری با اهداف در سقف پروازی 4000 متر و کمینه 30 متر است. سرعت این موشک بالغ بر 600 متر بر ثانیه و جرم آن نزدیک به یازده کیلرگرم است که 1.42 کیلوگرم آن را سرجنگی تشکیل داده و جرم موشک با پرتابگر که نفر باید آن را تحمل کند حدود 17 کیلوگرم است.

حسگر این موشک از نوع فروسرخ پیشرفته بوده و به آن توانایی حمله به هدف از تمام زوایا را می دهد بدین ترتیب این موشک توان درگیری با اهداف نزدیک شونده را نیز دارد.

 

شبکه گسترده دیدبانهای مرزی در کشورمان علاوه بر امکانات اپتیکی و سامانه های مخابراتی برای انتقال اطلاعات، به موشک های دوش پرتاب نیز مسلح هستند تا در صورت لزوم اقدام به درگیری با اهداف بنمایند.

با توجه به افزایش حجم تهدیدات هوایی و ظهور نسل جدید پرنده های بدون سرنشین و یا بالگردهای کوچک با توانایی مانور بالا به همراه موشکهای کروز که در ارتفاع پایین پرواز می کنند، موشکهای دوش پرتاب به عنوان بخش جدایی ناپذیر از تسلیحات پیاده نظام در بسیاری از ارتش های جهان وارد خدمت شده و همچنان تا سالهای بعد به حیات خود ادامه می دهند که ایران از جمله پیشروان در این بحث است.

شلیک موشک میثاق