به گزارش «سراج24»، این روزها در صحنه بین الملل مهمترین مساله با توجه به پایان ضرب‌العجل مذاکرات ایران و 1+5، در سوم آذرماه (24 اکتبر) پرونده هسته‌ای ایران است.
نزدیک یکسال از توافق اولیه ایران و 5+1 تحت عنوان برنامه اقدام مشترک گذشته و اکنون با توجه به تمدید 4 ماهه مذاکرات، همچنان اختلافات اساسی و پایه‌ای بین دو طرف وجود دارد که احتمال رسیدن به توافقی جامع را دور از دسترس نشان می‌دهد.
پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، پرونده هسته‌ای ایران روندی جدید به خود گرفت و از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه ارجاع داده شد. دولت تدبیر و امید تلاش داشت تا با تعامل بیشتر و پذیرش تعهدات سنگین‌تر، اعتمادسازی کند و طرف مقابل هم متناسب با آن مجاب به رفع تحریم‌ها شود.
این اتفاق در نهایت در سوم آذر ماه سال 92 افتاد و دولت در کمتر از صد روز اول به توافقی مقدماتی «رسیدن به یک راه‌حل جامع بلندمدت و مورد توافق طرفین» و با هدف «تضمین‌نمودن صلح‌آمیزبودن برنامه هسته‌ای ایران» دست یافت. براساس این توافق طرفین «به صورت داوطلبانه» متعهد شدند تا اقدامات متقابلی را به عنوان گام اول یک راه‌حل جامع انجام دهند. بنا بر این توافق، ایران برنامه هسته‌ای خود و غنی‌سازی اورانیوم را به شکلی محدود ادامه خواهد داد و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بر تأسیسات خود تسهیل خواهد نمود. در عوض، طرف مقابل بخشی از تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران را تعلیق می‌کند و از وضع تحریم‌های جدید اعم از بین‌المللی، چندجانبه و یک‌جانبه خودداری خواهد نمود.
در همان روز توافق، حجت الاسلام حسن روحانی در نامه‌ای به رهبر انقلاب ادعا کرد «حقوق هسته‌ای و حق غنی‌سازی ملت ایران مورد اذعان قدرتهای جهانی که سالها سعی بر انکار آن داشتند» قرار گرفته است.
ادعای حسن روحانی و محمدجواد ظریف درخصوص پذیرش حق غنی‌سازی ایران بلافاصله با واکنش آمریکا مواجه شد و جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه‌ای گفت که در هیچ کجای توافقنامه این حق نیامده است. البته این مساله در سخنرانی سیدعباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده ایرانی در مدرسه معصویمه قم نیز بیان شد و او در پاسخ به سوالی درخصوص به‌رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی ایران گفت: «اینکه آقای رئیس‌جمهور توی نامه‌شان اگر نوشتند حق ما را به رسمیت شناخته‌اند، ایشان اشتباه کرده‌اند.»
بعدها و در اثر فشارهای دولتی، عراقچی در اقدامی عجیب، به تکذیب سخن خود پرداخت. اما آنچه در پرونده هسته‌ای از سوی تیم مذاکره کننده اعمال شد، عدم دادن اطلاعات و بررسی توافق ژنو بود؛ اقدامی که پیش تز حصول توافق در 1+5 صورت گرفت، در تیم مذاکره کننده ایرانی حتی پس از توافق بررسی نشد تا نقاط ضعف و مشکلات توافق اولیه مشخص شود تا در گام نهایی دیگر هزینه سنگین به ملت ایران اعمال نشود.
یکی دیگر از اشتباهات تیم هسته‌ای کشورما نحوه توافق است. دولت یازدهم به جهت دادن وعده صد روزه برای تحول در تلاش بود تا در حوزه سیاست‌خارجی اقدامی دندان‌گیر انجام دهد. بر همین اساس از همان روزهای آغازین مذاکرات هسته‌ای را در دستور کار خود قرار داد و در نهایت در کمتر از صد روز از تشکیل کابینه، به نتیجه‌ای دست یافت که بعدها انتقادات را برانگیخت. یکی از مهمترین انتقادات، عدم شفافیت در تعهدات طرف مقابل بود. هر چند دولت اعتدال به هیچ عنوان حاضر نشد که متن توافق را منتشر کند و حتی وزیر امور خارجه تهدید کرده بود که اگر مرا استیضاح هم بکنند، حاضر به انتشار مفاد توافق نیستمولیکن کاخ سفید، به کرور مفاد این توافق را منتشر کرد. در مقابل طرف ایرانی تنها با این عبارت که این متن تفسیر آمریکایی از متن توافق است، آن را زیر سوال می‌برد ولی در واقعیت، مفادی که آمریکا آن را منتشر می‌کرد، به واقعیت نزدیک‌تر بود تا آنچه مقام‌های ایرانی می‌گفتند. پس از انتشار این مفاد، تعهدات سنگین ایران از جمله از بین بردن ذخیره اورانیوم غنی‌سازی شده 20 درصد و کاهش ظرفیت غنی‌سازی به 5 درصد و همچنین عدم فعالیت آب سنگین اراک و جابجایی تجهیزات، در مقابل تعهدات بسیار ناچیز طرف غربی بود. آنها تعهد کرده بودند که علیه ایران تحریمی وضع نکنند و بخش کوچکی از تحریم‌ها را تعلیق کنند.
یکی از بزرگترین اشتباهات تیم مذاکره کننده ایرانی و علی‌الخصوص بالاترین مقام مذاکره کننده ایرانی، به رسمیت شناختن وضع تحریم علیه کشورمان بود. پس از توافق ژنو، ایالات متحده آمریکا 19 شخص و شرکت ایرانی را در لیست تحریم‌های خود قرار داد. بعد از این تحریم‌ها، محمدجواد ظریف در برنامه گفتگوی ویژه خبری، گفت که «اگر بخواهیم واقع بین باشیم این تحریم‌های جدید نقض تفاهم نیست چرا که تحریم‌هایی از قبل وجود داشته و اکنون افراد جدیدی به اجرای آن تحریم‌ها اضافه شدند» او این را هم گفت که این اقدامات اعتماد آفرینی که مقدمه مراحل بعدی مذاکرات است را دچار خدشه می کند.
البته در کمال ناباوری و در حالی که تیم مذاکره کننده ایرانی مدعی بود تحریم‌ها ناقض توافق ژنو نیست، وزارت خارجه روسیه در بیانیه ای، وضع تحریم‌های جدید علیه ایران را ناقض توافقنامه دانست.
عملکرد آمریکا طی یازده ماه سپری‌شده از توافق ژنو، نشان می‌دهد برخلاف ادعاهایی که مطرح می‌شود ماشین تحریم آمریکا علیه ایران متوقف نشده است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده به‌ویژه بر پایه‌ی گزارش وزارت خزانه‌داری آمریکا در طی حدود یازده ماه پس از توافق ژنو بیش از 100 مورد تحریم جدید از سوی آمریکا علیه شرکت‌ها، بانک‌ها و افراد با ادعای ارتباط با برنامه‌ی هسته‌ای ایران یا مسائل حقوق بشر و تروریسم اعمال شده است. البته این تعداد شامل موارد جزئی نیست که قطعاً تعداد این تحریم‌ها را افزایش خواهد داد. همچنین اتحادیه اروپا نیز ۱۷ شرکت و فرد را در ارتباط با ایران تحریم کرد. این اتحادیه در تاریخ هشت آذر ۹۲، «شرکت مدیریت ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای ایران» و ۱۶ شرکت کشتیرانی را با ادعای حمایت از برنامه‌ی هسته‌ای و دور زدن تحریم‌ها، تحریم کرد.
در نهایت، دو ماه پس از اعمال گسترده تحریم‌های جدید علیه ایران، تیم هسته‌ای کشورمان مذاکرات کارشناسی وین را در اعتراض به رفتار آمریکایی‌ها ترک کرد. تحریم‌های جدید حتی با واکنش وزارت خارجه‌ی روسیه مواجه شد و این وزارت‌خانه با صدور بیانیه‌ای، تحریم‌های جدید را «نقض مستقیم توافقنامه‌ی ژنو» و نیز «نقض قوانین بین‌المللی» خواند.
تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه کشورمان ادامه پیدا کرد و در یازده ماه اخیر به بیش از یکصد مقام، شرکت و سازمان خصوصی و دولتی را در لیست تحریم‌ها قرار داد تا در نهایت وزارت امور خارجه کشورمان اعلام کرد که این تحریم‌ها ناقض توافقنامه ژنو است!
از دیگر اشتباهات دستگاه سیاست‌خارجی و دولت تدبیر و امید، مقابله با استکبارستیزی به بهانه مذاکرات بود. دولت در یکسال اخیر تمام تلاش خود را معطوف بر این داشت که علیه آمریکا هیچ اقدامی در داخل کشور صورت نگیرد. آنان حتی نصب بیلبوردهای صداقت آمریکایی را محکوم کردند و خواستار جمع‌آوری آنان شدند. در مقابل اما ایالات متحده شدیدترین حملات را علیه کشورمان صورت می داد و چندین و چند بار رئیس‌جمهور آمریکا از اقدام نظامی علیه کشورمان سخن گفت.
با تمام این شرایط در طی یکسال تعامل و اعتماد سازی کشورمان، بیش از صد تحریم جدید علیه کشورمان و بر خلاف مفاد توافق ژنو اعمال شد.
| خشی از تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران پس از توافق ژنو | ||
| ردیف | تاریخ | اسامی تحریم شدگان |
| 1 | 8 آذر 92 | تحریم اتحادیه اروپا علیه 17 شرکت ایرانی |
| 2 | 21 آذر 92 | ۴ شرکت خارجی و ۵ نهاد ایرانی |
| 3 | 4 بهمن 92 | وضع جریمه‌ی ۱۵۲میلیون دلاری به بانک کلیراستریم آلمان |
| 4 | 8 بهمن 92 | بانک روسی «بانک ماسکوا» 9.4 میلیون دلار جریمه شد |
| 5 | 17 بهمن 92 | ۱۸ شرکت و ۱۴ فرد ایرانی |
| 6 | 17 بهمن 92 | یک شهروند تبعه‌ی ترکیه |
| 7 | 17 بهمن 92 | چند تن از اعضای سپاه پاسداران |
| 8 | 9 اردیبهشت 93 | ۸ شرکت چینی و ۲ شرکت در دبی |
| 9 | 19 تیر 93 | درخواست جریمه‌ی ۵۰۰ میلیون دلاری از کومرتس بانک، دومین بانک بزرگ آلمان |
| 10 | 22 تیر 93 | جریمه‌ی ۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلاری بانک فرانسوی بی ان پی پاریباس |
| 11 | 7 شهریور 93 | تحریم بیش از 25 فرد و شرکت ایرانی و غیرایرانی از سوی آمریکا |
| 12 | 16 مهر 93 | اصرار اتحادیه اروپا بر تداوم تحریم شرکت ملی نفت‌کش ایران |
| 13 | 29 مهر 93 | ممنوعیت سرمایه‌گذاری در نفت و انرژی در ایران از سوی کنگره ایالتی پنسیلوانیای آمریکا |
| 14 | 15 آبان 93 | منع پرداخت هزینه استفاده از خدمات پروازی و عبور از مسیر هوایی ایران توسط شرکت‌های هوایی غیرآمریکایی از طریق موسسات مالی آمریکایی |
| 15 | 17 آبان 93 | تحریم سه موسسه بانکی، آموزشی و یک سرمایه‌دار ایرانی از سوی اتحادیه اروپا |
| 16 | 23 آبان 93 | تحریم مجدد دانشگاه شریف، شرکت سورینت و بابک زنجانی از سوی انگلستان |
اکنون تیم‌های مذاکره کننده ایران و 1+5 روز 27 آبان (18 نوامبر) آخرین دور از مذاکرات خود را پیش از فرارسیدن ضرب الاجل 3 آذر آغاز کردند. هنوز روشن نیست که سرنوشت این مذاکرات چه خواهد بود ولیکن آنچه که باید تیم مذاکره کننده هسته‌ای بدان توجه داشته باشد، عدم تمدید زمان مذاکرات است. جدای از این تیم مذاکره کننده هسته ای باید توافقی را مدنر قرار دهد که براساس آن در یک بازه زمانی معقول برنامه غنی سازی صنعتی را برای ایران تضمین کند و زیرساخت هسته ای ایران را حفظ کند.
در کنار این مساله باید تحریم‌ها عملا و نه فقط روی کاغذ برچیده شود و غرب تشویق به سرایت دادن فشارها به سایر حوزه‌ها نشود. در این توافق باید تاسیسات فردو به عنوان یک تاسیسات غنی سازی حفظ شود و هیچ معاهده‌ای جانشین ان پی تی نشود. شفافیت و تضمین‌های معتبر در زمینه عمل طرف مقابل به تعهداتش، عدم محدودیت تحقیق و توسعه هسته ای و عدم تعطیلی تاسیسات هسته ای نیز باید در این توافق نهایی وجود داشته باشد
