آنچه از نفت و گاز خزر نمی دانیم

رئیس جمهور در حالی به روسیه سفر کرده است تا در نشست با سران کشورهای حوزه دریای خزر حق ایران را از خزر بگیرد نگاهی آماری به دریای خزر و منابع نفت و گاز خالی از لطف نیست.

به گزارش سراج24، دریای خزر ۴۰ تا ۴۴ درصد آب‎های داخلی جهان را به خود اختصاص داده و به لحاظ جهانی بزرگترین دریاچه روی زمین است. آب حدود ۱۳۰ رودخانه به این دریا می‎ریزد که اکثر آن ها از شمال غربی به دریا می‎پیوندند که بزرگ‌ترین آن رود ولگا است که هر سال به طور میانگین ۲۴۱ کیلومتر مکعب آب را وارد دریای خزر می‎کند و در رده‎های بعدی نیز رودهای کورا ، اترک ، اورال و سولاک قرار دارند.

به طور سنتی دریای خزر، تولید کننده نفت بوده اما اهمیت آن به عنوان یک تولید کننده گاز طبیعی به سرعت در حال رشد است. در حال حاضر بیشترین میزان تولید نفت حوزه خزر از میادین خشکی حاصل می شود، اما چشم انداز رشد آتی تولید نفت این حوزه مربوط به میادین فراساحل خواهد بود که هنوز نسبتاً توسعه نیافته اند.

پس از فروپاشی شوروی ، گرچه همچنان کالاهای ایرانی و یا واردات به ایران از این طریق اما عمدتاً با کشتی‌های روسی صورت می‌پذیرد، اما دولت روسیه در پاسخ به درخواست دولت ایران برای انتقال چند کشتی جنگی از خلیج فارس به دریای خزر در ۲۰۰۳ به صورت تلویحی مخالفت کرد.

جالب است بدانید یشترین عمق آب در سمت ایران قرار گرفته است و شاید حداقل یکی از مهم‌ترین دلایل بلاتکلیف ماندن رژیم حقوقی دریای خزر نیز همین عمق آب در طرف ایران باشد.

بیشترین میادین نفتی و گازی که تاکنون در دریای خزر مورد بهره‌برداری قرارگرفته‌اند در آبهای کم عمق این دریا قرار داشته‌اند.حتی بعضی از میادین نفتی مربوط به قزاقستان در آبهای چنان کم عمقی قراردارندکه چند ماه از سال حالت نیمه منجمد پیدا می‌کند و یا یخ‌می‌زند و امکان فعالیت‌های حفاری و بهره‌برداری از بین می‌رود و شرکت‌های نفتی برای اینکه بتوانند در تمام سال فعالیت داشته باشند، خاک‌ریزی کرده‌اند و خشکی و یا جزیرة مصنوعی ایجاد کرده‌اند. تنها فاز دوم توسعه میدان گازی «شاه‌دنیز» در آبهای عمیق است که البته آنهم در عمق سیصد تا چهارصد متر قرار دارد.

بر پایه برآوردهای آماری، میزان ذخایر نفت این حوزه برابر با ۴۸ میلیارد بشکه نفت خام و همچنین ۲۹۲ هزار میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی است. بیشترین ذخایر اثبات شده نفت و گاز در سواحل شمالی و فلات قاره های این دریاچه است.

قزاقستان با داشتن بیش از ۳۱ میلیارد بشکه نفت خام، بیشترین سهم ذخایر اثبات شده و ایران با ۵۰۰ میلیون بشکه، کمترین ذخایر را در این دریا در اختیار دارد. همچنین روسیه با ۱۰۹ تریلیون فوت مکعب گاز، بیشترین سهم گاز طبیعی این دریا و ایران باز هم با ۲ تریلیون فوت مکعب، کمترین ذخایر گازی اثبات شده را دارد.

قزاقستان حدود دودرصد از ذخایر اثبات‌شده جهان را دارد. قزاقستان با توجه به اینکه در حال حاضر کمتر از ۲۰۰هزار بشکه از یک میلیون و ۲۰۰هزار بشکه نفت تولیدی روزانه خود را مصرف می‌کند،

قابلیت صادراتی بالایی دارد. در حال حاضر سهم درآمدهای نفتی در تأمین بودجه این کشور ۵۵درصد است و براساس پیش‌بینی‌ها در آینده این رقم بیشتر هم خواهد شد. این کشور طی برنامه ۲۵ساله تا سال ۲۰۲۵، به‌دنبال جذب ۱۰۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است و انتظار دارد از سال ۲۰۲۱تا ۲۰۳۵سالانه حدود ۱۲۰میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد.

وضعیت تولید نفت کشورهای حوزه این دریاچه نیز حاکی از آن است که از مجموع میادین نفتی کشف شده، ایران و روسیه (دو غول بزرگ تولید نفت در جهان) کمترین میزان نفت تولیدی خود را از این دریاچه دارند.

میزان تولید نفت سایر کشورها از منابع دریای خزر عبارت است از: آذربایجان ۹۲۲ هزار بشکه در روز، قزاقستان ۱.۳۸۷ میلیون بشکه در روز، روسیه ۱۲۰ هزار بشکه در روز، و ترکمنستان ۲۱۶ هزار بشکه در روز. این در حالی است که برداشت از منابع عمده نفت و گاز این دریاچه، تقریباً پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی (سابق) در سال ۱۹۹۰ در شرایطی توسط کشور‌های حاشیه نشین، آغاز شد.

اگر برآوردهای اداره انرژی امریکا درست باشد، منطقه خزر معادل۴۰۰ حوزه بزرگ نفت در خود جای داده است، حال آن‌که در سراسر جهان فقط حدود ۳۷۰ حوزه بزرگ شناسایی شده‌اند. این ۴۰۰ حوزه با میزان حداقلی که مناسب یک حوزه بزرگ باشد، برآورد شده بودند. این اظهارنظر به واقع پایانی بود بر توهم هیدروکربنی خزر که اتفاقاً سه سال بعد از آن به عنوان محور اصلی ادبیات اقتصاد انرژی جهان در منطقه خزر پذیرفته شد.
مجله تایم در سال ۱۹۹۸ تصمیم‌گیران دپارتمان انرژی امریکا را «خیال پردازان فرو رفته در خواب خرگوشی» خطاب کرده و دیدگاه‌های آنها را درباره وجود میزان ۱۷۸ میلیارد بشکه‌ای نفت در خزر به باد نیشخند گرفت.

در سال ۱۹۹۸ نشریه وال استریت ژورنال هم به دیگر شک‌کنندگان پیوست. این نشریه ذخایر خزر را حدود ۵۰ و حداکثر ۶۰ میلیارد بشکه برآورد کرد.

شرکت ملی نفت پیش از انقلاب اسلامی در شمال کشور ۱۶ حلقه چاه بی‌نتیجه حفر کرد. حفر آخرین چاه‌ها پیش از انقلاب به ۴۵ سال پیش بازمی‌‌گردد. ۱۶ یا ۱۷ سال پیش نیز ۳ چاه ناموفق در خزر حفر شد که به مجموع ۱۹ حفاری ناموفق در شمال کشور پیوست.
 

منبع:عصرنفت