از ایجاد زیرساخت‌ و بانک مغز تا تولید دستگاه‌های تحریمی حوزه شناختی

به گزارش سراج24؛ "روان‌شناسی شناختی"، " علم اعصاب شناختی"، " زبان‌شناسی شناختی"، " فلسفه ذهن"، "حوزه‌های کاربردیعلوم شناختی"، "مداخله تشخیصی و درمانی" و " هوش مصنوعی" از جمله حوزه‌های مرتبط با علوم و فناوری‌های شناختی است وتوسعه این فناوری‌ها در دستور کار ستاد توسعه علوم شناختی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری قرار دارد.

در این راستا با زیر ساخت‌هایی که این ستاد برای شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین محققان دانشگاهی فراهم کرده، توانسته کشور رابه بخشی از این فناوری‌ها مجهز کند که نمونه‌هایی از آن به این شرح است:

تولید این تجهیزات در شرایطی است که به گفته دکتر جغتایی، مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری این فناوری‌ها جزو تکنولوژی‌های گرانقیمت است و برای توسعه آن نیاز به حمایت بیشتر از شرکت‌هایدانش‌بنیان فعال در این حوزه است. وی یادآور می‌شود که تقاضا برای دسترسی به فناوری‌های این حوزه در کشور زیاد، ولی در مقابلتقاضا برای دریافت فناوری‌های ساخت داخل کم است؛ از این رو لازم است تا محصولات تولیدی این شرکت‌ها در بازارهای هدف معرفیشوند.

وی عدم شناخت کافی از این حوزه را از دیگر چالش‌های توسعه فناوری‌های این حوزه نام می‌برد و یادآور می‌شود که در سال جاری کهبه نام دانش‌بنیان‌ها نامگذاری شده، می‌طلبد تا با حمایت‌های بیشتر، دانش را به فناوری نزدیک کنیم.

برنامه‌های ستاد علوم شناختی برای توسعه فناوری‌های شناختی 

دکتر محمد تقی جغتایی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: ماموریت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی‌وفناوریریاست‌جمهوری، توسعه دانش و فناوری‌های حوزه علوم شناختی است و در این راستا رویکردهای ما این است که فناوری‌های مربوط رادر دو قلمرو "فناوری‌های نرم‌افزاری" و "فناوری‌های سخت افزاری" توسعه دهیم.

وی ادامه داد: بر این اساس ما با اقداماتی که اجرایی کردیم، شرکت‌های دانش بنیان این حوزه توانسته‌اند محصولاتی را تولید کنند کهبرخی از آنها به بازار عرضه شده است، ضمن آنکه برخی دیگر در فرآیند تجاری‌سازی قرار دارند.

جغتایی با اشاره به مزین شدن سال جاری به نام سال "تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی" از سوی مقام معظم رهبری، خاطر نشانکرد: بر این اساس در سال جاری عمده تاکید ستاد علوم شناختی در این راستا تعریف شده و چندین برنامه را به موازات هم به پیشمی‌برد.

مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی برگزاری چالش‌های فناورانه را یکی از این اقدامات نام برد و افزود: این چالش‌ها در حوزه‌های مختلف چون توسعه دیجیتال در حوزه سلامت با رویکردهای مربوط به "افزایش توانایی‌های شناختی وکارکردهای مغزی"، "تحریکات سطحی و عمقی مغزی" می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: در حوزه تحریکات سطحی مغز خوشبختانه تعداد زیادی ابزار از جمله TMS که یک دستگاه گرانقیمت در زمینهتحریکات سطحی مغز است، از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان تولید و به بازار عرضه شده است.

جغتایی اضافه کرد: در حوزه تحریکات عمقی مغز نیز، مطالعات آزمایشگاهی پیشرفته‌ای از سوی محققان چند دانشگاه اجرایی شدهاست، ضمن آنکه در حوزه ابزارهای ارزیابی‌های شناختی، نسبت به استانداردسازی تست‌های غربالگری اقدام شده است.

وی با بیان اینکه همچنین در زمینه تحریکات نوری در سطح آزمایشگاهی زیر ساخت‌های خوبی از سوی اساتید دانشگاه شهید بهشتیتولید شده و هم اکنون اساتید و محققان از این زیر ساخت‌ها استفاده می‌کنند، ادامه داد: تست‌های غربالگری در حوزه‌های شناختی ازدیگر دستاوردهای محققان این حوزه است که چندین تست آن به بازار عرضه شده است.

دبیر کارگروه توانبخشی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی، با تاکید بر اینکه فناوری‌های مرتبط با حوزه علومشناختی و مغز از پیچیدگی زیادی برخوردار است ضمن آنکه این فناوری‌ها گران قیمت است، یادآور شد: از این رو می‌طلبد کهحمایت‌های دولتی از محققان و شرکت‌های دانش بنیان فعال در توسعه فناوری‌های این حوزه افزایش یابد.

حمایت از دانش‌بنیان‌ها برای ساخت فناوری‌های گران‌قیمت شناختی

جغتایی با اشاره به حمایت‌های معاونت علمی از شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه، گفت: فناوری‌های این حوزه گران قیمت استکه نمونه آن فناوری‌های مربوط به تحریکات عمقی مغز است ولی اگر بتوانیم با حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، فناوری‌های مربوط بهاین حوزه را در کشور به تولید برسانیم هم به میزان قابل توجهی صرفه جویی ارزی می‌شود و هم می‌توانیم در درمان بیماران این حوزهگام‌های موثری برداریم.

مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، اظهار کرد: با توجه به این حقایق اینحوزه نیازمند توجه بیشتر دولت است تا بتوانیم فناوری‌های این حوزه را توسعه دهیم.

جغتایی، تربیت نیروی انسانی را از دیگر اقدامات ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی نام برد و افزود: در این راستا این ستاد ازشرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه حمایت‌های ویژه‌ای دارد.

چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه علوم شناختی

وی در خصوص چالش‌های موجود بر سر راه شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه‌های علوم شناختی، یادآور شد: اگرچه نیاز برای دسترسی بهفناوری‌های این حوزه در کشور زیاد است، ولی محصولات این حوزه به بازار نرسیده، چرا که تقاضا برای دریافت فناوری‌های ساختداخل کم است؛ از این رو لازم است تا محصولات تولیدی این شرکت‌ها در بازارهای هدف معرفی شوند.

جغتایی تاکید کرد: در این زمینه نیاز است که به ویژه پزشکان این حوزه با فناوری‌های تولید شده در کشور آشنا شوند ضمن آنکه نیازپزشکان با توانمندی‌های مهندسان این حوزه آشنا شوند و از سوی دیگر باید با حمایت‌های انجام شده، محصولاتی با قیمت مناسبتولید شود.

جغتایی مشکل عمده شرکت‌های تجهیزات‌ساز را وجود افراد واردات‌چی‌ عنوان کرد و گفت: راحت‌ترین و پردرآمدترین راه دسترسی بهفناوری، واردات آنها است و سودی که در واردات فناوری وجود دارد، در تولید آن نیست.

به گفته وی باور به فناوری‌های تولید شده از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان یکی دیگر از چالش‌های فعالان عرصه تولید فناوری در اینحوزه به شمار می‌رود.

چالش صادرات فناوری‌های علوم شناختی

مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به وضعیت شرکت‌های فعال درحوزه توسعه فناوری‌های علوم شناختی، گفت: حاصل توفیقات کشور در زمینه توسعه فناوری‌های حوزه علوم شناختی حاصل همکاریمحققان دانشگاهی بوده است. نمونه آن تجهیزات مربوط به تحریکات عمقی مغز است که محققان چندین دانشگاه تحت عنوان "گروه‌هایپیشران" وارد شدند و هر کدام بخشی از فناوری‌های مربوط به آن را توسعه داده‌اند.

وی با بیان اینکه اقدامات این گروه‌های پیشران منجر به تولید برخی از تجهیزات و فناوری‌های این حوزه شده است، افزود: برخی ازشرکت‌ها موفق به صادرات محصولات خود به کشورهایی چون چین شده‌اند.

جغتایی اضافه کرد: محصولات دانش بنیان این حوزه همانند محصولاتی چون نخ جراحی و سایر محصولات حوزه سلامت نیست وهمچنان زمینه استفاده از این فناوری‌ها به‌ویژه در کشورهای اطراف ما محدود است و این کشورها هنوز شناخت کافی نسبت بهفناوری‌های حوزه‌های علوم شناختی ندارند.

توسعه فناوری یا دانش

دبیر کارگروه توانبخشی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی در پاسخ به این سوال که در حوزه علوم شناختی درزمینه دانشی پیشرفت بیشتری داریم یا در حوزه‌های فناوری، توضیح داد: طبیعتا این حوزه همانند سایر حوزه‌های فناوری، در زمینهدانشی و پژوهشی قوی‌تر است و این مشکلی است که باید به تدریج آن را مرتفع کنیم.

وی افزود: ما در رتبه‌بندی‌های علوم، در حوزه تولید علم علوم اعصاب و شناختی در منطقه رتبه اول را داریم و با کشور ترکیه در این زمینهدر حال رقابت هستیم، ولی وقتی وارد حوزه‌های توسعه فناوری می‌شویم، این وضعیت حاکم نیست.

جغتایی خاطر نشان کرد: بر این اساس در سال جاری که بر توسعه محصولات فناوری محور و دانش محور تاکید شده است، با اینرویکرد است که با حمایت‌های صورت گرفته، دانش تولیدشده به فناوری، تبدیل و وارد زندگی مردم شود.

وی به بیان اقدامات انجام شده برای تولید فناوری از دانش تولیدشده در این حوزه پرداخت و گفت: اقداماتی مانند ایجاد بانک مغزفعالیتی در جهت توسعه دانش منجر به توسعه محصولات و ابزارهای تشخیصی و درمانی بوده است.

این محقق حوزه علوم شناختی، اضافه کرد: با توسعه این بانک محققان این امکان را یافته‌اند تا با بررسی بافت مغز، مطالعاتی را درزمینه تشخیص بیماری‌ها و مداخلات دارویی و غیر دارویی اجرایی کنند و این مطالعات موجب شده تا نتایج به دست آمده از اینمطالعات به واقعیت نزدیکتر شود، ضمن آنکه کمک کرده که دانش‌هایی تولید شود که محققان به درمان بیماری‌ها نزدیکتر شوند.

وی با تاکید بر اینکه بانک مغز ایران در زمینه تحقیقات انسانی در حوزه بیماری‌های سیستم عصبی فعالیت می‌کند و با ارائه خدماتپژوهشی در راستای ارتقا و تولید دانش در زمینه بیماری‌های دستگاه عصبی ایفای نقش خواهد کرد، گفت: در حال حاضر ۴۰ نمونه مغزسالم فاقد بیماری‌های عصبی و ۶۰ نمونه مغز بیماران دارای آلزایمر و اسکیزوفرنی به این بانک اهدا شده است. ارائه خدمات پژوهشی ومشاوره‌ای، فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه بیماری‌های سیستم عصبی، مشارکت در سیاستگذاری و کمک به ارتقای طرح‌های پژوهشیاز جمله وظایف بانک مغز ایران است.

جغتایی راه اندازی آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز را از دیگر اقدامات معاونت علمی در راستای تولید فناوری از دانش کسب شده نامبرد و گفت: این آزمایشگاه محلی برای انجام مطالعات بر روی انسان‌های سالم و بیمار است و محققان را قادر کره است که پروتکل‌هایتشخیصی و درمانی را در سطح کشور گسترش دهند.

وی با تاکید بر اینکه این ستاد به دنبال ایجاد زیر ساخت‌هایی در راستای تولید دانش و فناوری‌های کاربردی است، اظهار کرد: حوزهعلوم شناختی دارای دو قلمرو است که یکی از آنها در حوزه درمان بیماری‌ها کاربرد دارد و قلمرو دیگر ارتقا و افزایش توانمندی‌هایشناختی است که در این قلمرو، جامعه هدف ما کودکان و بزرگسالان است.

کاهش آلام با فناوری‌های بومی

مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به برخی از فناوری‌های کاربردی دردرمان برخی بیماری‌های شناختی اشاره کرد و ادامه داد: دستگاه تحریک مغزی، ابزارهای ترکینگ و واقعیات مجازی از جمله اینفناوری‌ها است که به تولید رسیده و مجوز آن از سوی وزارت بهداشت صادر شده است. همچنین برخی دیگر از تجهیزات به تولید رسیدهدر این زمینه جنبه تحقیقاتی دارند که نمونه آن دستگاه EEG است.

وی ادامه داد: برخی دیگر از تجهیزات مانند "میکروسکوپ کانفوکال" (میکروسکوپ روبشی لیزری هم‌کانون) است که با استفاده ازخاصیت فلوئورسانس از نمونه‌ها تصویربرداری می‌کند و از آن برای تصویربرداری از سلول‌ها و نمونه‌های زیستی استفاده می‌شود کهتیمی از محققان دانشگاه شهید بهشتی نسبت به طراحی و ساخت این دستگاه اقدام کردند و در حال حاضر این دستگاه به محققانخدمات ارائه می‌دهد.

جغتایی تاکید کرد: این دستگاه دارای کاربردهای دوگانه و جزو تجهیزات تحریمی است که خوشبختانه با دسترسی به دانش ساخت،محققان توانستند این ابزار را در کشور به تولید برسانند.

به گفته وی از آنجایی که این دستگاه یک ابزار گران‌قیمت است و نمی‌توان آن را به صورت انبوه تولید کرد؛ از این رو این دستگاه برایکاربردهای تحقیقاتی به صورت محدودی به تولید رسیده است.