به گزارش سراج24؛ در حدود تیرماه ۹۵ بود که رسانه‌های خراسان جنوبی خبر از ثبت فرش دستباف مود بیرجند و قهستان در سازمان جهانی مالکیت فکری (wiop) دادند.
این موضوع نشان دهنده کیفیت و اصالت فرش‌های دستباف نقاط مختلف خراسان جنوبی بود که از دیرباز برای زنان و مردان زیادی نیز فرصت اشتغال‌زایی به وجود آورده است. اما به نظر می‌رسد این روزها حال و احوال فرش دستباف خراسان جنوبی خوب نیست و مشکلاتی در عرصه تولید و صادرات آن وجود دارد.
تحریم‌های ظالمانه فرصت رونق صادرات به بسیاری از کشورها را از این برندهای اصیل گرفته است و عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات نیز مشکلات را برای تجار فرش افزون کرده است. از طرفی دیگر اما و اگرها در بیمه قالیبافان نیز رغبت برای ماندن در این عرصه به عنوان یک شغل را کاهش داده است.
فاطمه بیابانی، بانوی جوانی که سال‌ها پشت دار قالی نشسته و در حوزه تابلو فرش نیز فعالیت می‌کند، در گفت و گو با مهر با اشاره به اینکه هیچگاه موفق به بیمه کردن خودم نشده‌ام، اظهارکرد: وقتی علت را پرس و جو کردیم گفتند چون عده زیادی برای این کار اقدام کردند سهمیه خراسان‌جنوبی برای بحث بیمه قالیبافان تمام شده است.
گران شدن فرش دستباف و کاهش قدرت خرید مردم
وی با تأکید بر اینکه در شرایط فعلی قالی دستباف به قدری گران شده که مردم عادی جامعه نمی‌توانند آن را برای منزل خود تهیه و خریداری کند، افزود: در واقع می‌توانم بگویم که سختی کار قالی برای ما و لذت استفاده از آن برای طبقات مرفه و ثروتمند است.
این بانوی قالیباف یادآور شد: درباره فروش ما مشکل خاصی نداریم چون مشتری همیشگی خود را داریم.
فرامرز خراشادیزاده، که حدود ۲۸ سال است هم در حوزه تولید و هم فروش فرش دستباف فعالیت می‌کند، در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکی موانع مهم پیش روی تولیدکنندگان فرش خراسان‌جنوبی گران شدن قیمت مواد اولیه است.
تولید فرش مقرون به صرفه نیست
وی با اشاره به اینکه تحریم‌ها و موضوع برگشت ارز حاصل از صادرات نیز در کار تولید فرش گره انداخته است، بیان‌کرد: گران شدن قیمت مواد اولیه، افزایش هزینه‌های کارگری و عدم امکان صادرات به واسطه تحریم‌ها تولید فرش به صرفه نباشد.
خراشادیزاده بیان‌کرد: از طرفی ما برای صادرات فرش به کشورهای اروپایی و آمریکا که قبل طالب فرش ما بودند مشکل داریم و از جنبه دیگر وقتی به هر طریقی به نقاطی فرش را صادر می‌کنیم موضوع بازگشت ارز برای ما مشکل ساز شده است و در حقیقت گره به کار تولید فرش زده است.
وی گفت: خرید در داخل نیز به واسطه گران شدن فرش با محدودیت رو به رو است و تنها قشر بسیار مرفه فرش دستباف می‌خرند.
۹۹ درصد فرش تولیدی مود صادراتی بود
این تولیدکننده با سابقه فرش دستباف در خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه فرش بیرجند از گذشته با برند مود معروف بوده است، اظهار کرد: از قدیم فرش تبریز علاوه بر صادرات در داخل نیز مشتری داشته است و فروش در داخل کشور نیز در برنامه‌های آن بوده است ولی فرش مود ۹۹ درصد آن صادراتی بود و از این جهت تحریم‌ها به آن فشار مضاعفی وارد کرده است.
محمد حسن کامیابی مسک، رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: خراسان‌جنوبی یکی از مناطق نام آشنای قالیبافی در کشور است که دو فرش دارای برند ثبت شده نیز دارد.
برندهای جهانی فرش خراسان‌جنوبی
وی با اشاره به اینکه فرش مود و فرش قهستان ثبت جهانی شده است، گفت: فرش منطقه درخش نیز ثبت ملی شده و مقدمات ثبت جهانی آن نیز انجام شده است.
کامیابی مسک با تأکید بر اینکه فرش خراسان و به ویژه بیرجند برای مردم کشور ما و حتی فراتر از مرزهای ایران شناخته شده است، اظهار کرد: البته تحریم‌ها مشکلاتی را برای صادرات فرش دستباف ایران به وجود آورده و مسئله بازگشت ارز حاصل از صادرات نیز مزید بر علت شده است.
وی گفت: البته دولت نیز در موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات حق دارد چون گاهی کالایی صادر می‌شود ولی در این شرایط تحریمی و نیاز کشور به ارز، این ارز حاصل از صادرات برگردانده نمی‌شود و مشکلاتی به وجود می‌آید.
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی گفت: البته از طرف دیگر دولت نیز باید این نکته را مد نظر داشته باشد که ارز حاصل از صادرات فرش نیز مبالغ زیادی نیست و بیشتر باید بر روی ارز حاصل از صادرات کالاهایی چون پتروشیمی تأکید داشته باشد.
تأکید ما بر حفظ اصالت فرش‌های دارای برند جهانی است
کامیابی مسک ادامه‌داد: با توجه به ثبت جهانی دو برند از فرش‌های خراسان‌جنوبی تأکید ما بر این است که طرح این فرش‌ها در وهله اول اصالت خود را حفظ کند و در گام دوم در تولید این فرش‌ها از مواد اولیه مرغوب استفاده شود.
وی گفت: در فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۱ میزان ۲۹ هزار و ۵۰۰ متر مربع فرش دستباف به ارزش ۵۹ میلیارد تومان در خراسان جنوبی تولید شده است.
یکی از مشکلاتی که همواره قالیبافان در خراسان‌جنوبی با آن رو به رو بوده‌اند، بحث بیمه است که در حدود یک دهه گذشته با فراز و نشیب‌های زیادی رو به رو شد. به نظر می‌رسد پیگیری این موضوع نیز می‌تواند در افزایش تمایل افراد به اشتغال در بخش تولید فرش دستباف تأثیرگذار باشد.
بیمه قالیبافان در گذر یک دهه گذشته
علی اکبری، مسئول بیمه شدگان تأمین اجتماعی خراسان‌جنوبی در این زمینه به خبرنگار مهر اظهار کرد: برای موضوع بیمه قالیبافان یک قانون در سال ۷۹ و یک قانون نیز در سال ۸۹ داشتیم که به واسطه مشکلات در قانون سال ۷۹ آن قانون لغو و قانون سال ۸۹ مربوط به بیمه قالیبافان با تعهدات کامل برقرار شد.
وی با اشاره به اینکه بر اساس این قانون در خراسان‌جنوبی تا سال ۹۳ حدود پنج هزار قالیباف جذب و بیمه شدند، بیان‌کرد: اما در حدود مهرماه ۹۳ دیوان محاسبات اعلام کرد در عمل بارمالی که بر دوش دولت به واسطه این موضوع گذاشته شده است بیش از تعهدات و بار مالی است که دولت برای این موضوع در نظر گرفته است.
مسئول بیمه شدگان تأمین اجتماعی خراسان‌جنوبی گفت: در نتیجه این موضوع و این ایراد دیوان محاسبات پذیرش جدید متوقف شد و بررسی کردیم که آیا کسانی وجود داشته‌اند که بدون داشتن حق، بیمه شده باشند یا خیر.
سه هزار قالیباف بیمه شده داریم
اکبری با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود سه هزار قالیباف بیمه شده در خراسان‌جنوبی وجود دارد، اظهارکرد: البته کاهش آمار پنج هزار بیمه شده اولیه تا سه هزار قالیباف بیمه شده امروز به واسطه بازنشستگی بسیاری از این افراد نیز بوده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر بر اساس قانون اگر فردی بدون داشتن حق، بیمه قالیبافان شده باشد و همکاران ما شناسایی کند می‌توان فرد دیگری از قالیبافان جامعه را به جای او جایگزین و بیمه کرد.
مسئول امور بیمه شدگان تأمین اجتماعی خراسان‌جنوبی یادآور شد: بیمه قالیبافان از نظر تعهدات بلند مدت، بازنشستگی، فوت و بیمه درمان در اندازه بیمه اجباری رایگان هست و از این نظر مشکلی برای قالیبافان عزیز و هنرمند استان ما وجود ندارد.
فرش خراسان جنوبی فقط یک فرصت و ظرفیت برای اشتغال‌زایی نیست بلکه از جنبه دیگر نماد هویت و هنر مردمان دیار خراسان‌جنوبی است. زنان و مردانی که با سرپنجه هنرمندشان گره بر دار قالی زدند، رنج کار شبانه روزی را به جان خریدند تا نام خراسان همزاد با این هنرهای اصیل و برجسته باشد.
شایسته است که هم اقدامات لازم در چارچوب سیاست‌های کلی کشور برای رونق گرفتن صادرات فرش خراسان جنوبی به کشورهای دیگر انجام دهیم و هم با جدی گرفتن موضوع بیمه قالیبافان افراد هنرمند فعال در این رشته را به باقی ماندن در این عرصه تشویق کنیم.
