مدیریت و نیروی انسانی خوب معجزه می‌کند

به گزارش سراج24؛ رضا کوثری: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار فرماندهان نیروی دریایی ارتش: لازمه تحقق مسئولیت نیروی دریایی را ساخت عمقی این نیرو به‌خصوص ساخت نیروی انسانی لایق، صالح، مدیر و چابک خواندند و خاطرنشان کردند: مدیریت و نیروی انسانی خوب معجزه می‌کند، همچنان که در چند سال اخیر که کشور با مشکلات مالی و بودجه‌ای مواجه بود و هنوز نیز این مشکلات ادامه دارد، تجربه نشان داد که می‌توان از کمبودها و موانع حتی با دست خالی اما با داشتن مدیریت های خوب عبور کرد.
مقام معظم رهبری با توجه به دغدغه های خود از نحوه اداره و مدیریت کشور طی دو دهه اخیر به این سو موضوعات مهمی از قبیل: وجدان کاری و انضباط اجتماعی ، انضباط اقتصادی و مالی،کار سازنده ، صرفه جویی، اقتدار ملی و اشتغال آفرینی، نهضت خدمتگزاری ، پاسخگویی سه قوه به ملت ایران ، همبستگی ملی و مشارکت عمومی ، اتحاد ملی و انسجام اسلامی ، نوآوری و شکوفایی ، اصلاح الگوی مصرف ، همت مضاعف و کار مضاعف ، جهاد اقتصادی ، تولید ملی ، حمایت از کار و سرمایه‌ ایرانی ، حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی ، اقتصاد و فرهنگ،با عزم ملی و مدیریت جهادی ، دولت و ملت، همدلی و همزبانی ، را تا کنون مطرح فرموده اند،تمامی این موضوعات در غالب نامگذاری سالها نشان از توجه و عنایت ویژه ایشان به اداره مطلوب کشور و هدایت صحیح امور توسط کارگزاران نظام دارد،در هر مقطعی از زمان با توجه به حساسیت ، رهبری معظم با اطلاعات و گزارش‌هایی که از سراسر کشور دریافت مینمایند، و بررسی برخی پارامترهای دینی و فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ، مردم و مسئولان را به یک موضوع توجه می‌دهند،نکات کلیدی و اساسی در فرمایشات و شعارهای مطرح شده در نامگذاری سالهای گذشته عموماً مفاهیم دینی و یا بر گرفته از آیات وروایات بوده و در اندیشه اسلامی از جایگاه بلندی برخوردار بوده است . دلیل آن نیز کاملاً مشخص است. در جامعه اسلامی با یک رهبری دینی که رویکرد فقاهتی را در اداره وتنظیم امور جامعه اتخاذ نموده است ، شیوه های هدایت و مفاهیم بکار گرفته شده همگی بن مایه های دینی داشته و براساس مبانی وتفکر برگرفته از دین قابل توجیه وتفسیر است .ما در این یادداشت بنا بر بیان مکفی موضوعات و مباحث مدیریت اسلامی و علمی نداریم ، آنچه مد نظر است بیان مجملی است از موضوع مهمی با عنوان مدیریت که همواره مورد توجه سکاندار این نظام اسلامی بوده،لذا در این نوشتار به ویژه گی های"مدیریت خوب" که مهمترین سفارش اخیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار فرماندهان نیروی دریایی ارتش (می‌توان از کمبودها و موانع حتی با دست خالی اما با داشتن مدیریت های خوب عبور کرد)بوده می پردازیم تا نصب العین مسئولان و مدیران کشور در سطوح مختلف قرار گرفته و برای تعالی معنوی و مادی کشور به صورت همزمان مورد بهره برداری قرار گیرد.
مدیریت، یکی از ارکان زندگی اجتماعی است که تحقیق در امور زندگی بشر، ضرورت و اهمیت آن را اثبات نموده است. ضرورت وجود مدیریت و رهبری در جامعه از شاخصه‌های اولیه عقلی است زیرا حرکت جامعه به سوی تکامل و پیشرفت‌، نتیجه روشن رهبری و مدیریت همه جانبه و دقیق است.
 از آنجا که در انقلاب اسلامی حاکمیت اصول و ارزش‌های الهی بر اجتماع، از جمله نهادها و سازمان‌ها  امری ضروری است، بنابراین پرورش و تربیت مدیرانی که قادر باشند در سایه اصول جامعه اسلامی در تحقق اهداف آن بکوشند، یکی از آرمان‌های بسیار مهم نظام محسوب می شود. از این رو، از زمان تشکیل نظام اسلامی و با عنایت به شرایط بحرانی دفاع مقدس، تربیت مدیرانی که با اتکاء به فرهنگ غنی ایثار و جهاد، خدمتگزار کشور باشند و بتوانند کارآمدی نظام جمهوری اسلامی را به جهانیان نشان دهند، بسیار مورد توجه بوده است.
بر این اساس، حضرت امام (ره) الگویی برگرفته از دین و منطبق با واقعیت‌های جامعه ایرانی را جهت مدیریت نظام و رفع نیازهای آن ارائه نمودند؛ الگویی که نمونه‌های شاخص آن را در نهادهای انقلابی تاسیس شده توسط ایشان شاهد بوده ایم.
 

*مدیریت خوب
«مدیریت خوب» از مؤلفه‌های نوظهور در بیان مقام معظم رهبری ست که به عنوان یک شاه کلید می تواند تمامی اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را محقق نماید،چرا که تحقق واژه هایی مانند: وجدان کاری و انضباط ،کار سازنده ، صرفه جویی، اقتدار ملی و اشتغال آفرینی، خدمتگزاری ، پاسخگویی ، همبستگی و مشارکت ، اتحاد و انسجام ، نوآوری و شکوفایی ، اصلاح الگوی مصرف ، همت مضاعف و کار مضاعف ، جهاد اقتصادی ، تولید ملی ، حمایت از کار و سرمایه‌ ایرانی ، حماسه سیاسی و  اقتصادی ، اقتصاد و فرهنگ، عزم ملی و مدیریت جهادی ، همدلی و همزبانی دولت و ملت، کارآمدی و ... با مدیریت خوب یا خوب مدیریت کردن امکان پذیر است، که مسلما" همه اینها پیش از هر چیز نیازمند مدیر خوب است.
 

*ویژگی های مدیران(خوب) در قرآن
خداوند در جمله کوتاهی در زمینه مدیریت می فرماید: «قالت إحداهما یأبت استأجره إن خیر من استأجرت القوی الأمین؛ یکی از آن دو (دختر) گفت: پدرم! او را استخدام کن، چرا که بهترین کسی را که استخدام می توانی کنی آن کس است که قوی و امین باشد.» (قصص/ 26)
این جمله که از زبان دختر شعیب در مورد استخدام موسی آمده است مهمترین و اصولی ترین شرایط مدیریت به صورت کلی و فشرده را بیان نموده است: قدرت و امانت. بدیهی است منظور از قدرت تنها قدرت جسمانی نیست، بلکه مراد قدرت و قوت بر انجام مسئولیت است. یک پزشک قوی و امین پزشکی است که از کار خود آگاهی کافی و بر آن تسلط کامل داشته باشد. یک مدیر قوی کسی است که حوزه ماموریت خود را به خوبی بشناسد، از انگیزه ها باخبر باشد، در برنامه ریزی مسلط و از ابتکار سهم کافی و در تنظیم کارها مهارت لازم داشته باشد، هدفها را روشن کند و نیروها را برای رسیدن به هدف بسیج نماید. در عین حال دلسوز و خیرخواه و امین و درستکار باشد.
آنها که در سپردن مسئولیتها و کارها تنها به امانت و پاکی قناعت می کنند به همان اندازه در اشتباهند که برای پذیرش مسئولیت داشتن تخصص را کافی بدانند. متخصصان خائن و آگاهان نادرست همان ضربه را می زنند که درستکاران نا آگاه و بی اطلاع! اگر بخواهیم کشوری را تخریب کنیم باید کارها را به دست یکی از این دو گروه بسپاریم: مدیران خائن، و پاکان غیر مدیر و نتیجه هر دو یکی است! منطق اسلام این است که هر کار باید به دست افرادی نیرومند و توانا و امین باشد، تا نظام جامعه به سامان رسد، و اگر در علل زوال حکومتها در طول تاریخ بیندیشیم می بینیم عامل اصلی سپردن کار به دست یکی از دو گروه فوق بوده است.
جالب اینکه در برنامه های اسلامی در همه جا علم و تقوا در کنار هم قرار دارد، مرجع تقلید باید مجتهد و عادل باشد، قاضی و رهبر باید مجتهد و عادل باشد (البته در کنار این دو شرط شرائط دیگری نیز هست اما اساس و پایه، این دو است علم و آگاهی، توام با عدالت و تقوی). خداوند در قرآن کریم به صفات رهبران الهی اشاره می کند و می گوید: آنها همیشه مردمی بودند شناخته شده به نیکیها که اگر افراد ناشناخته و مرموزی بودند، بهانه ای به دست منافقان می افتاد که دعوت شناخته شده آنها را به خاطر ناشناخته بودن خودشان نادیده بگیرند و انکار کنند. دیگر اینکه آنها هرگز در مسیر خود تسلیم هوسهای مردم نمی شوند و به عکس آنچه دنیای امروز می پسندد بر تمایلات عمومی به طور مطلق (هر چند انحرافی باشد) صحه نمی گذارند، آنها در ترویج مکتب حق اصرار می ورزند هر چند ناخوش آیند گروه کثیری باشد.
دیگر اینکه آنها در برابر دعوت خویش پاداش مادی نمی طلبند. با انواع محرومیتها می سازند و وابستگی مادی به کسی پیدا نمی کنند چرا که این نیاز و وابستگی زنجیری خواهد شد بر دست و پای آنها و قفل محکمی بر زبان و فکرشان! بنابر این یک مدیر خوب و موفق نیز باید دارای چنین شرایطی باشد.

*صفات مدیران (خوب) از دیدگاه امام علی (ع)
امام علی (ع) در نامه به اشعث بن قیس به این موضوع اشاره می کند که برای یک مدیر انجام وظیفه در مشاغل مدیریت نباید وسیله ای برای اهداف شخصی خودش و نیازها و خواسته های شخصی خودش باشد. بنابراین می توان گفت که در نظام اسلامی نباید امرار معاش را هدف شغل مدیریت قرار داد، بلکه خود این افراد باید انجام این وظایف را هدف خود بدانند نه اینکه آن را وسیله ای برای نیل به خواسته های خود بدانند که در این صورت، مسأله کنترل و نظارت و بسیاری از مسائل دیگر از بین می رود. برای ورود به نظام ارزشی افراد باید دارای دو ویژگی اعتقاد قلبی و فکری و اعتقاد عملی باشند.
هدف این نظام پیاده کردن ارزشهاست و با توجه به اینکه بین مردم و نظام اداری تفکیک نیست بزرگترین قدرت را در درون خود دارد. از مجموع نامه های امام علی (ع) استنباط می شود که مدیر باید بر مدیران تحت نظر خود نظارت داشته باشد و آنها را کنترل و مراقبت کند و به محض مشاهده خطا، آن را گوشزد کند و اشتباهات را تصحیح کند. نکته دیگری که می توان از نامه امام به مالک اشتر دریافت کرد، لزوم تشکیل گروه مشورتی برای مدیر است به ویژه برای غیر معصوم این مسأله ضرورت دارد.
 

*مشخصات مدیران(خوب) تراز جمهوری اسلامی
1- ایمان و توکل بر قدرت لایزال الهی در همه زمینه ها
2- ولایتمداری و اعتقاد به ولایت فقیه به عنوان سکاندار انقلاب اسلامی
3- داشتن غیرت دینی، اعتقاد و انقلابی در برابر دشمنان
4- امیدواری نسبت به آینده و پرهیز از یاس و نا امیدی
5- خودباوری در عرصه های مختلف اقتصادی و علمی
7- توجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی و استفاده بهینه از آن ها
8- استفاده از نظرات کارشناسان و بکارگیری روش‌های علمی در همه امور
9- پرکاری و تلاش خستگی ناپذیر
10- داشتن شجاعت و جسارت برای تصمیم گیری های بزرگ
11- دارا بودن روحیه مردمی، سعه صدر و تواضع
12- قانون گرایی و حرکت بر اساس برنامه‌ های پیش بینی شده
13- انتقادپذیری و استفاده از آن ها
14- نوآوری، خلاقیت و انعطاف پذیری در امور محوله
15- پویایی و بالندگی
16- مسئولیت پذیری همراه با اعتقاد به کار گروهی
17- قناعت و ساده زیستی
18- رعایت شایسته سالاری در همه مناصب و مسئولیت ها

*سایر اصولی که مدیران خوب می بایست برخوردار باشند :
1-داشتن اعتماد به نفس، مقاوم و مصمم
2ـ انجام فعالیت به منظور دستیابى و تحقق موفقیت
3 ـ نباید کار را برای خوش آمد زیر دستان یا اشخاص بالا دست انجام داد.
4ـ باید به اصول اخلاقی پایبند بوده و آنها را به کار بست
5ـ به کار مفید پاداش  داد
6- دوری از تحکم و رعایت عزت نفس زیر دستان
7- نظر خواهی از زیر دستان در تصمیم سازی ها
8- دادن اختیار همراه اعطای مسئولیت  
9- تعیین شخص مناسب برای کار مورد نظر
10ـ هماهنگ ساختن قسمتهای مختلف کار
11. خوب نگهداشتن روحیه کارکنان
12. رسیدگی بموقع به مشکلات و شکایات
13. حفظ انضباط کاری
14- توجه به آینده(آینده نگری)
15- اصلاح روشهای کار
16- داشتن روحیه همکاری با دیگران
17- آموزش کارکنان
18- مسئولیت پذیری در برابر کار ها ، فعالیتها و شکستها
19- تمایل برای بهبود انجام کارها و به کار گیری ابتکار عمل
20- برخورداری از توانایی کافی در زمان بندی مناسب برای انجام فعالیتها
21- توانایی انجام کارها در فشرده ترین زمان ممکن
22- درک و پذیرش منطقی شرایط و پشتکار فراوان برای انجام کارها
23- اعتماد وافر نسبت به سایرین(کارکنان،مردم)
24- داشتن دیدگاههای روشن و آشکار واندیشه ی نافذ و بینشی فراگیر
25- داشتن آرزوهایی هدفمند و قابل دستیابی و به عبارتی نزدیک به حقایق
26- انعطاف پذیری در عین استواری و پایداری در رسیدن به اهداف
27- میانه روی وپرهیزاز افراط و تفریط
28- برخورداری از شخصیت پایدار و غیر متزلزل
29- بردباری در حل مشکلات و در جایگاهها و موقعیتهای سخت
30- برنامه ریزی  بلند مدت و راهبردی
31- آرامش در برابر بحران
32- واقع بینی در برخورد با مسائل
33- رعایت اصول و موازین ارزشی چون نظم ، ترتیب و احترام به زمان بندیها
34- احترام به مقررات و آئیین نامه های سازمانی
35- قاطع بودن در تصمیم گیری و درگیر شک و تردید نگشتن
36- پایبندی به تصمیماتی که با اندیشه و مشاوره اتخاذ گردیده اند
37- روحیه همکاری و همبستگی  
38- داشتن روحیه انتقاد پذیری هنگامی که توام با راه حل باشد
39- معتقد به سیستم مدیریتی هدف گرا و واقع گرا
40-گوش فرا دادن به صحبت ها و نظرات دیگران و احترام به آنها 
41- خستگی ناپذیر
42- داشتن ثبات فکری و عدم ساده انگاری
43- سریع الانتقال و دارای قدرت حل مسائل 
44- جسارت برخورد با مسایل پیچیده  
45- داشتن علاقه وافر به کار و تلاش و کوشش  
46- دقیق و ریز نگر  
47- خطر (ریسک) پذیر  
48- دارای مهارت های ادراکی بالا
49- قدرت تشحیص و به کارگیری افراد هوشمند در سازمان
نهایتا" فردی که مدیریت یک کشور، مجموعه یا سازمان را بعهده دارد باید علاوه بر تمام ویژگیها و اصول فوق صفات ممتاز ایمان، تقوی، دانش، عدالت، پاکدستی، راستی، وفا، شجاعت، همت، دلسوزی، قاطعیت، درایت، شناخت و...دارا و در آخر حتی در حسن سیرت و خلق نسبت به همهء افراد زیر مجموعه خود برتر باشد.

والسلام